با عرض سلاممورد اولین آیاتی که بر پیامبر (ص) نازل شده، چهار دیدگاه وجود دارد: 1- آیات سوره علق 2- سوره مدثر 3- سوره فاتحة الکتاب 4- بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ و در جمع بین این چهار قول میتوان گفت: بنا بر شواهد و روایات معتبر، اولین آیات نازل شده، پنج آیه ابتدای سوره علق بوده و سوره مدثر بعد از انقطاع وحی، اولین سورهای است که به صورت یک پارچه بر پیامبر (ص) نازل شده است زیرا سوره علق چنانچه گفته شد به صورت تمام، یکباره نازل نشده و در مورد سوره حمد از بعضی روایات استفاده میشود که این سوره قبل از بعثت در عالم رؤیا بر پیامبر (ص) نازل شده و بعد برای مرتبه دوّم بر پیامبر (ص) به وسیله جبرئیل نازل گردیده است و بسم اللَّهالرحمن الرحیم را نیز به اعتبار این که در ابتدای سوره علق و به همراه اولین آیات، نازل شده است، میتوان اولین آیه نامید. در مورد آخرین آیات نازل شده نیز اختلافاتی وجود دارد که مرحوم طبرسی در (مجمع البیان) در جمع بین اقوال مختلف فرموده است: مفسران میگویند: وقتی آیه إِنَّکَ مَیِّتٌ وَ إِنَّهُمْ مَیِّتُونَ(1) بر پیامبر (ص) نازل شد فرمود: ای کاش میدانستم این زمان چه وقتی است؟ و بعد خداوند متعال سوره فتح و سوره نصر را نازل کرد و از آن پس پیامبر (ص) در بین تکبیر و قرائت سکوت میکرد و میفرمود: سبحان اللَّه و بحمده، استغفراللَّه و اتوب الیه مردم به رسول خدا (ص) عرض کردند: چنین ذکری را نمیگفتید؟ فرمود: این ندا و فریاد جان و روان من است و آن حضرت (ص) پس از نزول این سوره، یک سال در قید حیات بودند. سپس آیه نازل شد و وقتی که برای حجّة الوداع از مدینه خارج شدند، آیه کلاله (سوره نساء، آیه 176 (و سپس در حال وقوف در عرفات آیه الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ(2) نازل شد و پس از آن رسول خدا (ص) هشت روز در قید حیات بودند و بعد به ترتیب آیه ربا) 280- 278 (و در واپسین مرحله آیه 281 سوره بقره وَ اتَّقُوا یَوْماً تُرْجَعُونَ فِیهِ إِلَی اللَّهِ نازل شد. ترتیب زمانی نزول آیات نیز به ترتیبی که الان در قرآن وجود دارد، نبوده بلکه به مقتضای حوادث و رویدادهای مختلف گاهی یک آیه یا چند آیه و گاهی نیز یک سوره کامل بر پیامبر اکرم (ص) نازل میشد، ولی ترتیب و چینش فعلی آیات قرآن کریم به اتفاق همه مسلمین و به دلیل روایات متعدد و اسناد محکمی که وجود دارد به دستور پیامبر اکرم (ص) بوده و ترتیب سورهها نیز بنا بر قول اکثریت مسلمین و با اسناد و مدارک و روایات معتبر، به دستور آن حضرت (ص) بوده است و آنچه مسلم میباشد، پیامبر اکرم (ص) نیز به دستور خدا و بنا بر حکمت و عللی چنین ترتیبی را انتخاب فرموده است و نمونه این موارد در قرآن کریم زیاد است که آیهای در زمانی نازل شده و بعد در کنار آیاتی قرار گرفته که هیچ ترتیب زمانی بین آنها وجود ندارد. پینوشت (1)) سوره زمر، آیه 30) (2)) مائده، آیه 3) موفق باشید
اخرین ایه ای که بر پیامبر نازل شد
با عرض سلاممورد اولین آیاتی که بر پیامبر (ص) نازل شده، چهار دیدگاه وجود دارد: 1- آیات سوره علق 2- سوره مدثر 3- سوره فاتحة الکتاب 4- بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ و در جمع بین این چهار قول میتوان گفت: بنا بر شواهد و روایات معتبر، اولین آیات نازل شده، پنج آیه ابتدای سوره علق بوده و سوره مدثر بعد از انقطاع وحی، اولین سورهای است که به صورت یک پارچه بر پیامبر (ص) نازل شده است زیرا سوره علق چنانچه گفته شد به صورت تمام، یکباره نازل نشده و در مورد سوره حمد از بعضی روایات استفاده میشود که این سوره قبل از بعثت در عالم رؤیا بر پیامبر (ص) نازل شده و بعد برای مرتبه دوّم بر پیامبر (ص) به وسیله جبرئیل نازل گردیده است و بسم اللَّهالرحمن الرحیم را نیز به اعتبار این که در ابتدای سوره علق و به همراه اولین آیات، نازل شده است، میتوان اولین آیه نامید. در مورد آخرین آیات نازل شده نیز اختلافاتی وجود دارد که مرحوم طبرسی در (مجمع البیان) در جمع بین اقوال مختلف فرموده است: مفسران میگویند: وقتی آیه إِنَّکَ مَیِّتٌ وَ إِنَّهُمْ مَیِّتُونَ(1) بر پیامبر (ص) نازل شد فرمود: ای کاش میدانستم این زمان چه وقتی است؟ و بعد خداوند متعال سوره فتح و سوره نصر را نازل کرد و از آن پس پیامبر (ص) در بین تکبیر و قرائت سکوت میکرد و میفرمود: سبحان اللَّه و بحمده، استغفراللَّه و اتوب الیه مردم به رسول خدا (ص) عرض کردند: چنین ذکری را نمیگفتید؟ فرمود: این ندا و فریاد جان و روان من است و آن حضرت (ص) پس از نزول این سوره، یک سال در قید حیات بودند. سپس آیه نازل شد و وقتی که برای حجّة الوداع از مدینه خارج شدند، آیه کلاله (سوره نساء، آیه 176 (و سپس در حال وقوف در عرفات آیه الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ(2) نازل شد و پس از آن رسول خدا (ص) هشت روز در قید حیات بودند و بعد به ترتیب آیه ربا) 280- 278 (و در واپسین مرحله آیه 281 سوره بقره وَ اتَّقُوا یَوْماً تُرْجَعُونَ فِیهِ إِلَی اللَّهِ نازل شد. ترتیب زمانی نزول آیات نیز به ترتیبی که الان در قرآن وجود دارد، نبوده بلکه به مقتضای حوادث و رویدادهای مختلف گاهی یک آیه یا چند آیه و گاهی نیز یک سوره کامل بر پیامبر اکرم (ص) نازل میشد، ولی ترتیب و چینش فعلی آیات قرآن کریم به اتفاق همه مسلمین و به دلیل روایات متعدد و اسناد محکمی که وجود دارد به دستور پیامبر اکرم (ص) بوده و ترتیب سورهها نیز بنا بر قول اکثریت مسلمین و با اسناد و مدارک و روایات معتبر، به دستور آن حضرت (ص) بوده است و آنچه مسلم میباشد، پیامبر اکرم (ص) نیز به دستور خدا و بنا بر حکمت و عللی چنین ترتیبی را انتخاب فرموده است و نمونه این موارد در قرآن کریم زیاد است که آیهای در زمانی نازل شده و بعد در کنار آیاتی قرار گرفته که هیچ ترتیب زمانی بین آنها وجود ندارد. پینوشت (1)) سوره زمر، آیه 30) (2)) مائده، آیه 3) موفق باشید
- [سایر] علت آیه آیه بودن قرآن چیست؟ و چند سوره جدا جدا بر پیامبر(ص) نازل شده است؟
- [سایر] چرا گفته می شود آیه تطهیر در شان پیامبر ص و اهل بیت ایشان نازل شده است؟
- [سایر] 1. آخرین سورهای که بر پیغمبر نازل شد، کدام سوره بود؟ 2. آیا اولین سورهای که بر پیغمبر نازل شد علق است؟ 3. آیا سورهای هست که نصفش نازل شود و مابقی آن در 20 سال بعد نازل شده باشد؟
- [سایر] مراد از آیه« اقرأ بسم ربک » چیست ؟ مگر چیزی نازل شده بود تا پیامبر -صلی الله علیه وآله- آن را بخواند
- [سایر] اولین و آخرین سوره و آیاتی که از قرآن نازل شده کداماست؟
- [سایر] اولین سوره و آخرین سوره و آیاتی که از قرآن نازل شده کدام است؟
- [سایر] یهودیان آخرین پیامبر را که میدانند؟
- [سایر] آیه 100 سوره توبه برای چه کسانی نازل شده است؟
- [سایر] آیة الکرسی بر چه کسی نازل شده است؟
- [سایر] چرا در زمانی پیامبر که نوبت زنانش را رعایت نمی کند و زنانش ابراز نارضایتی می کنند. آیه نازل می شود که لازم نیست نوبت زنانت را رعایت کنی؟
- [آیت الله اردبیلی] آخرین وقتی که میتوان برای روزه رمضان و یا هر روزه واجب معیّن دیگر نیّت نمود، هنگام اذان صبح است.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر بر جایی از بدن ایه قران یا اسم خداوند متعال نوشته شده باشد چنانچه بخواهد غسل ترتیبی به جا اورد باید اب را طوری به بدن برساند که مس ان نوشته نشود و همچنین است اگر بخواهد وضوی ترتیبی بگیرد و بر بعض اعضای وضو ایه قران باشد و همچنین بنابر احتیاط واجب اگر اسم خداوند متعال باشد و در غسل و وضو مراعات احتیاط نسبت به اسماء انبیا و ایمه و حضرت زهرا علیهم السلام مستحب است
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر بر جایی از بدن ایه قران یا اسم خداوند متعال نوشته شده باشد چنانچه بخواهد غسل ترتیبی به جا اورد باید اب را طوری به بدن برساند که مس ان نوشته نشود و همچنین است اگر بخواهد وضوی ترتیبی بگیرد و بر بعض اعضای وضو ایه قران باشد و همچنین بنابر احتیاط واجب اگر اسم خداوند متعال باشد و در غسل و وضو مراعات احتیاط نسبت به اسماء انبیا و ایمه و حضرت زهرا علیهم السلام مستحب است
- [آیت الله جوادی آملی] .در چهار سوره قرآن, آیه سجده هست: آیه 15 سوره (سجده), آیه 37 سوره (فصّلت), آیه 62 سوره (نجم) و آیه 19 سوره (علق). هر کس یکی از این چهار آیه را بخواند یا گوش فرا دهد، پس از تمام شدن آیه، فوراً باید سجده کند و اگر آن را فراموش کرده، هر وقت یادش آمد, باید سجده نماید.
- [آیت الله مکارم شیرازی] سوره هایی که سجده واجب دارد چهار سوره است: 1 سوره سجده (سوره 32) آیه 15. 2 سوره فصلت (سوره 41) آیه 37. 3 سوره نجم (سوره 53) آیه 62. 4 سوره علق(سوره 96) آیه 19.
- [آیت الله سیستانی] اگر زن در بین نماز حائض شود ، نمازش باطل است . حتی اگر حیض بعد از سجده آخر و قبل از آخرین حرف سلام باشد ، بنابر احتیاط واجب .
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر در بین خواندن آیه ای شک کند که آیه پیش را خوانده یا نه، یا وقتی آخر آیه را می خواند شک کند که اول آن را خوانده یا نه، به شک خود اعتنا نکند.
- [آیت الله وحید خراسانی] مستحب است که بر بالین محتضر سوره مبارکه یس و صافات و احزاب و ایه الکرسی و ایه پنجاه و چهارم از سوره اعراف و سه ایه اخر سوره بقره بلکه هر چه از قران ممکن است بخوانند
- [آیت الله سیستانی] اگر در بین خواندن آیه شک کند که آیه پیش را خوانده یا نه ، یا وقتی که آخر آیه را میخواند شک کند که اول آن را خوانده یا نه ، باید به شک خود اعتنا نکند .
- [آیت الله نوری همدانی] اگر در بین خواندن آیه ای شک کند که آیة پیش را خوانده یا نه ، یا وقتی آخر آیه را می خواند شک کند که اول آن را خوانده یا نه ،باید به شک خود اعتنا نکند.