اختلاف
اختلاف ضد اتفاق است.
اختلاف قرائت‌ها و گوناگونی برداشت‌ها از دین به تنازع منتهی می‌شود؛ پس مناسب با قداست دین، عدم دخالت در مسائل حکومت است!
این مشکل در تمام انواع تفکرات اداره کنندهٔ حکومت‌ها پیش خواهد آمد؛ خواه تفکر سکولاریزم، ‌خواه تفکر دینی. زیرا همهٔ افراد یکسان فکر نمی‌کنند و در برابر قدرت هم یک عده‌ای موضع می‌گیرند، حالا ‌بحق یا نابحق. به هر حال، این یک امر طبیعی است. اگر آن حاکم پیغمبر باشد، موضع‌گیری علیه او از راه ‌نفاق شروع می‌شود، نه اختلاف قرائت؛ زیرا او مصداق بارز (ما ینطق عن الهوی ٭ إن هو إلاّ وحی ‌یوحی)(1) است و با حضرت امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) هم که مسلّم بود قرآن ناطق است، گاهی با سقیفه ‌و گاهی با شورا و مانند آن مقابله می‌کردند. ‌ غرض آن‌که 1: خطوط کلی و اصول حاکمِ دین، واحد و معیّن است؛ 2: اختلاف نظر در برداشت‌های ‌روشمندانه زیانبار نیست؛ 3؛ نکول منافقانه در برابر قبول مؤمنانه هماره بوده و هست.‌ ‌ ‌(1)‌سورهٔ نجم، آیات 3 و 4. ‌ مأخذ: (فصلنامه حکومت اسلامی، شماره 21، ص 56)‌
این مشکل در تمام انواع تفکرات اداره کنندهٔ حکومت‌ها پیش خواهد آمد؛ خواه تفکر سکولاریزم، ‌خواه تفکر دینی. زیرا همهٔ افراد یکسان فکر نمی‌کنند و در برابر قدرت هم یک عده‌ای موضع می‌گیرند، حالا ‌بحق یا نابحق. به هر حال، این یک امر طبیعی است. اگر آن حاکم پیغمبر باشد، موضع‌گیری علیه او از راه ‌نفاق شروع می‌شود، نه اختلاف قرائت؛ زیرا او مصداق بارز (ما ینطق عن الهوی ٭ إن هو إلاّ وحی ‌یوحی)(1) است و با حضرت امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) هم که مسلّم بود قرآن ناطق است، گاهی با سقیفه ‌و گاهی با شورا و مانند آن مقابله می‌کردند. ‌ غرض آن‌که 1: خطوط کلی و اصول حاکمِ دین، واحد و معیّن است؛ 2: اختلاف نظر در برداشت‌های ‌روشمندانه زیانبار نیست؛ 3؛ نکول منافقانه در برابر قبول مؤمنانه هماره بوده و هست.‌ ‌ ‌(1)‌سورهٔ نجم، آیات 3 و 4. ‌ مأخذ: (فصلنامه حکومت اسلامی، شماره 21، ص 56)‌
عنوان سوال:
اختلاف قرائت‌ها و گوناگونی برداشت‌ها از دین به تنازع منتهی می‌شود؛ پس مناسب با قداست دین، عدم دخالت در مسائل حکومت است!
پاسخ:
این مشکل در تمام انواع تفکرات اداره کنندهٔ حکومت‌ها پیش خواهد آمد؛ خواه تفکر سکولاریزم، خواه تفکر دینی. زیرا همهٔ افراد یکسان فکر نمی‌کنند و در برابر قدرت هم یک عده‌ای موضع می‌گیرند، حالا بحق یا نابحق. به هر حال، این یک امر طبیعی است. اگر آن حاکم پیغمبر باشد، موضع‌گیری علیه او از راه نفاق شروع می‌شود، نه اختلاف قرائت؛ زیرا او مصداق بارز (ما ینطق عن الهوی ٭ إن هو إلاّ وحی یوحی)(1) است و با حضرت امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) هم که مسلّم بود قرآن ناطق است، گاهی با سقیفه و گاهی با شورا و مانند آن مقابله می‌کردند.
غرض آن‌که 1: خطوط کلی و اصول حاکمِ دین، واحد و معیّن است؛ 2: اختلاف نظر در برداشت‌های روشمندانه زیانبار نیست؛ 3؛ نکول منافقانه در برابر قبول مؤمنانه هماره بوده و هست.
(1)سورهٔ نجم، آیات 3 و 4.
مأخذ: (فصلنامه حکومت اسلامی، شماره 21، ص 56)
- [سایر] لازمه حکومت داشتن دین، دنیایی کردن دین است که با زُلالی و قداست دین نمیسازد. به این شبهه پاسخ بدهید.
- [سایر] اگر دین از سیاست جدا نیست پس چرا آیت الله بهجت در مسائل دینی و سیاسی کشور دخالت نمی کنند؟
- [سایر] معتقدیم حکومت ولی فقیه انشعاب حکومت رسول الله است. در حالی که پیامبر معصوم بود و ولی فقیه نه. آیا نظر رهبری در برخی مسایل مثل همکاری بیشتر مجلس در انتخاب وزیران و ... دخالت در امور کشور و استبداد نیست
- [آیت الله بهجت] در حالی که کلیه احکام و مسایل از قرآن استخراج می شود، چرا مراجع نظرات گوناگونی دارند؟
- [سایر] این جمله از کیست: (غدیر عید ولایت، سیاست و دخالت مردم در حکومت است.)؟
- [سایر] آیا طرفین پرونده (کارگر و کارفرما) نیز در صدور رای مراجع حل اختلاف دخالت دارند؟
- [سایر] راه حل های مناسب برای کم کردن اختلاف بین خواهر و برادرها در خانواده چیست؟
- [سایر] معنای حکومت دینی چیست؟ حاکمیت متدینان؛ اجرای احکام دینی یا برآمدن همه ارکان حکومت از دین؟
- [سایر] آیا دین، تابعی از حکومت است؟
- [سایر] آیا بهتر نیست دین و باورهای دینی که جنبهها و مسائل همیشگی و لایتغیر است با حکومت و قانون و اداره اجتماع که ساختاری متغیر و متحول دارد، مخلوط نکنیم؟
- [آیت الله مظاهری] هرگاه زوج و زوجه اختلاف در پرداخت، یا نوع، یا مقدار آن و مانند اینها داشته باشند، باید به حاکم شرع مراجعه شود. مسئله 2000 - شیربها که در میان بعضی از مردم معمول است دین است که باید پرداخته شود.
- [آیت الله مظاهری] در صورتی که شناخت اعلم مشکل باشد، یا آن‌که اهل تشخیص در شناخت اعلم اختلاف داشته باشند اعلم بودن شرط نیست، و اگر چند نفر در نظر او اعلم از دیگران و با یکدیگر مساوی باشند، از هر کدام که بخواهد میتواند تقلید کند، بلکه میتواند در بعضی مسائل از کسی و در بعضی دیگر از دیگری تقلید نماید.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] مسلمانی که منکر خدا یا پیغمبر یا معاد یا از فرقه هائی بوده باشد که در مسأله (2406) گفته شد و یا حکم ضروری دین؛ یعنی حکمی را که مسلمانان جزء دین اسلام می دانند مثل واجب بودن نماز و روزه؛ در صورتی که بداند آن حکم ضروری دین است انکار کند مرتد می شود و احکامی که در مسائل آینده ذکر می شود بر او مترتب است.
- [آیت الله اردبیلی] ازدواج موقّت از راههای مناسب جلوگیری از فحشا و انحرافات جنسی است و اولیاء دین به آن سفارش کردهاند. از حضرت امیرالمؤمنین علیهالسلام نقل شده است که: (اگر از ازدواج موقّت منع نشده بود، هیچ مؤمنی تن به زنا نمیداد و جز محروم از سعادت و نیکبختی، کسی زنا نمیکرد.)(1) بنابر این کسی که امکان ازدواج دائم را نداشته باشد و نتواند خود را از گناه بازدارد یا بترسد دچار فحشا گردد، باید با ازدواج موقّت خود را حفظ نماید.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر مجتهدی که وظیفه انسان تقلید از او بوده از دنیا برود در صورتی که اعلم بودن مجتهد زنده از میت برایش ثابت شود در مسایل مورد ابتلایی که علم اگر چه اجمالا به اختلاف بین میت و حی دارد واجب است به حی رجوع کند و در صورتی که اعلمیت مجتهد میت برایش ثابت بوده مادامی که اعلم بودن مجتهد زنده برایش ثابت نشود باید به فتوای مجتهد میت عمل کند چه در زمان حیات او التزام به عمل به فتوای او داشته یا نداشته باشد و چه عمل به فتوای او کرده یا نکرده باشد و چه فتوای او را یاد گرفته یا یاد نگرفته باشد
- [آیت الله نوری همدانی] شایسته است امام خطیب در خطبة نماز جمعه مصالح دین و دنیای مسلمین را تَذکّر دهد ومردم را در جریان مسائل زیانبار و سودمند کشورهای اسلامی وغیر اسلامی قرار دهد ونیازهای مسلمین را در اَمر معاد ومعاش تذکر دهد و از امور سیاسی واقتصادی آنچه را که در استقلال وکیان مسلمین نقش مُهِمّی دارد گوشزد کند وکیفیّت روابط آنان را با سائر مِلَل بیان نماید ومردم را از دخالتهای دُوَل ستمگر و اِسْتعمارگر در امور سیاسی واقتصادی مسلمین که مُنْجَرْ به استعمارو استثمار آنها می شود بر حَذَرْ دارد . خلاصه نماز جمعه ودو خطبة آن ، نظیر حجّ ومراکز تجمّع آن ونماز های عید فطر وقربان وغیره ، از سنگرهای بزرگی است که مُتأسِّفانه مسلمانان از وظائف مُهمّ سیاسی خود در آن غافل مانده اند ، چنانچه از سایر پایگاه های عظیم سیاست اسلامی هم غافلند .اسلام دین سیاست ، آن هم در همة شئون آن است وکسی که در احکام قضائی ، سیاسی ، اجتماعی واقتصادی اسلام اندکی تَأمّل کند مُتوجّه این معنی می شود .هر کس گمان کند دین از سیاست جدا است ، جاهلی است که نه اسلام را می شناسد ونه سیاست را.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] تقلید در احکام؛ عمل کردن به دستور مجتهد است. و از مجتهدی باید تقلید کرد که مرد و بالغ و عاقل و شیعه دوازده امامی و حلال زاده و زنده و عادل باشد. و نیز معتبر است سابقه فسق معروفی بین مردم نداشته باشد و از مجتهدی که تقلید می شود غیر از اوصاف ذکر شده امر دیگری معتبر نیست. و عادل کسی است که کارهائی را که بر او واجب است به جا آورد و کارهائی را که بر او حرام است ترک کند و نشانه عدالت این است که در ظاهر شخص خوبی باشد؛ که اگر از اهل محل یا همسایگان او یا کسانی که با او معاشرت دارند حال او را بپرسند؛ خوبی او را تصدیق نمایند. و در صورتی که اختلاف فتوی بین مجتهدین در مسائل محل ابتلاء ولو اجمالا معلوم باشد لازم است مجتهدی که انسان از او تقلید می کند اعلم باشد؛ یعنی در فهمیدن حکم خدا از تمام مجتهدهای زمان خود بهتر باشد.
- [آیت الله سیستانی] تقلید در احکام: عمل کردن به دستور مجتهد است. و از مجتهدی باید تقلید کرد که مرد، بالغ، عاقل، شیعه دوازده امامی، حلالزاده، زنده و عادل باشد. و عادل کسی است که کارهایی را که بر او واجب است بجا آورد، و کارهایی را که بر او حرام است ترک کند. و نشانه عدالت این است که در ظاهر شخص خوبی باشد، که اگر از اهل محل یا همسایگان، یا کسانی که با او معاشرت دارند حال او را بپرسند، خوبی او را تصدیق نمایند. و در صورتی که اختلاف فتوا بین مجتهدین در مسائل محل ابتلاء و لو اجمالاً معلوم باشد، لازم است مجتهدی که انسان از او تقلید می‌کند أعلم باشد، یعنی در فهمیدن حکم خدا از تمام مجتهدین زمان خود تواناتر باشد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شایسته است امامِ خطیب در خطبه نماز جمعه مصالح دین و دنیای مسلمین را تذکر دهد و مردم را در جریان مسائل زیان بار و سودمند کشورهای اسلامی و غیر اسلامی قرار دهد و نیازهای مسلمین را در امر معاد و معاش تذکر دهد و از امور سیاسی واقتصادی آنچه را که در استقلال و کیان مسلمین نقش مهمی دارد گوشزد کند و کیفیت صحیح روابط آنان را با سایر ملل بیان نماید و مردم را از دخالتهای دول ستمگر و استعمارگر در امور سیاسی و اقتصادی مسلمین که منجر به استعمار و استثمار آنها می شود بر حذر دارد. خلاصه، نماز جمعه و دو خطبه آن نظیر حج و مراکز تجمع آن و نمازهای عید فطر و قربان و غیره از سنگرهای بزرگی است که متأسفانه کثیری از مسلمانان از وظائف مهم سیاسی خود در آن غافل مانده اند، چنانچه از سایر پایگاه های عظیم سیاست اسلامی هم غافلند. اسلام دین سیاست آنهم در همه شئون آن است وکسی که در احکام قضائی، سیاسی، اجتماعی واقتصادی اسلام اندکی تأمل کند متوجه این معنی می شود. هر کس گمان کنددین ازسیاست جدااست جاهلی است که نه اسلام رامی شناسد و نه سیاست را می داند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هیچ مسلمانی نمی تواند در اصول دین تقلید نماید، بلکه باید آنها را از روی دلیل به فراخور حال خویش بداند ولی در فروع دین یعنی احکام و دستورات عملی، اگر مجتهد باشد (یعنی بتواند احکام الهی را از روی دلیل به دست آورد) به عقیده خود عمل می کند و اگر مجتهد نباشد باید از مجتهدی تقلید کند، همان گونه که مردم در تمام اموری که تخصص و اطلاع ندارند، به اهل اطلاع مراجعه می کنند و از آنها پیروی می نمایند.(1) و نیز می تواند عمل به احتیاط کند، یعنی در اعمال خود طوری رفتار نماید که یقین کند تکلیف خود را انجام داده است، مثلاً اگر بعضی از مجتهدین کاری را حرام و بعضی مباح می دانند آن را ترک کند و یا اگر بعضی، آن را مستحب و بعضی واجب می دانند آن را حتماً به جا آورد، ولی چون عمل به احتیاط مشکل است و احتیاج به اطلاعات نسبتاً وسیعی از مسائل فقهی دارد، راه برای توده مردم غالباً همان مراجعه به مجتهدین و تقلید از آنهاست.