عید در فرهنگ اسلامی چگونه ترسیم شده است؟

واژه (عید) در اصل از فعل عادَ یَعُودُ است و برای آن معانی مختلفی گفته اند: از جمله (خوی گرفته)، (روزفراهم آمدن قوم) و (هر روز که در آن، انجمن یا تذکار فضیلتمند یا حادثه بزرگی باشد.)
گویند از آن رو به این نام خوانده شده است که هر سال شادی نُوینی بازآرد. [1]
و برخی برآنند که اصل واژه (عید) از (عادت) است، زیرا آنان (قوم) ، فامیل و خانواده ها به گرد آمدن دورهم در آن روز عادت کرده‌اند. [2]
لغتنامه(تاج العروس) درباره عید آورده است: عید در نزد عرب زمانی است که در آن شادیها و یا اندوه ها باز می گردد و تکرار می شود. [3]
و در فرهنگ معین در این باره آمده است: عید روز مبارکی است که در آن مردم جشن می گیرند و شادی می کنند و در این روز به همدیگر عیدی می دهند، از قبیل هدیّه، پول، خلعت. [4]
عید نه به جامه رنگارنگ پوشیدن است که این عید کودکان است، نه به شربت و شیرینی و غذاهای متنوّع خوردن است که این عید شکمبارگان است، نه به سیاحت و تفّرج بی محتوی پرداختن است که این عید ولگردان است، نه به بی بندوباری، هرزگی و عیّاشی کردن است که این عید بوالهوسان است، نه به قاه قاه خندیدن و همدیگر را به مسخره گرفتن است که این عید غافلان است و نه آتش بازی کردن است که این عید خرافه پرستان است.
عید اسلامی موفّقیت در راه انجام وظیفه، تطهیر نَفس و تصفیه جان از ناپاکیها، تمرین صبر و استقامت و شکستن غرور و خودخواهی است.
اگر بخواهیم عید نوروز برای ما یک عید واقعی باشد، باید به ارزشهای این عید که در سایه تعالیم اسلامی رنگ دینی پیدا کرده است توجّه کنیم و از ضد ارزشهای آن که احیای ارزشهای جاهلی و سنّت های دوران آتش پرستی است، دوری نماییم.
در ذیل احادیث گهرباری از ائمه اطهار(علیهم السلام) درباره عید می آوریم:
پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) فرمودند:
اِنَّ الْمَلائِکَةَ یَقُومُونَ عَلی أَفْواهِ السِّکَّةِ وَیَقُولُونَ: اُغْدُوا اِلی رَبٍّ کَرِیمٍ یُعْطِی الْجَزِیلَ وَیَغْفِرُ الَعَظِیمَ؛
فرشتگان الهی در صبحگاه روز عید بر سر کوچه‌ها می‌ایستند و می‌گویند: برخیزید و به دیدار پروردگار کریمی بروید که نعمتهای فراوان می‌دهد و گناهان بزرگ را می‌بخشد.[5]
*******
امام علی(علیه‌السلام )فرمودند:
غُسْلُ الاَْعْیادِ طَهُورٌ لِمَنْ أَرادَ طَلَبَ الْحَوائِج بَیْنَ یَدَیِ اللّه‌ِ عَزَّوَجَلَّ وَاتِّباعٌ للِسُّنَّةِ؛
غسل کردن در روزهای عید، هم سبب پاکیزگی و نظافت کسانی است که برای درخواست حاجت گرفتن عیدی به درگاه خداوند روی می‌آورند و هم پیروی از سنت پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله است. [6]
*******
امام صادق (علیه‌السلام )فرمودند:
اِذا کانَ یَوْمُ الَّنیرُوزِ فَاغْتَسِلْ وَالْبِسْ أَنْظَفَ ثِیابِکَ وَتَطَیَّبْ بِاَطْیَبِ طیبِکَ وَتَکُونُ ذلِکَ الْیَوْمَ‌صائما؛
هنگامی که نوروز آمد غسل کن و نظیف‌ترین لباس‌های خود را بپوش و با خوشبوترین عطرها خود را معطر ساز، و چه خوب است که در این روز روزه‌دار باشی.[7]
*******
معلّی گوید: در عید نوروز به حضور امام صادق (علیه‌السلام)شرفیاب شدم،حضرت فرمودند:
امروز را می‌شناسی؟ عرض کردم: روزی است که عجمها آن را بزرگ می‌شمارند و در آن روز به یکدیگر هدیه می‌دهند. حضرت فرمودند: ...امروز روزی است که خداوند از بندگان خود پیمان گرفت تا او را عبادت کنند و به او شرک نورزند و به پیامبران و حجج الهی و ائمّه معصومین علیهم‌السلام ایمان بیاورند و... در این روز قائم ما(عج) ظاهر می‌شود، و نوروزی نمی‌رسد مگر اینکه ما اهل بیت علیهم‌السلام ظهور اسلام و گشایش آن را توقّع داریم، چون نوروز از روزهای ما و شیعیان ماست.[8]
پی نوشت ها:
[1]. لغتنامه دهخدا، ذیل واژه عید
[2]. لسان العرب، ابن منظور، ج 3، ص 319
[3]. همان، ج 8، ص‌43
[4]. فرهنگ معین، واژه عید و عیدی
[5]. مستدرک الوسائل ح: 6678
[6]. بحارالانوار، ج 91، 118
[7]. وسائل الشیعه، ج 5، 288
[8]. بحار الانوار، ج 59، 92