استاد مطهری در کتاب «فطرت» گفته اند که عاشق، خیال معشوق را بیشتر از خود او می خواهد، لطفا در این مورد توضیح دهید؟

امکان دارد مقصود از این عاشق و معشوق ، مجازی و خیالی باشد. با توجه به توضیحاتی که در مورد عشق مجازی و عشق دروغین مطرح شد، از آنجا که منشا علاقه چنین عشق هایی ، نفس و هواهای آن است، (نه خود آن حقیقت خارجی و پدیده عینی) عاشق با خیال معشوق، خوش است و هنگامی که به وصال او رسید، آن بهره و لذتی که از خیال او می برد، از خود او نبرده و در زمان اندکی پس از وصال مادی، آن علقه خیالی نیز از میان می رود.
ز آنکه شهوت با خیالی رانده است
وز حقیقت دورتر وامانده است
با خیالی میل تو چون پر بود
تا بد آن پر بر حقیقت بر شود. (1)
از سوی دیگر ممکن است مقصود استاد مطهری به مطلبی باشد که اندیشمندان در اقسام عشق مطرح کرده اند. عشق از آنجا که ریشه در معرفت دارد به حسب قوای ادراکی دارای سه قسم کلی است: 1- حسی یا طبیعی 2- خیالی 3- عقلی. (2) عشق خیالی ، قوی تر از حسی و عشق عقلی، قوی تر از عشق خیالی است. اینان معتقدند: معشوق خیالی به دلیل آنکه در قوه خیال است و این قوه از قوای حسی قوی تر است، لذت و ابتهاجی که از آن به انسان دست می دهد ، قوی تر از لذتی است که در معشوق حسی وجود دارد. این مطلب با رجوع به وجدانیات موجه می نماید. آدمی از صورت زیبایی که در خواب می بیند، بیشتر لذت می برد تا صورتی که در بیداری می بیند، زیرا صورت هایی که انسان در خواب می بیند نشات گرفته از قوه خیال است و صورت هایی که در بیداری می بیند ناشی از قوه حسی و طبیعی است.
از این رو مقصود کلام استاد مطهری این است: از آنجا که لذت معشوق خیالی بیش از معشوق حسی است، عاشق خیال معشوق را بیشتر از خود او می خواهد.
پی نوشتها:
1- همان، دفتر 3، ابیات 2134-2135.
2- احیاء علوم الدین، ج 2، ص 275، اسفار، ج هفتم، ص 167، فتوحات مکیة، ج 1، ص 111؛ رساله عشق بوعلی ، صص 9-24.