آیا پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وصیت نامه مکتوب داشتند؟

یکی از واجبات هر مسلمان داشتن وصیت نامه قبل از مرگ می باشد که در آیات قرآن کریم نیز بدان اشاره شده است.[1] حال این وصیت ممکن است به صورت نوشته یا شفاهی، باشد. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نیز که خود، بانی و شارع این احکام مقدس اسلام، است از این قانون و قاعده مستثنی نیست.
البته، قبل از این که مدارک مبنی بر وجود وصیت نامه کتبی از حضرت را بیاوریم لازم به یادآوری است که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله جهت اتقان بیشتر و اطمینان کامل تر، در آخرین لحظات و روزهای زندگی خود از اصحاب، قلم و دوات طلب کردند تا چیزهایی را به عنوان وصیت، بنویسید که با دخالت بعضی از حاضرین بین اصحاب اختلاف، افتاد[2] و نهایتا این کار پیامبر- صلی الله علیه و آله -، به مرحله اجرا و عمل، در نیامد،[3] البته مفصل این موضوع و حدیث که به حدیث قلم و دوات مشهور شده است در کتب روایی شیعه و سنّی آمده است.[4]
امّا آنچه که مبنی بر موجود بودن وصیت کتبی از حضرت رسول خدا صلی الله علیه و آله می باشد از سه منبع معتبر است که عبارتند از: اصول کافی، بحارالأنوار و جلاء العیون مجلسی و نیز در کامل الزیارات نیز موجود می باشد.[5]
محمد بن یعقوب کلینی در کافی می آورده است که: (جبرئیل نامه ای از بهشت آورد و به پیامبر داد و...[6] به پیامبر آنچه را که بعد از وی اتفاق خواهد افتاد را تذکر داد تا رسید به شهادت علی علیه السلام ...).[7]
راوی از امام کاظم علیه السلام پرسید آنچه در وصیت بود چه بوده است؟ فرمود: محتوای آن، سنت پیامبر و سنت های الهی و....).[8]
همچنین در کتاب بحار الانوار و جلاء العیون آمده است که حضرت پیامبر- صلی الله علیه و آله - قبل از مرگ همه عهدنامه ها و وصایا را به علی یاد آور شده و آنها را امر به صبر می کند.[9]
و در بحار آورده است که: (چون عهد تو تمام شود و هنگام وفات تو برسد با وصیت چنین کن؛ یعنی علم و حکمت را به او منتقل نما).[10] و این صحبت بعد از انتقال علم و حکمت به علی علیه السلام توسط رسول خدا صلی الله علیه و آله بود.[11] البته تفصیل این وصایا در کتب مذکور، آمده است و در بحار الانوار و جلاء العیون علامه مجلسی آمده است که: (حضرت رسول الله صلی الله علیه و آله تمام وصایای مذکور در وصیت نامه را به صورت شفاهی هم به علی- علیه السلام - فرموده و سفارشاتی را به او کرده است و هم چنین خطاب به حسن و حسین و فاطمه زهرا علیهم السلام نیز سفارشاتی فرموده اند و این ها همه در هنگام وداع ایشان بوده است،[12] بنابراین پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله علاوه بر وصیت شفاهی بر طبق مدارک فوق دارای وصیت کتبی نیز بوده که طبق روایات از طرف خدا، نامه اش توسط جبرئیل آمده و پیامبر – صلی الله علیه و آله - به علی علیه السلام املاء و انشاء فرموده اند.[13]
یعنی کاتب و نویسنده وصیت نامه رسول خدا صلی الله علیه و آله علی علیه السلام بوده است.[14]

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1- وصایاالرسول والائمه ،رسولی محلاتی
2- مکاتیب النبی ،احمدی میانجی.

پی نوشتها:
[1]. سوره بقره ، آیه180.
[2]. بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، تحقیق صدقی، جمیل العطار، دارالفکر، بیروت، چاپ اول، 2005م، کتاب الجهاد و السیر، باب 175، ح1.
[3]. مسلم نیشابوری، صحیح مسلم، تحقیق صدقی، جمیل العطار، دارالفکر، بیروت، چاپ اول، 2004م، کتاب الوصیه، باب6، ح6.
[4]. طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، بیروت، موسسه الاعلمی، چاپ چهارم، 1403ق، ذیل حوادث سال یازدهم هجری؛و ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، فتح الباری شرح صحیح البخاری، ریاض، مکتبة العبیکیان، اول، 1431ق، ص739، ج7.
[5]. ابن قولویه قمی، کامل الزیارات، النجف الاشرف، مکتبه المرتضویه، 1356ش.
[6]. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ترجمه کوه کمره ای، انتشارات اسوه، سوم، 1375ش، ج1، ص287 281؛ مجلسی، محمد باقر، بحارالأنوار، تهران، دارالکتب الاسلامیه، اول، 1379ش، ج2، ص489 476.
[7]. کلینی، پیشین، ج1، ص281.
[8]. همان.
[9]. مجلسی، پیشین مجلسی، محمد باقر،جلاء العیون، قم، انتشارات سرور. ، ج22، ص478.
[10]. مجلسی، بحار الانوار، همان.
[11]. همان، ج22، ص478.
[12]. همان، ج22، ص484 ؛ مجلسی، جلاء العیون، ص101.
[13]. مجلسی، محمد باقر، جلاء العیون، ص94.
[14]. همان.
منبع: اندیشه قم