طول امل و آرزوهای دراز این است که انسان اعتقاد و اعتماد بر ماندن در دنیا و عمر زیاد و باقی ماندن قدرت و جوانی و ثروت داشته باشد که آن از جهل و یا محبّت دنیا نشئت می گیرد و مدام انسان به خود وعده می دهد که فعلا زود است و هنوز جوانم و وقت دارم که مثلا به حجّ بروم یا خمس بدهم یا از گناه توبه کنم; و یا به نماز اوّل وقت و یا ترک حرام مبادرت نمیورزد و امروز و فردا می کند، غافل از آن که به هیچ چیز نمی شود اعتماد کرد، نه به سلامتی، نه به جوانی، نه به عمر، نه به ثروت، و نه به پست و مقام. ناگهان بانگی برآمد خواجه مرد.
چند گویی که به پیری رسم و توبه کنم چه کنی گر ز جوانی به لحد درمانی
نَفَس المرء خطاه الی قبره: هر چه انسان نَفَس می کشد قدم به طرف قبر برمی دارد.
خوب است به دوستان و بستگان گذشته فکر کنیم که چقدر جوان مردند. با این مرگ های ناگهانی که پیش می آید که گاهی به سبب سکته ی قلبی و مغزی، تصادفات، زلزله، سیل، آتش سوزی، جنگ و خون ریزی و... جوانان می میرند. انسان از چهل سالگی رو به سرازیری می رود و قوا، یکی پس از دیگری از بین می رود; چشم عینک می خواهد، گوش سمعک نیاز دارد و پا عصا می خواهد. امیرالمؤمنین(علیه السلام)می فرماید:
من ایقن انّه یفارق الاحناب و یسکن التراب و یواجه الحساب و یستغنی عمّا خلّف و یفتقر الی ما قدّم کان الأحباب حریّاً بقصر الامل و طول العمل[1]; هر کس یقین دارد که از عزیزانش جدا می شود و زیر خاک می رود و با حسابش روبه رو می شود و آنچه جمع آوری نموده پشت سر می گذارد و به آنچه جلوتر از مرگ فرستاده نیاز و احتیاج دارد، خیلی به جا است که آرزوها را کم و عمل صالح را زیاد کند.
متأسفانه هر چه انسان پیرتر می شود، آرزوهایش بیش تر می شود. رسول خدا(صلی الله علیه وآله)می فرماید:
یشیب بن آدم و تشبّ فیه خصلتان الحرص و طول الامل[2]; فرزند آدم پیر می شود و دو صفت در او جوان می گردد: یکی حرص به جمع آوری مال و دیگری آرزوی دراز.
آدمی پیر شود حرص جوان می گردد خواب در وقت سحرگاه گران می گردد
هم چنین می فرماید:
انّ اشدّ ما اخاف علیکم خصلتان اتّباع الهوی و طول الامل فامّا اتباع الهوی فانّه یصدّ عن الحقّ و امّا طول الامل فانّه الحبّ للدنیا[3]; به راستی بدترین چیزی که بر شما می ترسم، دو صفت است: یکی پیروی از هوای نفس و دیگری آرزوی دراز; امّا پیروی از هوای نفس، پس جلوگیری از حقّ می کند و امّا آرزوی دراز، پس به راستی همان دوستی دنیاست.
تمام این بدی ها در رابطه با آرزوی دراز و طول امل است، لکن اصل امل و آرزوی متعارف اشکال ندارد و به جاست. رسول خدا می فرماید:
الامل رحمة لامّتی و لولا الامل ما رضعت والدة ولدها و لا غرس غارس شجراً[4]; اصل آرزو برای امتّم رحمت است; اگر آرزو نبود، هیچ مادری بچه اش را شیر نمی داد و هیچ باغبانی درختی نمی کاشت.
--------------------------------------------------------------------------------
[1]. سفینة البحار، ج 1، ص 123، بحارالانوار، ج 73، ص 167.
[2]. جامع السعادات، ج 3، ص 29.
[3]. جامع السعادات، ج 3، ص 27.
[4]. سفینه البحار، ج 1، ص 121.
