آیا افراط در شوخی و مزاح امری پسندیده است؟

افراط در مزاح و شوخی نمودن به صورتی که باعث سبکی و از بین رفتن وقار انسان شود مذموم است، چون شاید منجر به آزردن برادر مؤمن و یا غیبت و دروغ شود، ولی اگر به حدّ متعارف باشد و تولید مفسده نکند، مذموم نیست، بلکه از حضرت رسول اکرم(صلی الله علیه وآله)و امیرالمؤمنین(علیه السلام) مزاح هایی نقل شده است.[1] از موسی بن جعفر(علیه السلام) در ضمن سفارشاتی به یکی از فرزندانش می فرماید:
و ایّاک و المزاح فانّه یُذهب بنور ایمانک و یستخف مروّتک؛[2] بپرهیز از مزاح؛ زیرا موجب از بین رفتن نور ایمان و کم شدن مروّت (وقار) تو می شود.
ظاهراً منظور حضرت(علیه السلام) همان شوخی بی جا و زیادی است که موجب صفت بد دیگر می شود. در زهرالربیع[3] نقل است که:
پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) با امیرالمؤمنین خرما می خوردند و حضرت رسول هسته های خرما را نزد امیرالمؤمنین می گذاشت، بعد می فرمود: یا علی انک لاکول شما زیاد می خورید. عرض کرد: انّ الاکول من اکل التمرمع النواة پرخور کسی است که خرما را با هسته بخورد.
و در جامع السعادات[4] آمده است:
پیرزنی از حضرت درخواست نمود که ایشان دعا کند که او به بهشت برود. حضرت فرمود: پیرزن به بهشت نمی رود، پیرزن گریه کرد. حضرت فرمود: جوان می شود و بعد به بهشت می رود.
دیگر این که:
زنی خدمت حضرت عرض کرد: شوهرم شما را دعوت نموده است. حضرت فرمود: شوهر تو همان کسی است که در چشمش سفیدی است. زن گفت: نه به خدا در چشمش سفیدی نیست. فرمود: همه کس در چشمش سفیدی هست.
ناگفته نماند که خنده به صورت قهقهه مذموم است، ولی تبسّم (بی صدا) محمود است.
پی نوشتها:
[1]. جامع السعادات، ج 2، ص 224، و وسائل، الباب احکام العشرة.
[2]. تحف العقول، ص 432.
[3]. ص 7.
[4]. ج 2، ص 224.
منبع: دروس اخلاق اسلامی، سید محمد علی جزایری (آل غفور)، مرکز مطالعات و پژوهش های فرهنگی حوزه علمیه