افساد و ایجاد کینه و دشمنی بین مردم، مخالف دستور دین مبین اسلام است؛ زیرا اسلام به دوستی و مودّت و رفت و آمد و هدیه و عاریه دادن و نهی از غیبت و سوءظنّ و نمّامی و هر چه که موجب فساد و تفرقه و کینه و دشمنی است سفارش نموده است.
اصلاح ذات البین
ضدّ افساد، اصلاح ذات البین است که دلیل شرافت و طبع بلند انسان است و اگر کسی موّفق شود بین دو نفر یا دو فامیل آشتی و الفت (به جای قهر و کینه) ایجاد کند ثواب اخروی و نیز لذّت در دنیا را دارد.
خداوند تبارک و تعالی می فرماید:
(فَاتَّقُوا اللّهَ وَ أَصْلِحُوا ذاتَ بَیْنِکُمْ)؛[1] پس از خدا بترسید و میان خویش را اصلاح کنید.
رسول خدا(صلی الله علیه وآله) نیز می فرماید:
افضل الصدقه اصلاح ذات البین[2]؛ بهترین صدقات، اصلاح میان مردم است.
از بعضی روایات استفاده می شود که چنانچه اصلاح بین مردم نیاز به صرف مال دارد انجام دهید؛ هم چنان که امام صادق(علیه السلام) به مفضل می فرماید:
اذا رأیت بین اثنین من شیعتنا منازعة فافتدها من مالی[3]؛ هرگاه میان دو نفر از شیعیان ما نزاعی دیدی، از مال من فدیه بده (و آنان را آشتی بده).
گاهی بین دو نفر بر سر مال جزئی اختلاف رخ می دهد؛ مثلا به خاطر کرایه ی تاکسی؛ یا جنسی خریده، مشتری می گوید پول دادم و فروشنده می گوید ندادی؛ چه مانعی دارد انسان مؤمن آن پول را بدهد تا نزاع خاتمه یابد، یا این که اگر دو نفر با هم قهرند و یا اختلاف دارند، شما آنها را (حتی بدون اطلاع همدیگر) به شام دعوت کنی و آنها را آشتی دهی. از جاهایی که دروغ جایز است، در اصلاح ذات البین است. امام صادق(علیه السلام)به معاویه بن عمّار فرمود:
المصلح لیس بکاذب،؛[4] کسی که بین دو نفر اصلاح می کند، دروغگو نیست.
(اگر چه بر خلاف واقع حرف بزند) یعنی موضوعاً از دروغ خارج است.
پی نوشتها:
[1]. سوره ی انفال، آیه ی 1.
[2]. جامع السعادات، ج 2، ص 216.
[3]. همان.
[4]. همان، ص 216
منبع: دروس اخلاق اسلامی، سید محمد علی جزایری (آل غفور)، مرکز مطالعات و پژوهش های فرهنگی حوزه علمیه
