مقدمه:
هر جامعه‌ای برای این که بتواند نیازهای معنوی و مادی اعضای خود را در جریان یک زندگی معقول تأمین نماید، لازم است که نهادهای مربوط به این هدف را در خود به وجود آورد. در یک جامعة دینی حاکمیت از آن خدا بوده و بر اساس دستورات دینی در زمان غیبت امام معصوم علیه السّلام ، تنها حاکم مشروع، ولی فقیه بوده و او موظف است جامعه را در مسیر دین و ارزشهای الهی هدایت نماید, و بر همین اساس بعد از پیروزی انقلاب اسلامی با رهبری‌های مدبرانة امام قانون اساسی در کوتاه‌ترین زمان ممکن تدوین گردید. بر اساس این قانون که الهام گرفته از دستورات الهی و اعتقادات جامعة دینی ایران بود، نهادهای حکومتی تعریف و حوزة اختیارات آنها نیز به خوبی شده که یکی از نهادهای مهم حکومت، در آن نهاد ریاست جمهوری است. بر اساس قانون اساسی، رئیس جمهور طی انتخابات کشوری و با رأی اکثریت مردم برای چهار سال انتخاب میشود. رئیس جمهور می‌تواند در صورت کسب رأی تا چهار سال دیگر نیز به عنوان رئیس جمهور باقی بماند.[1]
اهمّیّت ریاست جمهوری
1. رئیس جمهور بازوی اجرایی رهبری و نمایندة اجرایی مردم
بر اساس اصول و اعتقادات دینی، حکومت جامعة اسلامی در زمان غیبت به عهدة فقیهی است که به صورت عام از سوی امام معصوم علیه السّلام به عنوان حاکم جامعة اسلامی منصوب شده است، اما همین امر منافاتی ندارد با این که فقیه نیز در جهت پیشبرد جامعه با توجه به احکام و قوانین دینی، مشاوران و معاونانی نیز داشته باشد. بر همین اساس در قانون اساسی قوای سه گانه پیش بینی شده است که یکی از این قوا، قوه مجریه بوده و از آن جا که رئیس آن مستقیماً توسط مردم انتخاب شده و بسیاری از امور اجرایی در حیطة قانون اساسی به او سپرده میشود، مهمترین بازوی اجرایی رهبری محسوب میشود. برای روشن شدن مسأله، می‌توان گفت که رئیس جمهور به مثابه معاون اول رهبری است که امور اجرایی را به عهده دارد، لذا در مقابل رهبر مسئول است.[2]
از سوی دیگر باید توجه داشت که بر اساس مادة 110، بند10، رأی مردم در صورتی اعتبار می‌یابد که رهبری حکم رئیس جمهور را تنفیذ نماید, و اگر کمی دقت شود، معلوم میشود که اصولاً انتخاب رئیس جمهور با رهبری است و نهایت این است که رأی گیری به این دلیل صورت می‌گیرد که در میان افراد صالح، مقبول‌ترین فرد به ریاست جمهوری انتخاب شود، لذا امام خمینی رحمة الله علیه در تنفیذ احکام رؤسای جمهور زمان خود از تعبیر نصب استفاده می نمودند و بر همین مبنا بیان می نمودند که اگر نصب فقیه نباشد، رئیس جمهور طاغوت است, و همة این‌ها اهمّیّت ریاست جمهوری را روشن می‌سازد.
باید توجه داشت که تأکید بر اهمّیّت ریاست جمهوری، به این معنی نیست که ما نهادهای دیگر، مانند نهاد قضاوت و نهاد قانون‌گذاری را کم ارزش تلقی کنیم. اما از آن جا که رئیس جمهور با رأی مستقیم مردم انتخاب میشود در قانون اساسی نیز جایگاه اساسی دارد. اگر برای مثال نهاد قانون‌گذاری را در نظر بگیریم، خواهیم دید که اگر این نهاد بهترین قوانین را نیز تصویب کند، اگر یک نهاد اجرایی سالم و با کفایت وجود نداشته باشد، این قوانین هیچ وقت به منصة ظهور نخواهد رسید. به اضافه این که بودجة اصلی و عمدة کشور نیز در اختیار قوة مجریه قرار دارد.
2. نمایندة کشور در مجامع رسمی:
نکتة دیگر این که رئیس جمهور به عنوان نمایندة ملت در مجامع رسمی محسوب شده و از طرف آنان سخن می‌گوید، زیرا با توجه به شأن والایی که رهبری دارد و این شأن ایجاب می‌کند که به عنوان سکاندار کشتی انقلاب همیشه در داخل کشور حضور داشته باشد، قانون اساسی رئیس جمهور را به عنوان نمایندة رسمی کشور در مجامع رسمی معرفی می‌کند.[3] این نکته در عین حال که اهمّیّت رئیس جمهور را دو چندان می‌کند، ایفای نقش مردم در ساختارهای اجتماعی را نیز بسیار آشکار می‌سازد. به صورت کلی باید توجه داشت که دیپلماسی کشور در دست رئیس جمهور است, لذا در صورتی که فرد صالح و شایسته‌ای انتخاب شود، نقش اساسی در عزت و آبروی بین المللی که از اصول مسلّم سیاسی یک جامعة دینی است، خواهد داشت و این همان چیزی است که وظیفة انتخاب کنندگان را نیز بسیار خطیر می‌سازد.
3. رئیس جمهور حافظ ارزش ها و منافع ملی
بر اساس قانون اساسی رئیس جمهور نقش اساسی در حفظ ارزش های دینی جامعه نیز دارد و بر همین اساس یکی از مفاد مهم سوگند رئیس جمهور تعهد به حفظ مبانی دینی و ارزشی جامعه می‌باشد. قسمتی از متن این سوگند چنین است؛ ( من به عنوان رئیس جمهور در پیشگاه قرآن کریم و در برابر ملت ایران به خداوند قادر متعال سوگند یاد می‌کنم که پاسدار مذهب رسمی و نظام جمهوری اسلامی و قانون اساسی کشور باشم.)[4]
اهمّیّت انتخابات ریاست جمهوری
نیز انتخابات ریاست جمهوری از موقعیت و اهمیت ویژه ای در نظام ما بر خوردار است که آن را از سایر انتخابات ها ممتاز و بر جسته می نماید برخی از ویژگی های ممتاز این مساله عبارتند از:
1. بزرگترین نماد اقتدار و مردم سالاری دینی:
اگر چه تعیین حاکم در جامعة اسلامی از آن خدا بوده و به همین علت در زمان غیبت امام معصوم علیه السّلام ولی فقیه ادارة امور جامعه را به عهده می‌گیرد، اما در عین حال باید توجه داشت که تا زمانی که یک حکومت از پشتیبانی مردمی برخوردار نباشد، نخواهد توانست به موفقیت قابل توجهی دست یابد، لذا انتخاب رئیس جمهور نقطة عطف مهمی است که اعضای جامعه در آن به میدان آمده و ایفای نقش می‌کنند. در عین حال مردم‌سالاری دینی که به تعبیر رهبر معظم انقلاب حضرت آیت الله خامنه‌ای (عبارت است از اینکه تشکل نظام به وسیلة اراده و رأی مردم صورت بگیرد.)[5]، تحقق می یابد. نکته قابل توجه آنکه در چنین فرایندی ، حکومت اسلامی به واسطة پشتوانه مردمی که پیدا کرده و در سایه آن امنیت و اقتدار ملی و بین المللی که از مؤلفه های یک نظام موفق به شمار می‌رود در جامعه ایجاد میشود .
حال اگر به وظیفه دینی مردم نیز توجه کنیم، مسأله روشنتر خواهد بود، زیرا در فرهنگ دینی، بی‌تفاوتی نسبت به همدیگر یک امر مذموم و نکوهیده به شمار می‌رود، لذا پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله می‌فرماید: (کلکم راع و کلکم مسئول عن رعیته)[6] یعنی همچنان که یک چوپان نسبت به تمام گوسفندانش مسئولیت دارد، هر کدام از شما در برابر خداوند نسبت به همنوعانتان مسئولیت دارید. این مسئولیت تا آنجا اهمیت دارد که نصیحت حاکمان از سوی مردم یک اصل پذیرفته شده و لازم می‌باشد.
2) برترین نماد همبستگی و مشارکت:
اگر چه همه انتخابات به نوعی همبستگی را در میان مردم افزایش می دهد، اما در عین حال نباید فراموش کرد که انتخابات ریاست جمهوری از آن جهت که در آن یک فرد از سوی تمام اعضای کشور انتخاب می شود. نقش مهمی در ایجاد همبستگی و افزایش مشارکت دارد، زیرا یک فرد به عنوان نمایندة همه اقوام و مناطقی است که در محدوده کشور ایران هستند و این خود عاملی است که آنها احساس کنند که به یک ملت و دین تعلق دارند و بر همین اساس بر اشتراکات تأکید کرده و اختلافات را نادیده گیرند. تا نیروها و هزینه‌های جامعه صرف مسائل جانبی و حاشیه ای نگردد از همین روی در فرهنگ قرآن تأکید فراوان بر دوری از تفرقه شده و اعضای جامعه اسلامی را به وحدت و یکپارچگی دعوت می کند.[7]
3. ایجاد برترین حضور و نشاط مردی در صحنه مسئولیت ملی و دینی
نفس شرکت در انتخابات ، (روح نشاط و احساس مسؤولیت را همیشه در جامعه زنده نگه (می) دارد.)[8] و روحیه خودباوری را در میان مردم تقویت کند. چراکه در چنین فرایندی مردم احساس می کنند که در سرنوشت جامعه خود دخالت دارند. به ویژه اگر توجه داشته باشیم که هر فرد توانایی های محدودی دارد. و جابجایی هایی که صورت می گیرد، هم افراد تازه نفس به میدان می آیند. و هم مردم با دیدن گروه کاری جدید به پیشرفتها و آرمانها امیدوارتر می‌شوند.
4. بیشترین نقش در رفع توطئه های دشمن
کشور ما به طور مسلم دشمنانی دارد که دوست ندارند موفقیت ایران اسلامی را ببینند و سعی دارند، اولاً: مردم در انتخابات شرکت نکنند، ثانیاً: سعی دارند فردی انتخاب شود که گوش به فرمان آنها بوده و توطئه‌های آنها را در داخل ایران اجرا کند. بر همین اساس آمریکا در هر انتخابات به ویژه انتخابات ریاست جمهوری مبالغ هنگفتی را تخصیص می دهد تا بتواند در انتخابات ایران خلل وارد کرده و آن را کم رونق سازد،[9] لذا هم حضور حداکثری و هم انتخابات فردی لایق و برجسته در انتخابات ریاست جمهوری که دومین مقام بر جسته حکومت اسلامی است بسیار لازم و ضروری است[10] و این همان چیزی است که در سه دهة اخیر انقلاب اسلامی ایران را بیمه کرده است، لذا امام امّت رحمة الله علیه می‌فرماید: ( ... شرکت در انتخابات ریاست جمهوری نه فقط یک وظیفه اجتماعی و ملی است، بلکه یک وظیفه شرعی اسلامی و الهی است که شکست در آن، شکست جمهوری اسلامی است، که حفظ آن بر جمیع مردم از بزرگترین واجبات و فرائض است و وسوسه در آن از شیطان بلکه عمال شیطان بزرگ است.)[11]
5. برترین نماد پشتوانه و حمایت مردمی از نظام و دولت منتخب
حضور پرشور مردم در انتخابات خاص ریاست جمهوری بزرگترین حمایت از نظام و دولت و سیاست های آن می باشد برای مثال در حال حاضر مسائل مربوط به انرژی هسته‌ای را داریم که دولت‌های استعماری سعی دارند، با روشهای گوناگون به تخریب وجهة بین المللی ایران پرداخته و آن را از ادامة فعالیت‌های هسته‌ای باز دارند. هم چنان که بوش رئیس جمهور آمریکا چندین بار اعلام کرده است که ما نخواهیم گذاشت ایران به فناوری هسته‌ای دست یابد. بر همین اساس در مقطع کنونی دولتی که پشتوانة مردمی بالا داشته و در عین حال از توان بالای دیپلماسی برخوردار باشد، می‌تواند بسیاری از مشکلات موجود را از سر راه ایران بردارد، و حضور گسترده و حمایت پرشور مردم حرکت های گوناگون دولت را در زمینه های مختلف اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، نظامی و... تقویت و دشمنان را خوار و ذلیل می نماید.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. انتخابات ریاست جمهوری مظهر اقتدار ملی، ناشر: سازمان عقیدتی سیاسی نیروی انتظامی، دفتر سیاسی.
2. پرسش‌ها و پاسخ‌ها، آیت الله مصباح یزدی، قم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . رئیس جمهور برای مدّت چهار سال با رأی مستقیم مردم انتخاب میشود و انتخاب مجدد او به صورت متوالی تنها برای یک دوره بلامانع است قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، اصل114.
[2] . همان، اصل 122.
[3] . قانون، اصل125.
[4] . همان، اصل121.
[5] . نرم افزار حدیث ولایت (نسخه 1/1)، مؤسسة تنظیم و نشر، سخنرانی در تاریخ 12/9/1379. مادة مردم سالاری دینی.
[6] . شعیری، تاج الدین، جامع الاخبار ، قم، انتشارات رضی، 1363، ص119.
[7] . آل عمران/ 103 (و اعتصموا بحبل الله جمیعا و لا تفرقوا).
[8] . سخنرانی رهبر معظم انقلاب در مشهد، 1/1/1384.
[9] . هفته‌نامة پرتو، 14/2/1384.
[10] . سخنرانی رهبر معظم انقلاب در مشهد، 1/1/1384.
[11] . صحیفه نور، ج15، ص164.
