حشر در لغت و اصطلاح:
حشر در لغت به معنای جمع کردن و در اصطلاح، به معنای جمع آوری نمودن خلایق در قیامت توسط خداوند متعال،- جهت محاسبه و سؤال و جواب از آنان- است.
رستاخیز حیوانات:
در این مسئله به طور کلی دو نظر مطرح گردیده است. 1. آن که رستاخیز برای حیوانات نیست و حشر هر حیوانی مرگ آن است؛ زیرا که حیوانات مکلّف نیستند. در حالی که حساب و سؤال و جواب مخصوص مکلّفان است. 2. در مقابل، عده‌ای قایل اند برای حیوانات نیز همانند انسان‌ها رستاخیز است و در قیامت محشور می‌شوند، چون همه‌ی حیوانات صاحب شعورند و نسبت به درک و شعورشان مورد بازخواست قرار می‌گیرند.
شعور و علم حیوانات:
علاوه بر آیات و روایات زیادی که دلالت بر شعور و علم حیوانات می‌کنند، تجارب و علم روز انسانی نیز مؤید این ادعاست. از جمله‌ی آیات می‌توان به داستان فرار کردن مورچگان از برابر لشگر سلیمان و داستان آمدن هُدهُد به منطقه‌ی "سبا در یمن" و آوردن خبرهای هیجان انگیز برای سلیمان و شرکت پرندگان در مانور حضرت سلیمان و... که دلالت بر شعوری بالاتر از غریزه برای حیوانات دارد. همچنین روایاتی که برای بعضی حیوانات، مقاماتی را بیان می‌کنند، دلالت بر شعور و درک حیوانات دارد و گرنه اعطای مقام و منزلت، معنا و مفهومی نخواهد داشت. مانند روایتی از امام سجاد (ع) که فرمود: (شتری که هفت سال در صحرای عرفه باشد، از حیوانات بهشتی است). از حیث تجربی و علمی مشاهده می‌کنیم که عموم حیوانات به سود و زیان خود آگاهند، و دوست و دشمن خویش را می‌شناسند و از خطر می‌گریزند و به منافع خود رو می‌آوردند و یا تعلیم پذیری و مستعد بودن برای انجام مأموریت‌های گوناگون، همه حکایت از شعور و درکی بالاتر از غریزه بر حیوانات می‌کند. بنابراین، همان گونه که درک و شعور، ملاک حشر و بازگشت انسان به سوی خداست، ملاک حشر و بازگشت حیوانات هم می‌باشد. قایلین به حشر حیوانات به آیه ی شریفه‌ی (وإذا الوُحوشُ حُشِرَتْ) تمسک کرده‌اند و گفته‌اند: مراد از آن، جمع شدن حیوانات در روز قیامت است. این قول تقویت می‌گردد به آیه ی شریفه‌ای که می‌گوید: (هیچ جنبنده‌ای در زمین نیست و نه هیچ پرنده‌ای که با دو بال خود پرواز می‌کند، مگر این که آنها هم اُمَّت هایی چون شمایند. ما در این کتاب، هیچ چیز را فروگذار نکردیم، سپس همگی به سوی پروردگارشان محشور می‌گردند). این آیه حیوانات را به انسان تشبیه می‌کند ، (اُمَمٌ أمْثالُکُمْ)، و با توجه به ادامه ی آیه: (ثمَّ الی ربهم یُحشَرون) که دلالت دارد بر این که آنها (حیوانات) بسان انسان‌ها می‌میرند و پس از مرگ، دگر باره برانگیخته می‌شوند و به سوی پروردگارشان محشور خواهند شد. این معنا مورد تأیید روایات اسلامی نیز قرار گرفته است. از جمله در روایتی از طرق اهل تسنن از پیامبر اکرم (ص) نقل شده است که در تفسیر این آیه فرمود: (خداوند تمام این جنبندگان را در روز قیامت بر می‌انگیزاند و قصاص بعضی را از بعضی می‌گیرد، حتی قصاص حیوانی که شاخ نداشته و دیگری بی جهت به او شاخ زده است از او خواهد گرفت).
منبع: http://farsi.islamquest.net
