عیب جویی
عیب جویی یکی از رذایل اخلاقی است که قرآن با تعبیرهای مختلف از آن نهی کرده و عیب جو رامورد نکوهش قرار داده است. [۱]
در مورد عیب جویی، تعدادی حدیث یا سایت مرتبط با آن معرفی کنید؟
(عیب جویی) چنان که از نامش پیداست به معنی تجسس از عیوب دیگران می باشد. یعنی شخصی دنبال این باشد که آیا فلان کس دارای فلان عیب می باشد یا نه؟ و این عمل ناپسندی است که در قرآن[1] و روایات مورد نهی و مذمت قرار گرفته است. از حضرت امیر المومنین علیه السلام در این باره کلمات قصاری نقل شده است. به عنوان نمونه به چند حدیث اشاره می شود: 1. هر کس می خواهد از عیب های مردم جستجو کند از عیوب خودش شروع کند.[2] 2. برترین مردم کسی است که عیوبش او را از عیوب دیگران مشغول داشته.[3] 3. هر کس عیوب خود را ببیند دیگران را عیب جویی نکند.[4] 4. خوشا به حال کسی که عیب خودش او را از پرداختن به عیوب دیگران مشغول کند.[5] معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر: 1. ترجمة میزان الحکمه، محمدی ری شهری، مترجم: حمید رضا شیخی، دارالحدیث، ج 2. 2. گناهان کبیره، آیت الله دستغیب، انتشارات جهان، ج 2. 3. ترجمة‌کتاب الاخلاق، مرحوم سید عبدالله شبر، مترجم، محمد رضا جباران، انتشارات هجرت. 4. Hadith.net ، balagh.net ، hawzeh.net . 5. چهل حدیث، اثر امام خمینی (ره). [1] . حجرات/12 و همزه/1. [2] . ر.ک: محدث نوری، مستدرک الوسائل، قم، موسسة آل البیت علیهم السلام 1408 ق، ج 11، ص 316. [3] . همان. [4] . همان. [5] . همان.
(عیب جویی) چنان که از نامش پیداست به معنی تجسس از عیوب دیگران می باشد. یعنی شخصی دنبال این باشد که آیا فلان کس دارای فلان عیب می باشد یا نه؟ و این عمل ناپسندی است که در قرآن[1] و روایات مورد نهی و مذمت قرار گرفته است. از حضرت امیر المومنین علیه السلام در این باره کلمات قصاری نقل شده است. به عنوان نمونه به چند حدیث اشاره می شود: 1. هر کس می خواهد از عیب های مردم جستجو کند از عیوب خودش شروع کند.[2] 2. برترین مردم کسی است که عیوبش او را از عیوب دیگران مشغول داشته.[3] 3. هر کس عیوب خود را ببیند دیگران را عیب جویی نکند.[4] 4. خوشا به حال کسی که عیب خودش او را از پرداختن به عیوب دیگران مشغول کند.[5] معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر: 1. ترجمة میزان الحکمه، محمدی ری شهری، مترجم: حمید رضا شیخی، دارالحدیث، ج 2. 2. گناهان کبیره، آیت الله دستغیب، انتشارات جهان، ج 2. 3. ترجمة‌کتاب الاخلاق، مرحوم سید عبدالله شبر، مترجم، محمد رضا جباران، انتشارات هجرت. 4. Hadith.net ، balagh.net ، hawzeh.net . 5. چهل حدیث، اثر امام خمینی (ره). [1] . حجرات/12 و همزه/1. [2] . ر.ک: محدث نوری، مستدرک الوسائل، قم، موسسة آل البیت علیهم السلام 1408 ق، ج 11، ص 316. [3] . همان. [4] . همان. [5] . همان.
پاسخ:
(عیب جویی) چنان که از نامش پیداست به معنی تجسس از عیوب دیگران می باشد. یعنی شخصی دنبال این باشد که آیا فلان کس دارای فلان عیب می باشد یا نه؟ و این عمل ناپسندی است که در قرآن[1] و روایات مورد نهی و مذمت قرار گرفته است.
از حضرت امیر المومنین علیه السلام در این باره کلمات قصاری نقل شده است. به عنوان نمونه به چند حدیث اشاره می شود:
1. هر کس می خواهد از عیب های مردم جستجو کند از عیوب خودش شروع کند.[2]
2. برترین مردم کسی است که عیوبش او را از عیوب دیگران مشغول داشته.[3]
3. هر کس عیوب خود را ببیند دیگران را عیب جویی نکند.[4]
4. خوشا به حال کسی که عیب خودش او را از پرداختن به عیوب دیگران مشغول کند.[5]
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. ترجمة میزان الحکمه، محمدی ری شهری، مترجم: حمید رضا شیخی، دارالحدیث، ج 2.
2. گناهان کبیره، آیت الله دستغیب، انتشارات جهان، ج 2.
3. ترجمة‌کتاب الاخلاق، مرحوم سید عبدالله شبر، مترجم، محمد رضا جباران، انتشارات هجرت.
4. Hadith.net ، balagh.net ، hawzeh.net .
5. چهل حدیث، اثر امام خمینی (ره).
[1] . حجرات/12 و همزه/1.
[2] . ر.ک: محدث نوری، مستدرک الوسائل، قم، موسسة آل البیت علیهم السلام 1408 ق، ج 11، ص 316.
[3] . همان.
[4] . همان.
[5] . همان.
- [سایر] یک سایت خوب درباره حدیث معرفی کنید.
- [سایر] ضد عیب جوئی چه می باشد؟
- [سایر] در احادیث و روایات چه دستوراتی درباره عیب پوشی داریم؟
- [سایر] دو گروه معتزله بغداد و معتزله بصره را معرفی و علمای آنان و تعدادی از عقایدشان را معرفی کنید؟
- [سایر] من جهت انجام پایان نامه دانشگاهم نیازمند معرفی تعدادی کتب راجع به (روانشناسی نیایش) می باشم.
- [سایر] در ارتباط با وضو و اسراف آب از شما در خواست تعدادی حدیث دارم.
- [سایر] تحقیقی کلی را شروع کردم در موضوع امام حسین(ع) در کتب سنی که مفهوم کلی بنده از نوشتن این نامه آن است که کتب مرجع سنی را معرفی نمایید همراه با نویسندگان و همچنین کتبی که احادیث امام حسین(ع) در آن جمع شده و نویسنده آن سنی مذهب است و در چه کتابخانه ای وجود دارد، سایت کتابخانه و آدرس آن را ذکر کنید. چند سایت کتابخانه های معتبر دنیا را معرفی نماید که بتوانم موضوعم را در آن بیابم.
- [سایر] منابع و سایت های فارسی و یا سایت های اینترنتی خارجی در خصوص ایرادات وارد شده به کتاب مقدس را معرفی فرمایید.
- [سایر] خواهشمندم مرجعی (کتاب و سایت) برای موضوع محبت در قرآن معرفی کنید.
- [سایر] مقاله یا سایت درباره تعریف شیعه و اقسام آن معرفی کنید؟
- [آیت الله وحید خراسانی] خاتمه هرچند هر گناهی بزرگ است چون عظمت و جلال و کبریای خداوند محدود به حدی نیست پس نافرمانی خداوند متعال هم با توجه به این که معصیت خداوند علی عظیم است بزرگ است و روایت شده نظر نکن به انچه معصیت کردی بلکه ببین چه کسی را معصیت کردی ولی در مقایسه گناهان به یکدیگر بعضی بزرگتر و عذاب ان شدیدتر است و بر برخی از گناهان به طور صریح یا ضمنی تهدید و وعید به عذاب و اتش شده و یا در روایات وارده از اهل بیت عصمت علیهم السلام از انها تعبیر به کبیره شده است و به مقتضای ایه کریمه ان تجتنبوا کبایر ما تنهون عنه نکفر عنکم سییاتکم اگر دوری کنید از گناهان کبیره ای که نهی شده اید از ان می پوشانیم از شما بدیها و سییات شما را اجتناب از انها موجب امرزش گناهان دیگر است و بعضی از فقهاء اعلی الله مقامهم انها را تا هفتاد و بعضی بیشتر از ان شمرده اند و قسمتی از انها که بیشتر مورد ابتلاست ذکر می شود شرک و کفر به خداوند متعال که با هیچ گناه کبیره ای قابل قیاس نیست یاس و ناامیدی از روح و رحمت خداوند متعال امن از مکر خداوند متعال قسم دروغ به خداوند متعال انکار انچه خداوند نازل فرموده است محاربه با اولیای خداوند متعال محاربه با خدا و رسول به قطع طریق و افساد در زمین حکم به غیر انچه خداوند نازل فرموده است دروغ بستن بر خدا و رسول و اوصیا منع از ذکر خداوند در مساجد و سعی در خراب کردن انها منع زکاتی که واجب است تخلف از جهاد واجب فرار از جنگ مسلمین با کفار اضلال گمراه کردن از راه خداوند متعال اصرار بر گناهان صغیره ترک عمدی نماز و سایر واجبات الهیه ریا اشتغال به لهو مانند غنا و تار زدن ولایت ظالم اعانه کمک کردن ظالم شکستن عهد و قسم تبذیر فاسد کردن مال و بیهوده خرج کردن ان اسراف شرب خمر سحر ظلم غنا عقوق والدین اذیت و بدرفتاری با پدر و مادر قطع رحم لواط زنا نسبت دادن زنا به زن محصنه قیادت جمع کردن بین مرد و زن به زنا یا دو مرد به لواط دزدی ربا خوردن سحت خوردن حرام مانند بهای خمر و اجرت زن زناکار و رشوه ای که حاکم برای حکم می گیرد کم فروشی غش مسلمین خوردن مال یتیم به ظلم شهادت دادن به ناحق کتمان شهادت اشاعه فاحشه و گناه بین مومنین فتنه سخن چینی کردن که موجب تفرقه بین مومنین شود ناسزا گفتن به مومن و اهانت به مومن و ذلیل کردن او بهتان بر مومن تهمت زدن به مومن غیبت و ان ذکر عیب مستور و پوشیده مومن در غیاب او است چه ان عیب را به گفتار بیان کند یا به رفتار بفهماند هرچند در اظهار عیب مومن قصد اهانت و هتک حیثیت نداشته باشد و اگر به قصد اهانت عیب مومن را اظهار نماید دو گناه مرتکب شده است
- [آیت الله مظاهری] از گناهان بزرگ در اسلام دروغ است و معنای آن فریب دیگران است به چیزی که در نظر او واقعیّت ندارد و قرآن شریف به طور مؤکّد، سلب ایمان از دروغگو نموده است: (انَّما یَفْتَرِی الکَذِبَ الَّذین لایُؤْمِنُونَ بِآیاتِ اللَّه).[1] (تنها کسانی دروغپردازی میکنند که به آیات خدا ایمان ندارند.) بلکه در روایات آمده است که دروغگو دشمن خداست و آن اقسامی دارد: الف) نسبت دروغ دادن به پیامبران گرامی و ائمّه طاهرین(سلاماللهعلیهم) و این قسم از دروغ که بدعت به آن میگویند، شدیدترین عذاب الهی را دارد و از همه اقسام دروغ بزرگتر و از اکبر کبائر است، مخصوصاً اگر سبب گمراهی کسی شود. ب) دروغ مفسدهآمیز نظیر دروغی که روابط بین دو مسلمان را تیره کند و نظیر دروغی که آبروی کسی را ببرد و نظیر دروغی که کسی را در خطر اندازد و مانند اینها. و قدر متیقّن از آیات و روایاتی که در مذمّت دروغ است همین قسم از دروغ می‌باشد. ج) نسبت دادن عیبی به کسی که آن عیب را نداشته باشد؛ نظیر نسبت زنا به زن عفیفه و یا مرد عفیف و نظیر نسبت سرقت به کسی که سرقت نکرده باشد و نظیر اینها، و به آن تهمت هم میگویند و این قسم علاوه بر اینکه دروغ است، غیبت نیز می‌باشد و در روایات آمده است کسی که تهمت بزند، در روز قیامت او را بر تپّهای از چرک و خون که صورت برزخی آن تهمت است نگاه میدارند تا مردم از حساب فارغ شوند. د) دروغی که مفسده آمیز نباشد، نظیر تعریف بیجا از خود یا دیگران و نظیر اظهار محبّت و ارادت به کسی که محبّت و ارادت به او ندارد و مانند اینها، و حرمت این قسم دروغ نزد فقها مسلّم است و از آیات و روایات نیز به خوبی استفاده حرمت می‌شود. ه) دروغی که علاوه بر اینکه مفسده ندارد، فریب کسی هم نیست، نظیر قصّهها و داستانهای دروغ آمیز و شوخیهای دروغ آمیز و مانند اینها، و این قسم از دروغ گرچه حرام نیست، ولی از روایات به خوبی استفاده می‌شود که مسلمان واقعی از مثل این دروغها نیز پرهیز می‌کند. صفحه 401 و) توریه، و معنای آن این است که لفظی بگوید و معنایی را اراده کند که مخاطب توجّه به آن معنی نداشته باشد، و این قسم از دروغ نیز جایز نیست. و اینکه مشهور در میان مردم است که توریه بدون ضرورت جایز است، صحّت ندارد.
- [آیت الله وحید خراسانی] قبل از ورود در احکام نماز اشاره به دو نکته لازم است اول اهمیت نماز در قران مجید نزدیک به صد مورد از نماز گفتگو شده و اشاره به دو مورد ان کافیست بعد از ان که خداوند متعال حضرت ابراهیم علیه السلام را به مقام نبوت و رسالت و خلت اختیار نمود و به کلمات ازمایش و مبتلا کرد و ان حضرت کلمات را اتمام نمود به مقام امامت نایل شد و ان قدر عظمت مقام امامت بعد از ان همه مقامات در نظرش جلوه کرد که قال و من ذریتی گفت و از برای فرزندان من هم جواب شنید لا ینال عهدی الظالمین پیمان من به ظالمین نمی رسد و در عظمت نماز همین اندازه بس که ان کس که خداوند متعال برای او مقام امامت را خواست و او برای ذریه اش مسالت کرد بعد از طی تمام مقامات در جوار خانه خدا از خداوند متعال خواست رب اجعلنی مقیم الصلوه و من ذریتی پروردگارا مرا اقامه کننده نماز قرار بده و ذریه مرا و همچنین بعد از ان که ذریه خود را در نزد بیت مسکن داد گفت ربنا انی اسکنت من ذریتی بواد غیر ذی زرع عند بیتک المحرم ربنا لیقیموا الصلوه پروردگار ما هر اینه من از ذریه خودم مسکن دادم به بیابان بدون زرع نزد خانه محترم تو پروردگارا برای این که اقامه نماز بنمایند در قران مجید یک سوره به نام مومنون است و در ان مومنان به خصوصیاتی معرفی شده اند و اول خصوصیتی که به ان ابتدا شده این است که الذین هم فی صلاتهم خاشعون انان که همانا در نمازشان خاشعند و اخر خصوصیتی هم که به ان ختم می شود و الذین هم علی صلواتهم یحافظون و ان چنان کسانی که همانها بر نمازهایشان محافظت دارند پس افتتاح ایمان و ختم ایمان به نماز است و ثمره ان هم این ایه است اولیک هم الوارثون الذین یرثون الفردوس هم فیها خالدون و از سنت همین اندازه بس است که از حضرت صادق علیه السلام روایت شده که فرمودند بعد از معرفت خدا چیزی را افضل از این صلوات پنجگانه نمی دانم و عدم علم از ان حضرت علم به عدم است و این روایت بیان کلام خداست و خداوند متعال هم در قران مجید می فرماید ذلک الکتاب لا ریب فیه هدی للمتقین الذین یومنون بالغیب و یقیمون الصلوه بعد از ایمان به غیب اقامه نماز ذکر شده است و در عظمت نماز همین اندازه کفایت می کند که جامع تر از نماز بین عبادات عبادتی یافت نمی شود زیرا این عبادتی است مشتمل بر عبادت فعلی و بر عبادت قولی و عبادت فعلی ان شامل افعال عبادی از رکوع و سجود و قیام و قعود است و عبادت قولی ان شامل قرایت و ذکر و جامع جمیع معارف الهیه از تسبیح و تکبیر و تحمید و تهلیل که ارکان اربعه معارف حضرت حق سبحانه و تعالی است و مشتمل است بر تمام عبادات ملایکه مقربین که عده ای از انها عبادتشان در قیام است و عده ای در قعود و جمعی در رکوع و جمعی در سجود و عناوینی که برای نماز در روایات وارد شده زیاد است که از ان جمله است راس الدین و اخر وصایا الانبیاء و احب الاعمال و خیر الاعمال و قوام الاسلام و استقبال الرحمن منهاج الانبیاء و به یبلغ العبد الی الدرجه العلیا
- [آیت الله سیستانی] حواله در اصطلاح فقهی، به معنای انتقال بدهی از ذمه مُحیل (حواله دهنده) به ذمه محالعلیه (کسی که حواله به او منتقل شده) است؛ لکن در اینجا به معنای عامتر از آن بکار میرود. نمونههایی از حوالههای بانکی به شرح زیرند: 1 بانک در قبال صدور حوالهای برای مشتری خود، میپذیرد که مبلغی را از وکیل او در داخل یا خارج به حساب مشتری اگر در بانک حسابی داشته باشد، وصول کند و به ازای آن کارمزد معینی دریافت دارد، ظاهراً گرفتن این کارمزد جایز است؛ زیرا بانک حق دارد که در غیر بانک دَین خود را به مشتری نپردازد، بنابراین گرفتن کارمزد برای گذشتن از حقّ خود و پرداخت دَین در جای دیگر، جایز است. 2 بانک حوالهای برای شخص صادر می‌کند که طبق آن، شخص می‌تواند مبلغ معینی را از بانک دیگری در داخل یا خارج که مشتری در آن حسابی ندارد، به عنوان قرض بگیرد؛ بانک نیز کارمزدی بابت این کار دریافت می‌کند. ظاهراً جایز است که بانک در قبال صدور این حواله کار مزدی بگیرد؛ زیرا اگر این چنین باشد که در بانک اوّل برای وکیل کردن بانک دوّم نسبت به قرض دادن به شخص از اموالی که بانک اوّل نزد بانک دوّم دارد، حقالزحمهای دریافت می‌کند و این کار به معنای گرفتن حقالزحمه برای خود قرض دادن نیست، تا حرام باشد، بلکه از قبیل گرفتن مبلغی برای توکیل دیگری در قرض دادن است. لذا پرداخت کارمزد در قبال قرض دادن و مرتبط با آن نیست، بلکه برای توکیل در قرض است و از این رو اشکالی ندارد. وانگهی اگر مبلغ مذکور در حواله، ارز خارجی باشد، برای بانک حقّ دیگری به وجود میآورد، بدین معنا که بدهکار ذمهاش به پرداخت ارز مذکور در حواله مشغول است و ملزم است که آن را بپردازد، لذا اگر بانک از این حق گذشت و پذیرفت که بدهکار معادل آن را از پول رایج کشور بپردازد، جایز است که در قبال این گذشت از حقّ خویش، مبلغی دریافت دارد. همچنین می‌تواند آن را با مازادش به پول رایج کشور تبدیل کند. 3 شخص مبلغ معین را فرضاً به بانکی در نجف اشرف تحویل میدهد و حوالهای میگیرد که طبق آن همان مبلغ یا معادل آن را از بانک دیگری در کربلا، و یا خارج از کشور مانند لبنان دریافت کند و بانک در قبال این خدمت، کارمزدی دریافت میدارد، این فرض به دو شکل است: اوّل: شخص مبلغی از پول رایج کشور را به بانک به مبلغی ارز خارجی که معادل پول خودش است میفروشد، و کارمزدی هم برای حواله گرفتن و خدمات بانکی میپردازد. در این صورت اشکالی ندارد، و مشابه آن گذشت. دوّم: شخص مبلغ معین را به بانک قرض میدهد، و شرط می‌کند که در قبال دریافت حوالهای برای بانک دیگری در داخل یا خارج کشور، کارمزدی بپردازد. اشکالی که در این صورت است این است که حواله دهی عملی است محترم و دارای مالیت است، و شرط اجرای آن از طرف قرض دهنده بر قرض گیرنده، از قبیل شرطی است که ارزش مالی دارد، و شرعاً حرام است، ولی چون از روایات استفاده می‌شود که قرض دهنده می‌تواند بر قرض گیرنده شرط کند که قرضش را در جای دیگری بپردازد، پس می‌تواند حواله دهی را نیز شرط کند، و اگر این شرط به صورت مجانی و بلاعوض جایز باشد، در قبال پرداخت کارمزدی معین، به طریق اولی جایز است. 4 شخص از بانکی مثلاً در نجف اشرف مبلغی میگیرد و به ازای آن حوالهای به بانک میدهد تا بتواند معادل پول پرداختی را از بانکی دیگر در داخل یا خارج کشور دریافت کند و بانک به ازای قبول این حواله، کارمزدی میگیرد. این فرض دو صورت دارد: اوّل: بانک به شخص مبلغ معینی پول رایج کشور را به معادل آن از ارز خارجی به اضافه کارمزد میفروشد و مشتری نیز بانک را برای دریافت ثمن به بانک دیگری احاله میدهد. در این صورت جایز است. دوّم: بانک مبلغ معینی به شخصی قرض میدهد و به ازای قبول انتقال بدهی او به ذمه دیگری و دریافت مبلغ در جای دیگری، کارمزد معینی را شرط می‌کند. این مورد ربا است، زیرا از قبیل شرط کردن چیزی بر مقدار قرض به شمار میرود، گر چه به ازای عملیات حواله دهی باشد. البته اگر این اتفاق بدون پیششرط بوده باشد، به این صورت که نخست شخص از بانک مبلغی را قرض کند و سپس برای پرداخت بدهی خود، بانک بستانکار را به بانک دیگری حواله دهد و بانک در قبال این احاله درخواست کارمزد کند، در این صورت پرداخت آن جایز است، زیرا بانک حق دارد از انتقال قرض به بانک دیگری و پذیرش شرطِ قرض گیرنده، خودداری کند، لذا می‌تواند در قبال گذشت از این حق مبلغی دریافت دارد. این مورد از قبیل مبلغی که طلبکار برای به تأخیر انداختن طلب خود میگیرد، نیست، تا ربا باشد، بلکه بانک این مبلغ را در قبال انتقال بدهی به ذمه دیگری و دریافت آن در جای دیگری، میگیرد، لذا اشکالی ندارد.