روایات اسلامی چه اهمیتی برای کتاب و کتابت قائل است؟

روایات بسیار فراوانی از پیامبر گرامی اسلام و ائمة معصومین (ع)، در اهمیت کتاب و کتابت رسیده است که نمونه‌هایی از آن ذکر می‌شود
1 در حدیثی از پیغمبر اکرم (ص) می‌خوانیم که فرمود: (قَیّدُوا الْعِلْمَ علم و دانش را به زنجیر کشید (تا از میان شما فرار نکند)). کسی عرض کرد: (و ما تقییده؟ چگونه آن را به زنجیر کشیم؟)
فرمود: (کِتابَتُهُ بانوشتن)(1)
2 در حدیث دیگری از همان حضرت می‌خوانیم که فرمود: (اکْتُبُوا الْعِلْمَ قَبْلَ ذَهابِ الْعُلَماءِ وَ انَّما ذَهابُ العِلْمِ بِمَوْتِ الْعُلَماءِ علوم و دانشها را پیش از آنکه دانشمندان از میان شما بروند بنویسید چرا که (اگر ننویسید) علم و دانش با مرگ علما از میان می‌رود).
3 امام صادق (ع) به یکی از یارانش فرمود: (اکْتُبْ وَبُثَ عِلْمَکَ فی اخْوانِکَ فَانْ مِتَّ فَوَرِّثْ کُتُبَکَ بَنِیْکَ، فَانَّهُ یَأتی عَلَی النّاسِ زَمان هَرْج ما یَانِسُونَ فیهِ الّا بِکْتُبِهِمْ(2) بنویس و دانش خود در میان برادرانت منتشر ساز و اگر از دنیا رفتی کتابهایت را به ارث برای فرزندانت بگذار، زیرا زمان پر فتنه‌ای می‌آید که مردم تنها به کتابهایشان انس می‌گیرند).
4 در حدیث دیگری از آن حضرت می‌خوانیم: (مَنْ اللهُ عَلَی النّاسِ بَرِّهم وَ فاجرِهُمْ بِالْکِتابِ وَ الْحِسابِ وَلَوْلا ذلِکَ لَتَغالَطُوا(3) خداوند بر مردم، اعم از نیکان و بدان، به وسیلة نوشتن و حساب منّت گذارده و اگر کتاب و کتابت نبود، مردم به غلط می‌افتادند).
5 علی (ع) در یک تشبیه بسیار جالب و در کلامی فشرده و کوتاه می‌فرماید: (الْکُتُبُ بَساتینُ الْعُلماءِ(4) کتابها باغهای دانشمندانند).
باغ و بوستان هم دارای مناظر زیبا، هم هوای لطیف، هم انواع میوه‌ها است، و هم انواع برگها و گلها و گیاهان دارویی دارد، در واقع کتابها نیز همة این آثار را در بر دارند.
6 در حدیث دیگری از پیغمبر اکرم (ص) تعبیر بسیار جالبی آمده که اهمیت فوق العاده کتاب و کتابت را به طرز شگفت‌انگیزی بیان می‌کند، فرمود: (ثَلاث تَخْرُقُ الحُجُبَ، وَ تَنْتَهی الی ما بَیْنَ یَدَیِ الله صَریرُ اقْلامِ الْعُلَماءِ، وَ وَطْیُ اقْدامِ الْمُجاهِدینَ، وَ صَوْتُ مَغازِلِ الْمُحْصَناتِ(5) سه صداست که حجابها را پاره می‌کند و به پیشگاه با عظمت خدا می‌رسد صدای گردش قلمهای دانشمندان (به هنگام نوشتن بر صفحة کاغذ یا لوح) و صدای قدمهای مجاهدان (در میدان جهاد) و صدای چرخ نخ‌ریسی زنان پاکدامن).
در واقع هر یک از این سه صدا در ظاهر بسیار آهسته است، و در باطن بسیار پر غوغا و هرکدام اشاره به یکی از مسائل بنیادی جامعه‌های بشری است، (علم و کتابت) (جهاد و شهادت) و (کوشش و کار)
7 امام صادق (ع) در توحید مفضّل، ضمن بیان نعمتهای بزرگ خدا بر نوع بشر می‌فرماید: (وَ کَذالِکَ الْکِتابَةُ الَّتی بِها تُقَیَّدُ اخْبارُ الماضِیْنَ لِلْباقینَ وَ اخْبارُ الْباقینَ لِلاتینَ وَ بِها تُخَلَدُ الْکُتُبُ فِی الْعُلُومِ وَالادابِ وَ غَیْرِها وَ بِها یَحْفِظُ الانْسانُ ذِکْرَ ما یَجْری بَیْنَهُ وَ بَیْنَ غَیْرِهِ مِنَ الْمُعاملاتِ وَ الْحِسابِ، وَ لَوْلاهُ لا نَقْطَعَ اخْبارُ بَعْضِ الازْمِنَةِ عَنْ بَعْضٍ، وَ اخْبارُ الغائبینَ عَنْ اوْطانهم، وَ دَرَسَتَ الْعُلُومُ وَ ضاعَتِ الادابُ، وَ عَظُمَ ما یَدْخُلُ عَلَی النّاسِ مِنَ الْخَلَلِ فی امُورِهِمْ وَ مُعاملاتِهِمْ، وَ ما یَحْتاجُونَ الَی النَّظَرَ فیهِ مِنْ امْرِ دینِهِمْ وَ ما رُوِیَ لَهُمْ مِمّا لا یَسَعُهُمْ جَهْلُهُ(6) همچنین (یکی دیگر از نعمتهای الهی) کتابت و نوشتن است که به وسیلة آن، اخبار گذشتگان برای موجودین و اخبار موجودین برای آیندگان نگهداری می‌شود و نیز به وسیلة آن، کتابها در علوم و آداب مختلف جاویدان می‌گردد و نیز از طریق آن قرار دادها و معاملات و حسابهایی که میان انسان و دیگران است، حفظ می‌شود و اگر کتابت نبود، رابطه خبری بعضی از زمانها از بعضی دیگر قطع می‌شد ونیز پیوند کسانی که در وطن خود نبودند از هموطنانشان بریده می‌گشت، علوم و دانشها از بین می‌رفت، آداب و رسوم و سنتها ضایع می‌شد، و اختلال شدید در امور مردم و معاملات و آنچه از امر دین نیاز به آن داشتند و روایاتی که برای آنها ذکر می‌شد، و آگاهی بر آن لازم بود ظاهر می‌گشت).
پی‌نوشت‌
(1)) بحارالانوار 2/ 151)
(2)) بحارالانوار 2/ 150)
(3)) فروع کافی 5/ 155)
(4)) غررالحکم (
(5)) الشهاب فی الحکم و الآداب/ 22)
(6)) بحارالانوار 58/ 257)
پیام قرآن ج 10، حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی و سایر همکاران