http://rasekhoon.net

اصحاب اجماع به چه کسانی گفته می شود؟
اصحاب اجماع، یک اصطلاح جدیدی است بین متأخرین از علمای رجال، که آن را یکی از موضوعات علم رجال قرار داده اند و در مقدمه و یا در خاتمه علم رجال از آن بحث کرده اند.[1] از محدث نوری نقل شده که: مسأله اصحاب اجماع از مسائل مهم علم رجال است؛ زیرا بنابر بعضی از اقوال در تعداد اصحاب اجماع، هزاران حدیث داخل حدیث صحیح می شود.[2] اصل و ریشه اصحاب اجماع از رجال کشی نقل شده است که کشّی آنها را بجای اصطلاح (اصحاب الاجماع) به (تسمیة الفقهاء) نامگذاری کرده است. و هدف از اختصاص این عنوان (اصحاب اجماع) به تعداد اندکی از اصحاب امام باقر(ع) و امام صادق(ع) و امام موسی کاظم(ع) مام رضا(ع) به خاطر این بوده است که آنها از موثقین رواة ائمه علیهم السلام بوده اند و شأن و مقام بزرگی در نزد آنها داشته اند، و به این جهت بوده است که بسیاری از احادیث فقه شیعه به این بزرگواران (اصحاب اجماع) منتهی می شود و فقه اسلامی به برکت اصحاب اجماع پویا شده است، در فقه شیعه اصحاب اجماع آنچنان مقام والائی دارند که اگر اسامی آنها و احادیث منقوله از آنها را از فقه شیعه برداریم، اثری از فقه شیعه نمی ماند.[3] و در میان علمای رجال معروف و مشهور است که اصحاب اجماع هیجده نفر هستند. 6 نفر از آنها از اصحاب امام باقر(ع) می باشند. (طبقه اول): به نامهای: 1 زرارة بن اعین؛ 2 معروف بن خربوذ؛ 3 بُرید بن معاویة؛ 4 ابوبصیر الاسدی؛ 5 فُضیل بن یسار؛ 6 محمد بن مسلم الطائفی و 6 نفر از اصحاب خاص امام صادق(علیه السلام) می باشند (طبقه دوم) 1 جمیل بن درّاج؛ 2 عبدالله بن مُسکان؛ 3 عبدالله بن بُکیر؛ 4 حمّاد بن عثمان؛ 5 حمّاد بن عیسی؛ 6 ابان بن عُثمان 6 نفر هم از از اصحاب امام کاظم و امام رضا(علیهما السلام) هستند (طبقه سوم): 1 یونس بن عبدالرحمن؛ 2 صفوان بن یحیی؛ 3 محمّد بن ابی عُمیر؛ 4 عبدالله بن مُغیرة؛ 5 حسن بن محبوب؛ 6 احمد بن محمد بن ابی نصر. این 18 نفر بنا به نقل کشی از (اصحاب اجماع) هستند که به نظر او، تمام این افراد، مورد اتفاق علمای علم رجال می باشند و هر خبر و حدیثی که از این هجده نفر نقل شده باشد آن حدیث صحیح است و هیچ ایرادی از حیث سند ندارد؛ چون اجماع علمای رجال بر این است که هر حدیثی به اصحاب اجماع منتهی شود از حیث سند صحیح است، یعنی (قطعی الصدور) گرفته می شود. البته در میان این 18 نفر در بعضی از کتب رجال اختلاف دیده می شود. بعضی از علمای رجال در طبقه اولی به جای ابو بصیر الاسدی، ابو بصیر المرادی را ذکر کرده اند و در طبقه سوم بعضی از رجالی ها به جای حسن بن محبوب، حسن بن علی فضّال، و فضالة بن ایّوب را ذکر کرده اند.[4] (که این اختلاف در علم رجال در محل خودش بحث شده است.) در کتاب عدة الاصول آمده است که: طائفه امامیّه، اجماع و اتفاق کرده اند بر اینکه: محمد بن ابی عمیر، و صفوان بن یحیی، و احمد بن محمد بن ابی نصر، و ثقات غیر از اینها که معروف به اصحاب اجماع شده اند روایت نمی کنند (خواه مسند و خواه مرسل مگر از کسی که پیش آنها موثّق است اما غیر از این هجده نفر اینطور نیستند و لذا اصحاب امامیّه به مراسیل اینها هم عمل کرده اند.[5] خلاصه اینکه به ترتیب ذیل علمای بزرگ امامیّه (اصحاب اجماع) را نقل کرده اند و قبول نموده اند : 1 ابو عمر و الکشّی؛ 2 شیخ طوسی؛ 3 محمد بن علی بن شهراشوب؛ 4 علامه حلّی؛ 5 ابن داود صاحب الرجال؛ 6 شهید اوّل؛ 7 شهید ثانی؛ 8 شیخ بهایی؛ 9 محقق داماد؛ 10 محقق سبزواری؛ 11 مجلسی اوّل؛ 12 فخر الدین طریحی، 13 مجلسی دوّم و علمای دیگر.[6] [1]. سبحانی، جعفر، کلّیات فی علم الرجال، ص168. [2]. همان، ص165. [3]. همان، ص168. [4]. همان، ص169. [5]. همان، ص173172، نقل از شیخ طوسی، عدة الاصول، ج1، ص386. [6]. همان، ص175172.
عنوان سوال:

اصحاب اجماع به چه کسانی گفته می شود؟


پاسخ:

اصحاب اجماع، یک اصطلاح جدیدی است بین متأخرین از علمای رجال، که آن را یکی از موضوعات علم رجال قرار داده اند و در مقدمه و یا در خاتمه علم رجال از آن بحث کرده اند.[1]
از محدث نوری نقل شده که: مسأله اصحاب اجماع از مسائل مهم علم رجال است؛ زیرا بنابر بعضی از اقوال در تعداد اصحاب اجماع، هزاران حدیث داخل حدیث صحیح می شود.[2]
اصل و ریشه اصحاب اجماع از رجال کشی نقل شده است که کشّی آنها را بجای اصطلاح (اصحاب الاجماع) به (تسمیة الفقهاء) نامگذاری کرده است. و هدف از اختصاص این عنوان (اصحاب اجماع) به تعداد اندکی از اصحاب امام باقر(ع) و امام صادق(ع) و امام موسی کاظم(ع) مام رضا(ع) به خاطر این بوده است که آنها از موثقین رواة ائمه علیهم السلام بوده اند و شأن و مقام بزرگی در نزد آنها داشته اند، و به این جهت بوده است که بسیاری از احادیث فقه شیعه به این بزرگواران (اصحاب اجماع) منتهی می شود و فقه اسلامی به برکت اصحاب اجماع پویا شده است، در فقه شیعه اصحاب اجماع آنچنان مقام والائی دارند که اگر اسامی آنها و احادیث منقوله از آنها را از فقه شیعه برداریم، اثری از فقه شیعه نمی ماند.[3]
و در میان علمای رجال معروف و مشهور است که اصحاب اجماع هیجده نفر هستند. 6 نفر از آنها از اصحاب امام باقر(ع) می باشند.
(طبقه اول): به نامهای: 1 زرارة بن اعین؛ 2 معروف بن خربوذ؛ 3 بُرید بن معاویة؛ 4 ابوبصیر الاسدی؛ 5 فُضیل بن یسار؛ 6 محمد بن مسلم الطائفی و 6 نفر از اصحاب خاص امام صادق(علیه السلام) می باشند (طبقه دوم) 1 جمیل بن درّاج؛ 2 عبدالله بن مُسکان؛ 3 عبدالله بن بُکیر؛ 4 حمّاد بن عثمان؛ 5 حمّاد بن عیسی؛ 6 ابان بن عُثمان 6 نفر هم از از اصحاب امام کاظم و امام رضا(علیهما السلام) هستند (طبقه سوم):
1 یونس بن عبدالرحمن؛ 2 صفوان بن یحیی؛ 3 محمّد بن ابی عُمیر؛ 4 عبدالله بن مُغیرة؛ 5 حسن بن محبوب؛ 6 احمد بن محمد بن ابی نصر.
این 18 نفر بنا به نقل کشی از (اصحاب اجماع) هستند که به نظر او، تمام این افراد، مورد اتفاق علمای علم رجال می باشند و هر خبر و حدیثی که از این هجده نفر نقل شده باشد آن حدیث صحیح است و هیچ ایرادی از حیث سند ندارد؛ چون اجماع علمای رجال بر این است که هر حدیثی به اصحاب اجماع منتهی شود از حیث سند صحیح است، یعنی (قطعی الصدور) گرفته می شود. البته در میان این 18 نفر در بعضی از کتب رجال اختلاف دیده می شود. بعضی از علمای رجال در طبقه اولی به جای ابو بصیر الاسدی، ابو بصیر المرادی را ذکر کرده اند و در طبقه سوم بعضی از رجالی ها به جای حسن بن محبوب، حسن بن علی فضّال، و فضالة بن ایّوب را ذکر کرده اند.[4] (که این اختلاف در علم رجال در محل خودش بحث شده است.)
در کتاب عدة الاصول آمده است که: طائفه امامیّه، اجماع و اتفاق کرده اند بر اینکه: محمد بن ابی عمیر، و صفوان بن یحیی، و احمد بن محمد بن ابی نصر، و ثقات غیر از اینها که معروف به اصحاب اجماع شده اند روایت نمی کنند (خواه مسند و خواه مرسل مگر از کسی که پیش آنها موثّق است اما غیر از این هجده نفر اینطور نیستند و لذا اصحاب امامیّه به مراسیل اینها هم عمل کرده اند.[5]
خلاصه اینکه به ترتیب ذیل علمای بزرگ امامیّه (اصحاب اجماع) را نقل کرده اند و قبول نموده اند :
1 ابو عمر و الکشّی؛ 2 شیخ طوسی؛ 3 محمد بن علی بن شهراشوب؛ 4 علامه حلّی؛ 5 ابن داود صاحب الرجال؛ 6 شهید اوّل؛ 7 شهید ثانی؛ 8 شیخ بهایی؛ 9 محقق داماد؛ 10 محقق سبزواری؛ 11 مجلسی اوّل؛ 12 فخر الدین طریحی، 13 مجلسی دوّم و علمای دیگر.[6]


[1]. سبحانی، جعفر، کلّیات فی علم الرجال، ص168.
[2]. همان، ص165.
[3]. همان، ص168.
[4]. همان، ص169.
[5]. همان، ص173172، نقل از شیخ طوسی، عدة الاصول، ج1، ص386.
[6]. همان، ص175172.





1396@ - موتور جستجوی پرسش و پاسخ امین