هنر تعزیه چه جایگاهی در فرهنگ اسلامی دارد ؟

تعزیه در اسلام:
عزاداری و سوگواری اهل بیت (ع)، می‌تواند در قالب‌ها و ابزاری که در میان ملل و اقوام مختلف مرسوم بوده، محقق شود و به شیوه‌های گوناگون تجلّی یابد.
البته این تا زمانی است که قالب‌ها به اصل پیام و محتوا لطمه وارد نسازد بلکه به بهترین نحو آن را در ذهن و جان مخاطب جای دهد. از این رو استفاده از شیوه‌های عزاداری که در زمان صدر اسلام رایج نبوده (مانند زنجیرزنی، سینه زنی، تعزیه و) نه تنها از نظر شرعی اشکال ندارد بلکه مددکار اسلام بوده و می‌تواند در حد خود، شعارهای عاشورا و اهل بیت (ع) را به گوش انسان معاصر رسانده و قلب او را به سمت باور بدان‌ها سوق می‌دهد.
البته باید به این نکته مهم نیز توجه کرد که عزاداری مشروع و مجاز، دارای حدود و چارچوب‌های خاصی است که به وسیله شرع و عقل تعیین می‌گردد. اگر عزاداری در شیوه‌هایی اجرا شود که شور را بر شعور غالب سازد و به نوعی موجب انحراف از فلسفه عزاداری گردد، خارج از حدود عزاداری مشروع، مقبول، موجه و معقول است.
اگر قالب‌های عزاداری به گونه ای باشد که عقلای جامعه، آن را تقبیح کرده، آن را موجب وهن مذهب و آموزه‌های اصلی عاشورا بدانند، قطعاً حد غیرمجاز عزاداری خواهد بود.(1)
شکل و صورت عزاداری باید به گونه ای باشد که بتواند هسته و محتوای اصلی پیام عاشورا را به مردم ابلاغ و باور انسان‌ها را نسبت به آنها تقویت کند ولی اگر این ظاهر، به صورتی درآید که نه تنها باطن و مغز را نشان ندهد بلکه باعث گردد اصل مسئله و موضوع خدشه دار شود، شکل و صورت مناسبی نخواهد بود.
در هر صورت تعزیه همچون دیگر سنت‌های مذهبی، باید به هنگام اجرای آن موازین شرعی رعایت گردد و ارزش‌های معنوی آن پایمال نشود و چون سنتی دینی است، باید نشانگر فضایل، مکارم و خصال نیکو باشد، مردم را دین شناس نماید و روح معنویت را در آنان تقویت کند. پس تعزیه در صورتی موجب خشنودی خدا و اولیای الهی است که در حدود بندگی پروردگار بوده و مشتمل بر دروغ، حرام و امور وهن انگیز نباشد.
مسئله شبیه خوانی و تعزیه، از دیدگاه فقهی و اعتقادی، مورد بحث و بررسی عالمان شیعه قرار گرفته است. برخی آن را تحریم و بعضی تجویز کرده اند. از نظر علمای شیعه، خدمتی برای حفظ اسلام بالاتر از این نیست که بدعت‌ها از بین بروند و افکار موهوم، خرافی و مضامین سست از متون نوحه‌ها و شبیه نامه‌ها حذف شوند. از این رو در صورتی که مسائل شرعی، در تعزیه خوانی رعایت گردد و تعزیه پیراسته از وهن و خرافات باشد، اشکالی بر آن نیست.
پی‌نوشت‌
(1) محمد رضا کاشفی، فلسفه عزاداری، مرکز فرهنگی نهاد، چاپ اول، 1381، ص 12