حقوق
حقوق، از مهم ترین شاخه های علوم اجتماعی که به مطالعه قواعد حاکم بر روابط میان اشخاص (حقیقی و حقوقی) در عرصه جامعه می‌پردازد.
جایگاه زن در اسلام , و حقوق و مسئولیت های او چیست ؟
برای پاسخ به این پرسش لازم است ابتدا به وضعیت و شان زن در جوامع گوناگون پیش از اسلام توجه نمائیم. از مجموع مطالعات و بررسی ها در جوامع غیر متمدن قبل ازاسلام و جوامع متمدن مثل چین، هند، مصر قدیم و ایران و جوامع عرب پیش از اسلام می توان چنین نتیجه گرفت: اولا: این جوامع زن را انسانی هم سطح حیوان و ضعیف می دانستند که اگر آزاد ومستقل باشد برای جامعه فساد و تباهی به بار می آورد؛ ثانیا: زن را به مثابه سکنی یا غذا که از شرایط لازم برای زندگی است به حساب می آوردند نه عضو و عنصری سازنده اجتماع؛ ثالثا: برای زن هیچ حقی و مالکیتی را به رسمیت نمی شناختند مگربه تبع مرد و تا آنجا که برای مرد مفید است؛ رابعا: اساس رفتار با آنها برسلطه و استخدام استوار بود. اما اسلام زن را مانند مرد انسان می داند و همه انسان ها را برابر می داند مگر آنکه تقوایش بیشتر است‌] 000 ان اکرمکم عنداللّه اتقیکم(1)]. و نیزمی فرماید: [الا من عمل صالحا من ذکر او انثی و هو مومن فلنحیینه حیاه طیبه ولنجزینهم اجرهم باحسن ما کانوا یعملون(2)]. اما جایگاه اجتماعی زن از نگاه اسلام: اسلام به لحاظ اجتماعی میان زن و مرد قائل به تساوی است. همانگونه که مرد دارای اراده، حق و تکلیف است، زن نیز دارای اراده، حق و تکلیف است. اسلام جامعه را مولود زن و مرد با هم می داند و برای زن حقوق مستقل مانند مرد قائل است. [لها ماکسبت و علیها ما اکتسبت‌]. البته زن در نگاه اسلام دارای دو خصوصیت است که هر یک از این خصوصیات احکام مطابق خود و خاص خود را می طلبد. خصوصیت اول آنست که زن مانند (حرث) است یعنی زن است که نطفه را پرورش می دهد و نسل انسانی را با تولید مثل بقا می بخشد و این خصوصیت سبب می شود که زن احکام مخصوص داشته باشد. خصوصیت دوم آن است که وجود زن لطیفتر و روحیه و عواطف او رقیقتر از مرداست و این خصوصیت نیز سبب احکام خاصی برای زن می گردد. بنابراین جایگاه اجتماعی زن از نگاه اسلام روشن می شود چنانکه در قرآن می فرماید: [و لا تتمنوا ما فضل اللّه به بعضکم علی بعض للرجال نصیب مما اکتسبوا و للنساء نصیب مما اکتسبن(3).] مراد از این آیات این است که ملاک اختصاص زن و مرد به فضایل اعمالی است که هر یک برای جامعه انجام می دهند. بنابراین فضایلی مانند ایمان و علم و عقل و تقوی اختصاص به مرد یا زن ندارد بلکه ملاک عمل است. پی‌نوشت‌ 1)حجرات- 13 2) نحل- 97 3) نساء- 32 تفسیر المیزان ج 2 ص 268، علامه سید محمد حسین طباطبائی(رحمت الله علیه)
برای پاسخ به این پرسش لازم است ابتدا به وضعیت و شان زن در جوامع گوناگون پیش از اسلام توجه نمائیم. از مجموع مطالعات و بررسی ها در جوامع غیر متمدن قبل ازاسلام و جوامع متمدن مثل چین، هند، مصر قدیم و ایران و جوامع عرب پیش از اسلام می توان چنین نتیجه گرفت: اولا: این جوامع زن را انسانی هم سطح حیوان و ضعیف می دانستند که اگر آزاد ومستقل باشد برای جامعه فساد و تباهی به بار می آورد؛ ثانیا: زن را به مثابه سکنی یا غذا که از شرایط لازم برای زندگی است به حساب می آوردند نه عضو و عنصری سازنده اجتماع؛ ثالثا: برای زن هیچ حقی و مالکیتی را به رسمیت نمی شناختند مگربه تبع مرد و تا آنجا که برای مرد مفید است؛ رابعا: اساس رفتار با آنها برسلطه و استخدام استوار بود. اما اسلام زن را مانند مرد انسان می داند و همه انسان ها را برابر می داند مگر آنکه تقوایش بیشتر است‌] 000 ان اکرمکم عنداللّه اتقیکم(1)]. و نیزمی فرماید: [الا من عمل صالحا من ذکر او انثی و هو مومن فلنحیینه حیاه طیبه ولنجزینهم اجرهم باحسن ما کانوا یعملون(2)]. اما جایگاه اجتماعی زن از نگاه اسلام: اسلام به لحاظ اجتماعی میان زن و مرد قائل به تساوی است. همانگونه که مرد دارای اراده، حق و تکلیف است، زن نیز دارای اراده، حق و تکلیف است. اسلام جامعه را مولود زن و مرد با هم می داند و برای زن حقوق مستقل مانند مرد قائل است. [لها ماکسبت و علیها ما اکتسبت‌]. البته زن در نگاه اسلام دارای دو خصوصیت است که هر یک از این خصوصیات احکام مطابق خود و خاص خود را می طلبد. خصوصیت اول آنست که زن مانند (حرث) است یعنی زن است که نطفه را پرورش می دهد و نسل انسانی را با تولید مثل بقا می بخشد و این خصوصیت سبب می شود که زن احکام مخصوص داشته باشد. خصوصیت دوم آن است که وجود زن لطیفتر و روحیه و عواطف او رقیقتر از مرداست و این خصوصیت نیز سبب احکام خاصی برای زن می گردد. بنابراین جایگاه اجتماعی زن از نگاه اسلام روشن می شود چنانکه در قرآن می فرماید: [و لا تتمنوا ما فضل اللّه به بعضکم علی بعض للرجال نصیب مما اکتسبوا و للنساء نصیب مما اکتسبن(3).] مراد از این آیات این است که ملاک اختصاص زن و مرد به فضایل اعمالی است که هر یک برای جامعه انجام می دهند. بنابراین فضایلی مانند ایمان و علم و عقل و تقوی اختصاص به مرد یا زن ندارد بلکه ملاک عمل است. پی‌نوشت‌ 1)حجرات- 13 2) نحل- 97 3) نساء- 32 تفسیر المیزان ج 2 ص 268، علامه سید محمد حسین طباطبائی(رحمت الله علیه)
پاسخ:
برای پاسخ به این پرسش لازم است ابتدا به وضعیت و شان زن در جوامع گوناگون پیش از اسلام توجه نمائیم. از مجموع مطالعات و بررسی ها در جوامع غیر متمدن قبل ازاسلام و جوامع متمدن مثل چین، هند، مصر قدیم و ایران و جوامع عرب پیش از اسلام می توان چنین نتیجه گرفت:
اولا: این جوامع زن را انسانی هم سطح حیوان و ضعیف می دانستند که اگر آزاد ومستقل باشد برای جامعه فساد و تباهی به بار می آورد؛
ثانیا: زن را به مثابه سکنی یا غذا که از شرایط لازم برای زندگی است به حساب می آوردند نه عضو و عنصری سازنده اجتماع؛
ثالثا: برای زن هیچ حقی و مالکیتی را به رسمیت نمی شناختند مگربه تبع مرد و تا آنجا که برای مرد مفید است؛
رابعا: اساس رفتار با آنها برسلطه و استخدام استوار بود. اما اسلام زن را مانند مرد انسان می داند و همه انسان ها را برابر می داند مگر آنکه تقوایش بیشتر است] 000 ان اکرمکم عنداللّه اتقیکم(1)]. و نیزمی فرماید: [الا من عمل صالحا من ذکر او انثی و هو مومن فلنحیینه حیاه طیبه ولنجزینهم اجرهم باحسن ما کانوا یعملون(2)]. اما جایگاه اجتماعی زن از نگاه اسلام: اسلام به لحاظ اجتماعی میان زن و مرد قائل به تساوی است. همانگونه که مرد دارای اراده، حق و تکلیف است، زن نیز دارای اراده، حق و تکلیف است. اسلام جامعه را مولود زن و مرد با هم می داند و برای زن حقوق مستقل مانند مرد قائل است. [لها ماکسبت و علیها ما اکتسبت]. البته زن در نگاه اسلام دارای دو خصوصیت است که هر یک از این خصوصیات احکام مطابق خود و خاص خود را می طلبد. خصوصیت اول آنست که زن مانند (حرث) است یعنی زن است که نطفه را پرورش می دهد و نسل انسانی را با تولید مثل بقا می بخشد و این خصوصیت سبب می شود که زن احکام مخصوص داشته باشد. خصوصیت دوم آن است که وجود زن لطیفتر و روحیه و عواطف او رقیقتر از مرداست و این خصوصیت نیز سبب احکام خاصی برای زن می گردد. بنابراین جایگاه اجتماعی زن از نگاه اسلام روشن می شود چنانکه در قرآن می فرماید: [و لا تتمنوا ما فضل اللّه به بعضکم علی بعض للرجال نصیب مما اکتسبوا و للنساء نصیب مما اکتسبن(3).] مراد از این آیات این است که ملاک اختصاص زن و مرد به فضایل اعمالی است که هر یک برای جامعه انجام می دهند. بنابراین فضایلی مانند ایمان و علم و عقل و تقوی اختصاص به مرد یا زن ندارد بلکه ملاک عمل است.
پی‌نوشت
1)حجرات- 13
2) نحل- 97
3) نساء- 32
تفسیر المیزان ج 2 ص 268، علامه سید محمد حسین طباطبائی(رحمت الله علیه)
- [سایر] جایگاه زن در اسلام , و حقوق و مسئولیت های او چیست ؟
- [سایر] جایگاه حقوق حیوانات در اسلام چیست؟
- [سایر] جایگاه زن در اسلام چیست؟
- [سایر] دیدگاه اسلام نسبت به جایگاه و کرامت زن چیست؟
- [سایر] جایگاه فقه در حقوق ایران کجاست؟
- [سایر] شبهه: زن و مرد از جهت انسان بودن و مسلمان بودن برابرند، ولی در اسلام حقوق زن نصف حقوق مرد است.
- [سایر] با توجه به اینکه زن و مرد از جهت انسان بودن و مسلمان بودن برابرند، چرا در اسلام حقوق زن نصف حقوق مرد است؟
- [سایر] جایگاه زن در خانواده و حدود اختیاراتش از نظر اسلام چه مقدار می‌باشد؟
- [سایر] نظر اسلام درباره شخصیت و حقوق زن چیست؟
- [سایر] (جنبش دفاع از حقوق زن) در گفتمان مقام معظم رهبری (مد ظله)؟ زن در قاب اسلام
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . بر مسلمانان لازم است که حقوق و روابط اجتماعی خود را طبق احکام اسلام، مرتب و منظم کنند و از بدع و سنت های بیگانگان، جداً پرهیز نمایند.
- [آیت الله جوادی آملی] .کافری که حقوق مالی مانند زکات و کفّارات بر عهده دارد، پس از مسلمان شدن، بر او واجب نیست که حقوق گذشته را پرداخت کند و همچنین است حقوق غیر مالی مانند نماز و روزه که پس از مسلمان شدن قضای آن ها واجب نیست؛ ولی بدهکاری هایی که حق الناس است و شارع مقدّس هم آن را امضاء کرده، اگر در حال کفر بر عهده او بود ه است ، پس از تشرف به اسلام، باید آنها را بپردازد. نصاب معدن
- [آیت الله مظاهری] هرگاه مرد حقوقی را که زن بر او دارد ترک نماید، رعایت حقوق شوهر بر زن لازم نیست.
- [آیت الله اردبیلی] بعید نیست گفته شود حقوق زن و شوهر در برابر یکدیگر است، بنابر این زمانی که یکی از آنان بدون عذر موجّه از ادای حقّ دیگری امتناع مینماید، دیگری نیز بتواند از ادای حقوق او امتناع نماید.
- [آیت الله سبحانی] زن مسلمان نمی تواند به عقد کافر درآید ولی مرد مسلمان می تواند با زن های کافر به طور موقت ازدواج کند.
- [آیت الله سبحانی] زن مسلمان نمی تواند به عقد کافر درآید ولی مرد مسلمان می تواند با زن های کافر به طور موقت ازدواج کند.
- [آیت الله بروجردی] کسی که معلوم نیست مسلمان است یا نه، پاک می‌باشد، ولی احکام دیگر مسلمانان را ندارد، مثلاً نمیتواند زن مسلمان بگیرد و نباید در قبرستان مسلمانان دفن شود.
- [آیت الله خوئی] کسی که معلوم نیست مسلمان است یا نه، پاک می‌باشد، ولی احکام دیگر مسلمانان را ندارد، مثلًا نمیتواند زن مسلمان بگیرد و باید در قبرستان مسلمانان دفن نشود.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] کسی که زن مسلمان دارد نباید زن یهودی و نصرانی را صیغه نماید.
- [آیت الله اردبیلی] کارهایی که زن انجام میدهد و مستلزم پایمال شدن حقوق شوهر نمیشود نظیر وصیّت کردن یا قبول وصیّت احتیاج به اجازه شوهر ندارد.