چرا ایران در جنگ با عراق فاو را تصرف کرد؟

همان طوری که می دانید جمهوری اسلامی ایران شروع کننده جنگ نبوده و این جنگ و تجاوز را عراق علیه ایران انجام داده است، ایران اسلامی در تمام مواضع رسمی اش تا آزادی خرمشهر در عملیات بیت المقدس (سوم خرداد سال 1361) صحبت از مناطق اشغالی و آزادی آن ها و دفع تجاوز بعثی ها انجام داده است، بعد از عملیات فتح المبین و بیت المقدس عملیات رمضان در سال 61 (23/4/61) در منطقه عمومی شرق بصره در داخل خاک عراق انجام شد و این عملیات تنبیه متجاوز بوده است، زیرا ایران از اول دنبال صلح بوده امّا صلح آبرومند که یک وجب از خاک میهن اسلامی در دست دشمن نباشد، متجاوز تنبیه شود، آغازگر جنگ (صدام) محاکمه و محکوم شود که در این راستا ایران اقداماتی را انجام داد، ولی در نظام بین الملل به ایران جواب مثبت نداد.
در تمامی منازعات و جنگ های بین الدولی و بین المللی اعم از جنگ های صلیبی، جنگ جهانی اول و دوّم و... برای طرفین نزاع پیروزی و رسیدن به هدف مهم است، با این تفاوت که در فقه اسلامی رسیدن به هدف از هر راهی مشروع نیست و قواعدی برای جنگ منظور شده است، امّا در سایر ملل هدف وسیله را توجیه می کند و تا پیدائی جامعه ملل و سازمان ملل و شورای امنیت جنگ های بسیار وحشتناک در جهان رخ داده است و بعد از این تحول هم جنگ های رخ داده که صد در صد خلاف قوانین اسلامی لحاظ شده در جنگ بوده است. جنگ عراق علیه ایران هم از این قاعده (پیروزی در رسیدن به هدف) مستثنی نمی شود و هر دو طرف به دنبال کسب موفقیت و پیروزی هستند. برای رسیدن به پیروزی عواملی موثرند که آن عوامل عبارتند از:
1) زمین شرایط و موقعیت جغرافیائی که نیروهای نظامی در آن واقع می شوند قطعاً در نتیجه جنگ موثر است، مثلا قرار گرفتن در یک تنگه مثل تنگه هرمز در معادلات نظامی بسیار موثر است یا در اختیار داشتن یک منطقه ای که اشراف بر نیروهای دشمن دارد بسیار مهم است.
2) قطع شریان اقتصادی و رسیدن کمک به طرف مقابل جنگ، از رسیدن کمک های نظامی به عقبه و تجهیز شدن دشمن جلوگیری شود بسیار حیاتی است هم برای حمله کننده و هم برای حمله شونده.
3) زهرچشم گرفتن و برتر نشان دادن خود بر طرف مقابل، شاید با گرفتن یک منطقه حفاظت شده و تحت کنترل نیروهای دشمن را از نظر روحیه در وضعیت بدی قرار بدهد و تا سقوط کامل پیش ببرد.
4) منطقه از نظر سیاسی جنجال برانگیز باشد و این منطقه تصرف شده مقدمه ای باشد برای بدست آوردن برتری سیاسی که در مذاکرات دنبال خواهد شد.
با این بیان روشن می شوند که تصرف شهر بندری فاو در عملیات والفجر 8 توسط رزمندگان اسلام چقدر حیاتی بوده و چقدر هزینه سنگین برای ما و پیروزی بزرگی را به کشورمان به ارمغان آورده است و ایران بعد از یک سال تلاش و تحقیق و برنامه ریزی دقیق این عملیات را شروع کرده و در 20/11/64 توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بطور مستقل (توسط سپاه) به انجام رسانده و مشخصات ویژه ای داشته که 800 کیلومتر مربع از خاک دشمن بعثی از جمله شهر و تأسیسات نفتی فاو و کارخانه نمک به تصرف نیروهای اسلام درآمد و نقش تعیین کننده ای را در روند جنگ داشت و موجب بهم خوردن توازن جنگ به نفع ایران در بعد نظامی و سیاسی گردید.[1]
در هر حال اهمیت سیاسی، نظامی، اقتصادی و استراتژیک منطقه و پیروزی سریع و غیرمنتظره سپاهیان اسلام به گونه ای بود که با گذشت چند روز از انجام عملیات تحولات و تحرکات گسترده ای در منطقه و جهان ایجاد شد که برای نمونه چند مورد از اظهارات سیاستداران منطقه و بین الملل را به طور مختصر بیان می کنیم:
1) خبرگزاری فرانسه، 21/11/64: (حمله کنونی ایران بنا به اظهار منابع رسمی هشداری به رژیم بغداد است و کلیه نیروهای مستقر در این منطقه در آن شرکت ندارند).
2) رادیو لندن 21/11/64: (یطروسیان متخصص امور ایران اظهار می دارد که مانورهای دیپلماتیک اخیر ایران به منظور جلب نظر متحدان عراق چه فرانسه و چه شوروی حتی کویت نتوانسته است رضای خاطر ایران را به دست آورد و این فعالیت ها را کافی ندانسته است و بنا بر این ایران هماهنگ با این اقدامات دیپلماتیک دست به یک تهاجم زمینی زده است تا بتواند مکمل فعالیت های سیاسی خود در رابطه با متحدان عراق باشد.[2]
بنابراین از نظر سیاسی ایران احتیاج به برگ برنده ای داشته و این را با تصرف فاو به دست آورده است تا بتواند فشارهای سیاسی خود را برای پایان دادن نزاع و رسیدن به هدف به کار گیرد و در اظهارات دیگران مثل مراکش دو هدف بطور مشخص برای این حمله ذکر شده: 1) اشغال شهر یک میلیونی بصره که دارای ذخایر مهم نفتی است 2) قطع راه های بازرگانی عراق با کشورهای خلیج فارس.
در مورد اهمیت منطقه و هشدار غرب این طور بیان شده: روزنامه کرنشین سانتین مانیتور در روز سوم عملیات نوشت (چنانچه ادعاهای ایران مبنی بر فتح فاو صحت داشته باشد! یکی از عظیم ترین پیروزی های ایران در جنگ پنج ساله محسوب خواهد شد). یا رادیو بی بی سی در تاریخ 12/11/64 اعلام کرد: اخبار مربوط به تسخیر مواضع جدید عراق در خلیج فارس می تواند وضعیت نیروی دریائی را به مخاطره افکند. از نظر اهمیت نظامی این منطقه اظهارات زیادی به انجام رسید که بیان کننده برتری ایران و تهدید بر علیه عراق می باشد.[3]
روزنامه اسرائیلی معازیو در 28/11/64 می گوید: (اگر ایرانی ها موفق شوند پایگاهی را که به تصرف در آورده اند حفظ نمایند (یعنی فاو) موقعیت صدام را متزلزل خواهند ساخت و راهی برای نفوذ در کشورهای ثروتمند خلیج فارس به دست خواهند آورد) نیز رادیو آمریکا در این باره می گوید: 25/11/64 (... چنانچه ایران موقعیت خود را در آن منطقه تحکیم بخشد چه مشکلات بعدی به وجود خواهد آمد. و کشورهای منطقه نیز اعم از شوروی و عرب ها خواستار هر چه سریع تر رفع این نزاع می شوند و ایران را به باد[4] انتقاد و حمله می گیرند و زیاد به خطر افتادن صلح در منطقه را سر می دهند، در حالی که قبل از این و در زمان حمله عراق به ایران و رسیدن به آبادان و سایر مناطق اشغالی هیچ اظهار رسمی در مورد نقض صلح به چشم نمی خورد.
همچنان که در مقدمه اشاره شد عملیات والفجر 8 و نتایج آن برای غرب مورد اهمیت خاصّی و شایان توجه بود، زیرا با توجه به تثبیت حاکمیت رادیکال ها (از دیدگاه غربی ها) شکست در این عملیات برای ماشین نظامی ایران در حدود یک سال فعالیت چشم گیری که از خودشان نداد می توانست به منزله شکست فکر ادامه جنگ تا پیروزی باشد، که در غیر این صورت پیروزی در این عملیات به گمان غرب برترین حربه اش ادامه گسترش جنگ تا سرنگونی صدام و حزب بعث می باشد، منجر به تثبیت حاکمیت ایران شود که رادیو آلمان و مطبوعات آن در تاریخ 22/11/64 این طور اظهار می دارد:
(اگر ایران بتواند در روزهای آینده این پیروزی نظامی را گسترش دهد می تواند برایش دو نتیجه داشته باشد. از طرفی در تهران موقعیت رادیکال ها و تندروها تقویت می شود که خواهان ادامه جنگ تا سقوط صدام هستند. از طرف دیگر این پیروزی نه تنها برای عراق بلکه برای همسایگان میانه رو عرب ایران یک تهدید مرگبار خواهد بود)[5]
و از نظر نظامی نیز عراق با دیدن این برتری در یک بن بست نظامی قرار می گرفت. امّا خارج از این اظهارات و روند و تحلیلی که مدعیان انجام دادند چه خارجی و چه داخلی یک بحث عقلی هم داریم و آن این که اگر ما در دفاع از خاک خود تلاش کنیم و دشمن را به مرزها برگردانیم، ولی در مرز توقف نمائیم و هیچ تحرکی نکنیم و متجاوز را تنبیه نکنیم آیا این عقلائی است؟ در این صورت چه تضمنین وجود دارد که به فردا دیگران طمع حمله نکنند؟ چون ما هیچ تهدیدی علیه آن حساب نمی شویم و آن ها حمله می کنند اگر توانستیم دفاع کنیم، نهایتاً در مرز پیش می رویم و توقف می کنیم آن ها چیزی را از دست نخواهند داد و به صورت یک مانور نیروهای خودشان را تقویت می نمایند و اگر نتوانستیم یک استان یا یک منطقه را ضمیمه خاک خود می نمایند و نفع مضاعف می برند. شما چرا این سوال را از رسول الله(صلی الله علیه وآله) در فتح مکه نمی نمائید آیا پیامبر اسلام تجاوز کرده بود به خاک دشمن؟ آیا این تجاوز نامشروع بوده است؟ اگر کارآورند شرع نامشروع باشد پس چه کسی شرع و حدود آن را می داند؟ پس در این موارد بحث تجاوز به خاک دشمن نیست و امام امت چندین بار فرموده بودند که دفاع مشروع می کنیم و تنبیه متجاز می کنیم تا کسی به ایران حمله نکند و یکی از مصادیق تنبیه همین است. اگر ما فاو را تصرف نکرده بودیم به هیچ وجه آن ها ندای صلح و پذیرش قطعنامه 598 را سر نمی دادند و اگر ما برتری نظامی نداشتیم به هیچ وجه صدام و یاران غربی و عربش و حتی فرانسه و روس به فکر ملت مظلوم ایران نبودند.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . مجموعه مقالات، دانشکده فرماندهی و ستاد معاونت تحقیق و پژوهش تهران، دانشکده فرماندهی و ستاد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، چاپ اول، 1373، ص241.
[2] . دفتر سیاسی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، خط توطئه، تهران، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، چاپ اول، 1366، ص26 27.
[3] . پیشین، ص 27 و 28.
[4] . همان، ص 29 و 30.