چگونه می‌توان از وسوسه و تسلط شیطان جلوگیری کرد؟

علمای علم اخلاق در پاسخ این پرسش، سه مرحله را یادآوری کرده‌اند:
نخست. بستن درهای نفوذ شیطان در دل؛ حرص و حسد، خشم و غضب، عداوت و شهوت، کبر و عُجب و طمع و بخل و دوستی متاع دنیوی و تجمل‌پرستی و همه‌ی صفات مذموم، درهایی هستند که اگر شیطان هر کدام را گشوده یابد، از همان طریق وارد قلب می‌شود.
دوم. زنده نمودن دل به اخلاق فاضله و صفات پسندیده و ملازمت آن به یاد و ذکر خداوند؛ چون اگر دل از این اوصاف خالی گردد، مأمن و محل استقرار شیطان خواهد شد.
وَ مَنْ یَعْشُ عَنْ ذِکْرِ الرَّحْمنِ نُقَیِّضْ لَهُ شَیْطاناً فَهُوَ لَهُ قَرِینٌ؛ هر که از یاد خدای رحمان روی گرداند، شیطانی را برانگیزیم تا قرین وی باشد.[1]
سوم. ذکر و یاد خدا در دل و زبان است.[2] اگر دل از آلودگی‌ها پاک گردد و به نور تقوا روشن شود و زبان به جای الفاظ زاید و زشت به ذکر الهی مشغول گردد، وسوسه و تسلط شیطان از او دفع می‌شود. در این حالت است که انسان می‌تواند حقایق هستی را مشاهده نماید.
چنانکه پیامبر اکرم(ص) فرمودند:
لَوْ لا تَکْثیرَ فی کَلامِکُمْ وَ تَمریجَ فی قُلُوبِکُمْ لَرَأَیْتُمْ ما أَری وَ لَسَمْعِتُمْ ما اَسْمَعُ؛ اگر زیادی سخنان شما و آشوب و اضطراب در قلوبتان نبود، هر آینه می‌دیدید آنچه را که من می‌بینم و می‌شنیدید آنچه را که من می‌شنوم.[3]
در همین رابطه از حضرت عیسی(ع) نقل است که فرمود:
باطن شخص را از کلماتش بسنجند؛ زیرا هرگز درخت خار، انجیر ندهد. هر چه از زبان می‌تراود از دل سرچشمه می‌گیرد. کسی که فحّاش و بدگو است، چون دلش معدن نجاسات است از زبانش نیز همان، بیرون تراویده است.
از این رو وقتی کسی به حضرت عیسی بد گفت، ایشان در حقّش دعا کرد؛ از ایشان پرسیدند: آن کس بد کرده است و تو او را دعا می‌کنی؟ حضرت پاسخ داد:
هر کس از آنچه در خزانه دارد انفاق می‌کند.
مه فشاند نور و سگ عوعو کند هر کسی بر خلقت خود می‌تند.[4]
بنابراین بهترین راه علاج از وسوسه‌ی شیطان، هماهنگی میان قلب و زبان و طهارت باطن و ظاهر و مسدود نمودن همه‌ی درهای نفوذی برای آن است. چنین راه درمان برای جوانان که هنوز شیطان در قلبشان لانه نکرده و استقرار نیافته است بسیار آسان است.
امید آن است که جوانان مسلمان با علم و معرفت به این نکات، خود را از هرگونه وسوسه‌های شیطانی دور ساخته، در مسیر کمال انسانی، گام‌های بلند و استواری بردارند.
پی نوشتها:
[1]. سوره‌ی زخرف، آیه‌ی 35.
[2]. ملامهدی نراقی، گزیده‌ی کتاب جامع السعادات، ص 91 89.
[3]. کنزالعمال، ج 15، ص 643، حدیث ش 42542.
[4]. علی مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ص 148.
منبع: جوانان و پرسش‌های اخلاقی، مصطفی خلیلی، ناشر: مرکز مطالعات و پژوهش‌‌های فرهنگی حوزه‌ علمیه) بهار 1381(