1. فتح مبین که ملازم با تجلی صفتی است، از جهاتی به بحث ولایت و فنا و... مربوط است و با تبیین اقسام ولایت و اسفار چهارگانه‌ی عرفا و مراتب فنا و مراحل قیامت شخص، روشن خواهد شد که فتح مبین ملازم با ظهور توحید افعالی و صفاتی است و در این مرحله گر چه قیامت کبرای عارف ظهور نمی‌کند؛ زیرا برپایی چنین قیامتی منوط به حصول مقام خفی و اخفی یا مقام "اوادنی" است که در ولایت خاصه با تجلی ذاتی به منصه‌ی ظهور می‌رسد و فتح مطلق را به همراه دارد، اما مراتب پایین‌تر برپایی قیامت؛ یعنی ظهور وجه اللَّه در قالب توحید افعالی و صفاتی در مراتب پایین‌تر فنا و ولایت در فتح قریب و مبین، قابل تحقق است.
2. تجلی ذاتی عبارت است از: آن نوع از تجلی حق بر بنده، که موجب فنای ذاتی سالک و مشاهده‌ی حصر موجودات در وجود حضرت حق می‌گردد، موطن این تجلیات ذات است و رؤیت این گونه تجلیات، مشاهده نام دارد.
اما باید توجه داشت که ذات بما هو ذات نه با چیزی ارتباط دارد و نه بر چیزی ظهور می‌کند و با لحاظ این نکته، عده‌ای تجلی ذاتی را تجلی ذات به اعتبار الوهیت و واحدیت گرفته‌اند و بزرگانی دیگر گفته‌اند منظور از تجلی ذاتی این است که بر قلب سالک مشاهده‌ی حکم صفتی از صفات و اسمی از اسما غالب نیاید و از جمیع تعلقات، حتی تعلق توجه به حق به اسم مخصوص فارغ گردد.
منبع: http://farsi.islamquest.net
