اُپوزیسیون[1]، در زبان فرانسه، به معنای (مخالفت) یا (مخالفان) و در معنای وسیع کلمه عبارتست از کوشش اتحادیه ها، حزبها، گروهها، دسته ها و افراد برای دستیابی به هدفهایی در جهت مخالفِ هدفهای دارندگان قدرتِ سیاسی، اقتصادی و اجتماعی؛ خواه با استفاده از شیوه های پارلمانی خواه با شیوه های دیگر، در معنای محدود، (اپوزیسیون) نامی است برای گروهی که در نظام های پارلمانی به موجب قانون اساسی موجودیت آن به رسمیت شناخته شده و در پارلمان گروهی را تشکیل می دهد که به هیات حاکم پیوسته نیست و از آن حمایت نمی کند، ولی با این حال، خود را به یک قانون اساسی وفادار می داند. اپوزیسیون پارلمانی با شرکت در گفت و گوهای مجلس و با شور قانونی، مطابق شرایطی که قانون اساسی معین کرده است، در کار هیات حاکمه نظارت مستقیم دارد و افکار عمومی را در جریان می گذارد. مهم ترین وظیفة اپوزیسیون آن است که به انتخاب کنندگان امکاناتِ انتخاب دیگری را نشان دهد و از این راه امکان انتخابات درست تر را فراهم کند. اپوزیسیون مظهر حکومت احتمالیِ آینده است. این گونه اپوزیسیون جزء مکمّلِ نظامهای پارلمانی در کشورهای سنتی لیبرال، مانند انگلستان، فرانسه و سوئد است که معمولاً دو حزب اصلی در آنها وجود دارد که به نوبت نقش حاکم و اپوزیسیون را به عهده می گیرند. در نظام های یک حزبی اپوزیسیون به صورت رسمی و قانونی وجود ندارد. در این نظام ها هرگونه مخالفت با حزب و دولت حاکم مخالفت با نظم عمومی و قانون اساسی شمرده می شود.
در امریکا، به سبب نظام ریاست جمهوری، وجود یک اکثریت یک دست در پارلمان ضروری نیست و نامتمرکز بودن حزبها تشکیل فراکسیونهای یکپارچه را ناممکن کرده است و به همین دلیل، در امریکا اپوزیسیون به عنوان یکی از نهادهای مربوط به قانون اساسی وجود ندارد، و به علت در کار نبودن یکپارچگی فراکسیونی در آن کشور، در مسائل اساسی نمی توان از وجود اپوزیسیون، به معنای محدود کلمه، سخن گفت. نظام های ریاست جمهوری این امکان را می دهد که اکثریت پارلمانی از یک حزب باشد و رئیس جمهور از حزب دیگر و این دو با یکدیگر همکاری کنند و این وضع بارها در آن کشور پدید آمده است.
نخستین اپوزیسیونِ سیاسی در سده های هجدهم میلادی در انگلستان با دو گروه (ویگ ها و توری ها) پدید آمد که از نظر منشاء اجتماعی اختلاف اساسی نداشتند و در بسیاری موارد با هم دیگر هم صدا بودند و جنگ اکثریت و اقلیت میان آن دو و جابجا شدن حزب حاکم و حزب مخالف بیشتر جنبة اختلاف نظر سیاسی شخصی داشت تا معنای کلی سیاسی.
در یک نظام کامل حکومت پارلمانی، اپوزیسیون وظایفی را به انجام می رساند که در نظریة کلاسیک (تفکیک قوا) برای پارلمان در نظر گرفته شده است، زیرا از زمانی که نظام پارلمانی شکل گرفت، همواره رئیس دولت و رهبر اکثریت پارلمانی یکی یا باهم متحد بوده اند و این یگانگی می تواند نقش پارلمان را، که نظارت بر اجرای قانون و وضع قوانین مطابق قانون اساسی است، خراب کند؛ از این رو، اپوزیسیون وسیله ای مؤثر برای نظارت بر قوة مجریّه به شمار می آید.[2]
--------------------------------------------------------------------------------
[1]. opposition
[2]. آشوری، داریوش، دانشنامه سیاسی، تهران، انتشارات مروارید، 1373، ص8.
