شبهه: حدیث ثقلین در بین شیعیان فقط جنبه شهرت پیدا کرده و مشهور شده است و از جهت علم رجال و درایه اعتباری ندارد!

بررسی سند حدیث از دیدگاه علم رجال:
حدیث ثقلین در بین علمای شیعه و سنی جزء، احادیث متواتر می‌باشد. با این‌که در میان اهل سنّت که در اثبات امامت صرفاً به حدیث صحیح اکتفا می‌کنند، گرچه متواتر نیز نباشد.[1] دانشمندان و علما علم رجال مانند: شیخ حر عاملی در کتاب شریف وسائل‌ الشیعه می‌گوید: (حدیث ثقلین بین عامه و خاصه متواتر و از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله روایت شده است.[2]) مرحوم آیت الله العظمی بروجردی نیز می‌گوید: (حدیث معروف، بین فریقین اجماعی می‌باشد و سی‌چهار هزار صحابه و اکبر اهل سنّت آن را از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله روایت کرده‌اند و مشاهیر محدثان آنها در کتابهایشان مثل صحاح،‌ سنن و... با اسانید صحیح، آن را نقل کرده‌اند)[3] حضرت امام خمینی (رحمه‌الله) نیز درباره حدیث مذکور می‌گوید: ‌(ذکر این نکته لازم است که حدیث ثقلین، متواتر بین جمیع مسلمین است و کتب اهل سنّت از صحاح ششگانه تا کتب دیگر آنان با الفاظ مختلفه و موارد مکرره از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به طور متواتر نقل شده است و این حدیث شریف بر جمیع بشر به ویژه مسلمانان مذاهب مختلف قاطع است.)[4] حدیث ثقلین به طور بسیار گسترده و در منابع معروف و دست اول شیعه و سنی نقل شده و پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله حدیث مذکور را در موارد مختلف بیان فرموده است. در این‌جا به قسمتی از راویان حدیث و کتب معروف اسلامی که حدیث ثقلین در آن‌ها آمده اشاره می‌شود.
1. در صحیح مسلم که از معروف‌ترین منابع اهل سنّت می‌باشد و جزء صحاح ششگانه به حساب می‌آید از زیدبن ارقم نقل می‌کند که گفت: (رسول خدا صلی الله علیه و آله در میان ما بر‌خاست و خطبه خواند، در محلی که آبی بود که خم نامیده می‌شد (غدیر‌‌خم) و در میان مکه و مدینه قرار داشت. پس حمد خدا را به‌جا آورد و بر او ثنا گفت و موعظه کرد... سپس فرمود: امّا بعد ای مردم من بشری هستم و نزدیک است فرستاده پروردگارم بیاید و دعوت او را اجابت کنم و من در میان شما دو چیز گرانمایه به یادگار می‌گذارم، نخست کتاب خدا که در آن هدایت و نور است، پس کتاب خدا را بگیرید، و به آن تمسک جویید... و اهل بیتم را به شما توصیه می‌کنم که خدا را درباره اهل بیتم فراموش نکنید...[5]
2. در کتاب سنن ترمذی (صحیح ترمذی) در بحث مناقب اهل بیت علیهم‌السّلام از قول جابربن عبدالله می‌گوید: رسول خدا صلی الله علیه و آله را هنگام حج روز عرفه دیدم که بر شتر مخصوص خود سوار بود و خطبه خواند، شنیدم که می‌فرمود: یا ایها الناس انی قدر ترکت فیکم ما ان اخذ‌تم به لن تضلوا، کتاب الله و عترتی اهلبیتی...)[6]
3. در کتاب سنن دارمی که از کتب بسیار معروف اهل سنّت است، روایتی، شبیه روایت زیدبن ارقم از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل شده است و با تصریح به نام ثقلین و نام (کتاب الله و اهل بیت) به پایان می‌رسد.[7]
4. در مسند احمد که از ائمه چهارگانه معروف اهل سنت است در حدیثی از زیدبن ثابت آمده که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: (انی تارک فیکم خلقتین: کتاب الله حبل ممدود ما بین السماء و الارض او مابین السماء الی الارض و عترتی اهلبیتی و انهما لن یفترقا حتی یردا علیّ الحوض...،[8]من دو خلیفه (جانشین) در میان شما از خود به یادگار می‌گذارم، کتاب خدا که ریسمانی کشیده شده میان آسمان و زمین و عترتم و اهل بیتم، این دو هرگز از هم جدا نمی‌شوند تا در کنار حوض (کوثر) بر من وارد شوند.)
5. احمد بن شعیب (نسایی) که از بزرگان اهل سنّت به حساب می‌آید و کتابش در زمره صحاح ششگانه معروف است در کتاب خصائص از زیدبن ارقم نقل می‌کند که: هنگامی که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله از حجه الوداع باز‌می‌گشت و به غدیر‌خم وارد شد... فرمود: (کانی دعیت فاجبت و انی تارک فیکم الثقلین احد هما اکبر من الاخر، کتاب الله و عترتی فانظروا کیف تخلفونی فیهما فانهما لن یفترقا حتی یردا علیّ الحوض...،[9] گویی من (از سوی خدا) دعوت شده‌ام و اجابت کرده‌ام و من دو چیز گرانمایه را در میان شما به یادگار می‌گذارم یکی از دیگری بزرگتر است، کتاب خدا و عترت و اهل بیتم، پس بنگرید چگونه بعد از من با آنها رفتار خواهید کرد، چرا که آنها از هم جدا نمی‌شوند تا در کنار حوض (کوثر) بر من وارد شوند...) حدیث ثقلین در منابع و کتب معتبر علما و دانشمندان شیعه نیز به تواتر رسیده، و هیچ تردیدی در آن نیست.[10] حدیث ثقلین از نظر علم رجال و درایه نیز متواتر و دارای سندی محکم و در سلسله راویان آن افرادی ثقه وجود دارند. به برخی از سلسله سند روایت مذکور اشاره می‌شود.
1. حدثنا محمد بن الحسین بن جعفر بن بشیر عن ذریع بن یزید عن ابی عبدالله علیه‌السلام ، قال رسول الله صلی الله علیه و آله انی قد ترکت فیکم الثقلین کتاب الله و اهل بیتی...)[11] شیخ طوسی (ره) درباره محمد بن الحسین می‌گوید: او ثقه است)[12] نجاشی درباره محمد بن الحسین می‌گوید: او از اصحاب گرانقدر ما است که روایات زیادی نقل کرده و ثقه است.[13] همچنین شیخ طوسی (ره) و نجاشی (ره) درباره جعفربن بشیر نیز می‌گویند که او ثقه بوده است.[14] ذریع بن یزید المحاربی نیز از دیدگاه صاحب (الفهرست) و (الرجال) ثقه می‌باشد.[15] حدثنا محمد بن عیسی و یعقوب بن یزید و غیر هما من ابن المحبوب عن ابن السحاق بن غالب عن ابی عبدالله قال مضی رسول الله صلی الله علیه و آله الخ)[16] محمد بن عیسی بن عبید در رجال نجاشی و فهرست شیخ طوسی (ره) ثقه حساب آمده است. همچنین یعقوب بن یزید الانباری و ابن محبوب و اسحاق بن غالب نیز از افراد ثقه می‌باشند.[17] و...[18]
بنابراین، حدیث ثقلین در صدها کتب عامه (اهل سنت) و خاصه (شیعه) با اسناد و به طرق گوناگون و معتبر نقل شده است که در میان روایات اسلامی از نظر اعتبار و سند کم نظیر است و جای هیچ شکی نیست. از طرفی تأیید و تکرار و سفارش فراوان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نشان از اهمیت زیاد تمسک به این دو چیز گرانمایه است و حکایت از راز نهفته بسیار بزرگ دارد. برخی از اسرار و نکات در حدیث مذکور عبارتند از:
1. قرآن و اهل علیهم السّلام بیت همیشه همراه همدیگرند و طالبان حقایق قرآنی باید دست به دامن اهل بیت علیهم السّلام شوند.
2. پیروی از اهل بیت علیهم‌السّلام نیز مانند پیروی از قرآن واجب است.
3. حدیث مذکور حکایت از عصمت اهل بیت علیهم‌السّلام دارد و تمسک به قرآن به همراه اهل بیت علیهم السّلام انسان را از گمراهی باز می‌دارد.
4. جدا نبودن قرآن و اهل بیت علیهم السّلام تا روز قیامت و کنار حوض کوثر ادامه دارد و در طول تاریخ همواره اهل بیت علیهم السّلام پیشوای معصوم برای انسانها هستند و باید نسبت به آن معرفت و آگاهی پیدا کرد.
5. از حدیث مذکور برمی‌آید که جدا شدن و پیشی گرفتن از اهل بیت علیهم السّلام مایه گمراهی است.
6. اهل بیت علیهم السّلام از همه افضل و اعلم و برترند.
و...[19]
[1] . سید شریف الدین حر عاملی، المراجعات، (چاپ قاهره، مصر)، ص12.
[2] . عاملی، شیخ حر، وسائل الشیعه، (انتشارات مؤسسه آل البیت، قم) ج27، ص33.
[3] . مرحوم طباطبایی بروجردی، حسین، جامع الاحادیث الفقهیه للشیعه الامامیه ، (چاپ قم)، ج1، ص20.
[4] . حضرت امام خمینی (ره) وصیت نامه سیاسی الهی، انتشارات سازمان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، ص1.
[5] . الامام مسلم، صحیح مسلم، (بیروت دارحیاء التراث العربی) ج4، ص1873.
[6] . الترمذی، صحیح ترمذی، (بیروت دارالفکر) ج5، ص662، باب مناقب اهل بیت النبی، حدیث 3786.
[7] . سنن دارمی، (نشر دارالکفر، بیروت) ج2، ص432.
[8] . احمد بن حنین، مسند امام احمد، (بیروت، دارالصادر) ج5، ص182.
[9] .احمد بن شعیب، خصائص نسایی، (التقدم مصر) ص20.
[10] . برای آگاهی بیشتر ر.ک: شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، (قم مؤسسه آل البیت) ج27، ص33. علامه مجلسی، بحارالانوار، (بیروت، مؤسسه الوفاء بیروت) ج2، ص99، 103، 225، 285، و... یا علی بن ابراهیمی قمی، تفسیر قمی،‌(قم، موسسه دارلکتاب) ج1، ص173، شیخ صدوق، کمال الدین، (قم دارالکتاب الاسلامیه) ج1، ص64، 234، و... .
[11] . شیخ قمیین ابوجعفر محمد بن الحسن فروح (الصنار) بصائر الدرجات، (تهران، شرکت چاپ، حق416).
[12] . ابی جعفر محمد بن الحسن الطوسی، الفراست (انتشارات شریف رضی) ص140، ردیف597.
[13] . البوالعباس احمدبن علی بن العباس النجاشی، الرجل، (چاپ بمبئی) ص236،237.
[14] . همان.
[15] . همان.
[16] همان.
[17] . همان.
[18] . ر.ک: شیخ صدوق: کمال الدین، (تهران، مکتبه الصدوق)، ج1، 2ص369.
[19] . ر.ک، ناصر مکارم شیرازی و همکاران پیام قرآن (تهران دارالکتب الاسلامیه) ج9، ص75، 76.
www.andisheqom.com