چرا ایران در جنگ با عراق فاو را تصرف کرد؟

همان طوری که می دانید جمهوری اسلامی ایران شروع کننده جنگ نبوده و این جنگ و تجاوز را عراق علیه ایران انجام داده است، ایران اسلامی در تمام مواضع رسمی اش تا آزادی خرمشهر در عملیات بیت المقدس (سوم خرداد سال 1361) صحبت از مناطق اشغالی و آزادی آن ها و دفع تجاوز بعثی ها انجام داده است، بعد از عملیات فتح المبین و بیت المقدس عملیات رمضان در سال 61 (23/4/61) در منطقه عمومی شرق بصره در داخل خاک عراق انجام شد و این عملیات تنبیه متجاوز بوده است، زیرا صلحی بجا و پایدار است که یک وجب از خاک میهن اسلامی در دست دشمن نباشد، متجاوز تنبیه شود، آغازگر جنگ (صدام) محاکمه و محکوم شود.
توضیح این که در تمامی منازعات و جنگ های بین الدولی و بین المللی اعم از جنگ های صلیبی، جنگ جهانی اول و دوّم و... برای طرفین نزاع پیروزی و رسیدن به هدف مهم است، با این تفاوت که در فقه اسلامی رسیدن به هدف از هر راهی مشروع نیست و قواعدی برای جنگ منظور شده است، امّا در سایر ملل ،هدف وسیله را توجیه می کند. تا قبل ازتشکیل جامعه ملل و سازمان ملل و شورای امنیت جنگ های بسیار وحشتناکی در جهان رخ داده است و بعد ازآن هم جنگ هایی رخ داده،که طی آنها جنایات وحشتناکی ضدبشریت و انسانیت روی داده است. جنگ عراق علیه ایران هم از این قاعده (پیروزی در رسیدن به هدف) مستثنی نمی شد و هر دو طرف به دنبال کسب موفقیت و پیروزی بودند،اما راههای رسیدن به پیروزی متفاوت بود. برای رسیدن به پیروزی درجنگ ها عواملی موثرند، که آن عوامل عبارتند از:
1) زمین : شرایط و موقعیت جغرافیائی که نیروهای نظامی در آن واقع می شوند قطعاً در نتیجه جنگ موثر است، مثلا قرار گرفتن در یک تنگه مثل تنگه هرمز در معادلات نظامی بسیار موثر است یا در اختیار داشتن یک منطقه ای که اشراف بر نیروهای دشمن دارد بسیار مهم است.
2) قطع شریان اقتصادی و نرسیدن تدارکات:اینکه از رسیدن کمک های نظامی به عقبه و تجهیز شدن دشمن ،جلوگیری شود؛ بسیار حیاتی است هم برای حمله کننده و هم برای حمله شونده.
3) تضعیف روحیه و برتر نشان دادن خود بر طرف مقابل: شاید با گرفتن یک منطقه حفاظت شده و تحت کنترل نیروهای دشمن ،آنهااز نظر روحیه در وضعیت بدی قرار بگیرند وحتی تا سقوط کامل پیش بروند.
4)تصرف منطقه استراتژیک :یک منطقه می تواند از لحاظ نظامی مهم یا از نظر سیاسی جنجال برانگیز باشد و این منطقه تصرف شده مقدمه ای باشد برای به دست آوردن برتری نظامی یا برتری سیاسی که در مذاکرات به عنوان برگ برنده مطرح شود.
با این بیان روشن می شوند که تصرف شهر بندری فاو در عملیات والفجر 8 توسط رزمندگان اسلام چقدر حیاتی بوده و پیروزی بزرگی را برای کشورمان به ارمغان آورده است . ایران بعد از یک سال تلاش و تحقیق و برنامه ریزی دقیق این عملیات را شروع کرد و در 20/11/64 توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بطور مستقل ، به انجام رساند.این عملیات مشخصات ویژه ای داشت، از جمله این که 800 کیلومتر مربع از خاک دشمن بعثی از جمله شهر و تأسیسات نفتی فاو و کارخانه نمک به تصرف نیروهای اسلام درآمد و نقش تعیین کننده ای را در روند جنگ داشت و موجب بهم خوردن توازن جنگ به نفع ایران در بعد نظامی و سیاسی گردید.[1]
در هر حال اهمیت سیاسی، نظامی، اقتصادی و استراتژیک منطقه و پیروزی سریع و غیرمنتظره سپاهیان اسلام به گونه ای بود که با گذشت چند روز از انجام عملیات تحولات و تحرکات گسترده ای در منطقه و جهان ایجاد شد که برای نمونه چند مورد از اظهارات سیاستمداران منطقه و بین الملل را به طور مختصر بیان می کنیم:
1) خبرگزاری فرانسه، 21/11/64: (حمله کنونی ایران بنا به اظهار منابع رسمی هشداری به رژیم بغداد است و کلیه نیروهای مستقر در این منطقه در آن شرکت ندارند).
2) رادیو لندن 21/11/64 : پطروسیان متخصص امور ایران اظهار می دارد …ایران هماهنگ با اقدامات دیپلماتیک دست به یک تهاجم زمینی زده است تا بتواند مکمل فعالیت های سیاسی خود باشد.[2]
بنابراین از نظر سیاسی ایران درآن زمان، احتیاج به برگ برنده ای داشت و این را با تصرف فاو به دست آورد؛ تا بتواند فشارهای سیاسی خود را برای پایان دادن نزاع و رسیدن به هدف به کار گیرد . در اظهاراتی دو هدف بطور مشخص برای این حمله ذکر شده: 1) اشغال شهر یک میلیونی بصره که دارای ذخایر مهم نفتی است 2) قطع راه های بازرگانی عراق با کشورهای خلیج فارس.
در مورد اهمیت منطقه و هشدار غرب این طور بیان شده: روزنامه کرنشین سانتین مانیتور در روز سوم عملیات نوشت :(چنانچه ادعاهای ایران مبنی بر فتح فاو صحت داشته باشد! یکی از عظیم ترین پیروزی های ایران در جنگ پنج ساله محسوب خواهد شد). یا رادیو بی بی سی در تاریخ 12/11/64 اعلام کرد: اخبار مربوط به تسخیر مواضع جدید عراق در خلیج فارس می تواند وضعیت نیروی دریائی را به مخاطره افکند. از نظر اهمیت نظامی این منطقه، اظهارات زیادی به انجام رسیده، که بیان کننده برتری ایران و تهدید بر علیه عراق می باشد.[3]
روزنامه اسرائیلی معاریو در 28/11/64 می گوید: (اگر ایرانی ها موفق شوند پایگاهی را که به تصرف در آورده اند حفظ نمایند ]یعنی فاو[ موقعیت صدام را متزلزل خواهند ساخت و راهی برای نفوذ در کشورهای ثروتمند خلیج فارس به دست خواهند آورد). نیز رادیو آمریکا در این باره می گوید:(5/11/64 )... چنانچه ایران موقعیت خود را در آن منطقه تحکیم بخشد چه مشکلات بعدی به وجود خواهد آمد. و کشورهای منطقه نیز اعم از شوروی و عرب ها خواستاررفع هر چه سریع تر این نزاع می شوند و ایران را به باد[4] انتقاد و حمله می گیرند و فریاد به خطر افتادن ،صلح در منطقه را سر می دهند، در حالی که قبل از این و در زمان حمله عراق به ایران و رسیدن به آبادان و سایر مناطق اشغالی هیچ اظهار رسمی در مورد نقض صلح به چشم نمی خورد.
همچنان که در مقدمه اشاره شد عملیات والفجر 8 و نتایج آن برای غرب مورد اهمیت خاصّی بود، زیرا پیروزی در این عملیات، به گمان غرب، برترین حربه ادامه گسترش جنگ تا سرنگونی صدام و حزب بعث می باشد و این پیروزی می تواند، منجر به تثبیت حاکمیت ایران شود، چنانکه رادیو آلمان و مطبوعات آن در تاریخ 22/11/64 دراین مورد، این طور اظهار می دارند:
( این پیروزی نه تنها برای عراق بلکه برای همسایگان میانه رو عرب ایران یک تهدید مرگبار خواهد بود)[5]
از نظر نظامی نیز عراق با دیدن این برتری در یک بن بست نظامی قرار می گرفت. علاوه بر این اظهارات و تحلیلها که کارشناسان خارجی وداخلی انجام دادند، یک بحث عقلایی هم داریم و آن این که، اگر ما در دفاع از خاک خود تلاش کنیم و دشمن را به مرزها برگردانیم، ولی در مرز توقف نمائیم و هیچ تحرکی نکنیم و متجاوز را تنبیه نکنیم ،در این صورت هم در مورد حمله مجدددشمن، تضمنینی وجود ندارد و هم دیگران درتجاوز به این ملت جرأت پیدا می کنند زیرا می دانند در صورت عدم موفقیت ،چیزی را از دست نمی دهند وبه آنها حمله نمی شود. چون ما هیچ تهدیدی علیه آنها حساب نمی شویم . پس بطور خلاصه می توان گفت ،در این موارد بحث تجاوز به خاک دشمن به عنوان کشورگشایی وتصرف دائمی مطرح نیست بلکه غرض تنبیه متجاوز و فشاربرای احقاق حق مطرح است. امام امت چندین بار فرموده بودند که دفاع مشروع می کنیم و بدنبال تنبیه متجاوز هستیم، تا کسی دیگربه ایران حمله نکند و یکی از مصادیق تنبیه همین است. اگر ما فاو را تصرف نکرده بودیم به هیچ وجه آن ها ندای صلح و پذیرش قطعنامه 598 را سر نمی دادند.

پی نوشتها:
[1] . مجموعه مقالات، دانشکده فرماندهی و ستاد معاونت تحقیق و پژوهش تهران، دانشکده فرماندهی و ستاد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، چاپ اول، 1373، ص241.
[2] . دفتر سیاسی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، خط توطئه، تهران، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، چاپ اول، 1366، ص26 27.
[3] . پیشین، ص 27 و 28.
[4] . همان، ص 29 و 30.
[5] . همان، ص 33 و 34.
منبع: اندیشه قم