بسیاری از نوجوانان، بر اثر ارتکاب گناه یا جرمی، به نفس خویش تلقین می‌نمایند که خداوند با دیده‌ی غضب آلود به آنها نگاه می‌کند و هیچ اعتباری در درگاه او ندارند و با نا امیدی و یأس کامل و اضطراب، نه تنها کار خیری انجام نمی‌دهند، بلکه به گناه و جرم خود ادامه می‌دهند؛ اما باید گفت که این حالت یأس از رحمت حق نیز خود گناهی جداگانه به حساب می‌آید؛ چون او می‌تواند و قادر است با قدرت و نیروی جوانی تصمیم بگیرد که بر تمام اعمال و کارهای گذشته‌ی خویش پوشش گذارد و به درگاه خدا روی آورد؛ یعنی با همان قدرتی که مرتکب جرم و گناه می‌شد، مرتکب عمل خیر گردد و بهترین عمل خیر برای او روی‌آوردن به درگاه الهی است. هرچند که اعمال زشت آدمی و رفتار ضد اخلاقی و انسانی، معصیتی بزرگ به شمار می‌آید، ولی ناامیدی از بخشش و عفو و رحمت الهی، گناهی بسیار بزرگ‌تر از گناهی است که انجام داده است؛ چون هیچ کس جز کفار از رحمت الهی مأیوس و نا امید نیستند.
پس امید به رحمت الهی، خود بزرگ‌ترین توفیق الهی است؛ البته امیدی که همراه با عمل باشد و همین امیدواری به رحمت حق، بزرگ‌ترین انگیزه برای بازگشت به سوی خداست و نوعی توجه و عنایت الهی به اوست؛ چون
توبه بذر حسنه است و حسنه نیازمند به نیرو است و نیروی انجام حسنه از خداست. اوست که توفیق می‌دهد؛ یعنی اسباب فراهم می‌نماید تا بنده موفق به توبه شود، و بتواند از لجنزار گناه بیرون آید و به سوی پروردگارش برگردد.[1]
اما اینکه چگونه بفهمد توبه‌ی او پذیرفته شده یا نه، باید به این نکته‌ی مهم توجه داشته باشد که خداوند رحمان، تنها هنگامی توبه‌ی گنه‌کار را می‌پذیرد که معصیت او ناشی از استکبار و یا نوعی تمسخر نسبت به خدا نباشد؛[2] یعنی با عناد و لجاجت گناه نکرده باشد؛ بلکه از روی جهالت و نادانی مرتکب معصیت شده باشد و هنگامی که توبه می‌کند، بدین صورت نباشد که بلا فاصله مرتکب گناه گردد.
یک جوان مسلمان باید بداند که توبه از مختصات دین اسلام است؛ چون در شریعت مسیح و یهود، اگر چه بحث توبه آمده، اما حقیقت توبه که در دین اسلام آمده، با آنچه در سایر ادیان الهی آمده، متفاوت است.
و نیز باید بداند که اگر توبه صرفاً در حد گفتار و زبان خلاصه نشود و با عمل همراه باشد، قطعاً پذیرفته است. و همچنین به این نکته باید علم داشته باشد که خداوند توبه‌ی جوان گنه‌کار را بسیار آسان‌تر از گناه فرد سال‌خورده پذیرا است؛ چون او جوان توبه کننده را بسیار دوست دارد. و به همین جهت توبه‌ی جوان را بهتر و آسان‌تر می‌پذیرد.
و دیگر اینکه، باید بداند توبه‌ی حقیقی در نفس و قلب آدمیان اثر اصلاحی دارد و جان آدمیان را می‌سازد و او را در مسیر سعادت دنیا و آخرت قرار می‌دهد؛ زیرا توبه در واقع از بین بردن پلیدی‌ها است.
سیوطی در تفسیر الدر المنثور از پیامبر اسلام(ص) روایت می‌کند که فرمود:
خدای عزّوجلّ توبه‌ی بنده‌اش را می‌پذیرد و یا گناهانش را می‌آمرزد، مادامی که پرده را نینداخته باشند. شخصی پرسید: انداختن پرده یعنی چه؟ فرمود: بیرون شدن جان در حال شرک.
از امام باقر(ع) در همان تفسیر روایت شده که فرمودند:
گناهان مؤمن اگر موفق به توبه شود، آمرزیده می‌شود؛ پس بر مؤمن است که مراقب خود باشد که بعد از توبه و آمرزش، خود را به هیچ گناهی آلوده نسازد.[3]
به نظر می‌رسد که یک جوان همان‌گونه که با اراده و اختیارش به سمت معصیت و گناه روی می‌آورد، با همان نیرو و اراده می‌تواند عزم خود را جزم نموده و به سمت پلیدی‌ها نرود و یا اگر نا آگاهانه به آن سوی کشیده شد، باز گردد؛ یعنی به همان راحتی که مرتکب معصیت شده، به همان آسانی و حتی راحت‌تر از آن، عمل خیر و نیک انجام دهد؛ اما آن چه جوان را به این کار سوق نمی‌دهد، عدم توجه است؛ چون آن قدر احساسات و شور و هیجانات جوانی، او را محاصره کرده است که اجازه‌ی هرگونه تفکر و تأمّل را از او سلب نموده است. پس هرگاه توجه و تنبّه باشد، توبه به دنبال آن خواهد آمد و چون تأمّل نیست توبه کم‌تر است.
پی نوشتها:
1. المیزان، ج 4، ص 244.
2. المیزان، ج 4، ص 247.
3. المیزان، ج 4، بحث روایی، ص 258.
منبع: جوانان و پرسش‌های اخلاقی، مصطفی خلیلی، ناشر: مرکز مطالعات و پژوهش‌‌های فرهنگی حوزه علمیه(بهار 1381)
