نیابت
انجام دادن يك عمل برای شخص ديگر
اگر شخصی قرار داد نیابت حج را ببندد، بعد به او پیشنهاد شود که به عنوان خدمه به حج مشرّف شود، حج را برای چه کسی باید انجام دهد؟ برای خودش، یا به عنوان نیابت؟
باید حج را فقط به قصد نیابت انجام دهد، ولی اگر اجیرنشده در حکم مستطیع است و حجّ او حجّ واجب محسوب می شود.
باید حج را فقط به قصد نیابت انجام دهد، ولی اگر اجیرنشده در حکم مستطیع است و حجّ او حجّ واجب محسوب می شود.
عنوان سوال:
اگر شخصی قرار داد نیابت حج را ببندد، بعد به او پیشنهاد شود که به عنوان خدمه به حج مشرّف شود، حج را برای چه کسی باید انجام دهد؟ برای خودش، یا به عنوان نیابت؟
پاسخ:
باید حج را فقط به قصد نیابت انجام دهد، ولی اگر اجیرنشده در حکم مستطیع است و حجّ او حجّ واجب محسوب می شود.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- اگر کسی به عنوان خدمه یک بار به حج مشرّف شود و حجّ خویش را بجای آورد، آیا می تواند در سفر دوّم، که به همین عنوان مشرّف می شود، به نیابت از پدر یا مادر متوفّایش حج بجا آورد؟ در چنین صورتی، آیا حج از عهده پدر و مادرش برداشته می شود؟
- کسانی که به جهت حجّ نیابتی به حج مشرّف می شوند، علاوه بر اعمال واجب، چه مقدار از مستحبّات را باید به نیابت از منوب عنه انجام دهند؟
- شخصی که یک پای او قطع شده به نیابت از دیگری به حج آمده است، آیا نیابت او صحیح است؟
- یکی از کارمندان سازمان حج به نیابت از شخصی، به مکّه مشرّف شده و ناچار است بعد از عمره تمتّع و قبل از حج از مکّه خارج شود و به عرفات برود. آیا لطمه ای به حج نیابی اش نمی خورد؟
- یکی از کارمندان سازمان حج به نیابت از شخصی، به مکّه مشرّف شده و ناچار است بعد از عمره تمتّع و قبل از حج از مکّه خارج شود و به عرفات برود. آیا لطمه ای به حج نیابی اش نمی خورد؟
- شخصی که برای اوّلین بار و به عنوان نیابت به حج مشرّف شده، به تصوّر این که مرز بین وادی محسّر و منی جزء منی است، در آنجا تقصیر کرده، و سال بعد برای انجام حَجّة الاسلام خودش مشرّف گردیده، و در منی تقصیر کرده است، آیا کفایت می کند؟
- شخصی در حج اجیر کسدیگری بودهاست، بعد از انجام عمره تمتع، به سکته قلبیدچار شده و از برگزاری اعمال حج معذور گردید و به ایران مراجعت کرده است و در سال آینده میخواهد مشرّف شود، آیا اعلام این وضعیت به اولیای منوبٌ عنه و اجازه مجدّد به نیابت از منوبٌ عنه در سال آینده لازم است؟
- شخصی مستطیع است ولی چون ثبتنام نکرده، استطاعت رفتن به حج رانداشته است ولی اکنون به نیابت از پدرش- که ثبتنام کرده بود و فوت کرده- عازم حج است، آیا این نیابت صحیح است؟
- چنانچه شخصی که سال خمسی نداشته به حجّ مشرّف شود، و با همان پولهای خمس نداده هزینه های حج، از جمله لباس احرام و قربانی را تأمین نماید. حجّ او چه حکمی دارد؟
- آیا وقوف اضطراری در مشعر به همراه مضطرین و خانم ها و زدن سنگ در شب عید قربان برای خدمه کاروان که قبول نیابت کرده جایز است؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله وحید خراسانی] افرادی که هر سال به حج می روند مانند خدمه کاروان ها در محل خود از کسی نیابت قبول می کنند ولی در میقات بر اثر اشتغال زیاد از نیابت غافل و محرم می شوند بعد که متوجه شدند دوباره نیت نیابت می کنند ایا حج نیابتی انان درست است یا حج برای خودشان حساب می شود
- [آیت الله خوئی] آیا نیابت دادن حج تمتع به کسی که با عمره مفرده داخل مکه شده است و نمیتواند احرام از میقات ببندد مگر از حدود حرم، جایز است؟
- [آیت الله نوری همدانی] افرادی که هر سال به حجّ میروند - از قبیل خدمه کاروآنها- در محل خود از کسی نیابت قبول میکنند، ولی در میقات بر اثر اشتغال زیاد از نیابت غافل و محرم میشوند، بعد که متوجه شدند دوباره نیت نیابت میکنند، آیا حجّ برای خودشان حساب میشود؟
- [آیت الله نوری همدانی] افرادی که هر سال به حجّ میروند - از قبیل خدمه کاروآنها- در محل خود از کسی نیابت قبول میکنند، ولی در میقات بر اثر اشتغال زیاد از نیابت غافل و محرم میشوند، بعد که متوجه شدند دوباره نیت نیابت میکنند، آیا حجّ برای خودشان حساب میشود؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] بعضی از خدمه کاروانهای حج، مجبورند قبل از ایام تشریق جهت آماده سازی منی و عرفات و تهیه اتوبوس به خارج از شهر مکه رفته و بازگردند، آیا این افراد می توانند نیابت قبول کرده و حج نیابتی انجام دهند؟
- [آیت الله نوری همدانی] اگر کسی دفعه اول به صورت خدمه، حجّ بجا آورده و در دفعه دوم دوباره به مأموریت خدمه عازم مکه معظّمه است، آیا میتواند به عنوان پدر یا مادر که فوت شدهاند نیابت نماید، و در چنین صورتی آیا حجّ از عهده پدر و مادرش برداشته میشود؟
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر کسی دفعه اول به صورت خدمه حج به جا اورده و در دفعه دوم دوباره به ماموریت خدمه عازم مکه معظمه است ایا می تواند به عنوان پدر یا مادر که فوت شده اند نیابت نماید و در چنین صورتی ایا حج از عهده پدر و مادرش برداشته می شود
- [آیت الله نوری همدانی] اگر کسی دفعه اول به صورت خدمه، حجّ بجا آورده و در دفعه دوم دوباره به مأموریت خدمه عازم مکه معظّمه است، آیا میتواند به عنوان پدر یا مادر که فوت شدهاند نیابت نماید، و در چنین صورتی آیا حجّ از عهده پدر و مادرش برداشته میشود؟
- [آیت الله خامنه ای] کسی که به نیابت از غیر مشرّف شده و استطاعت حج نداشته اما اکنون استطاعت عمرهمفرده دارد آیا عمرهمفرده براوواجب است یا خیر؟
- [آیت الله شبیری زنجانی] کسی که از اول بلوغ، سال خمسی برای خود قرار نداده است، اگر به حج مشرف شود و با همان پولی که دارد احرامی و قربانی تهیه و مخارج حج را انجام دهد، آیا برای حج او ضرر ندارد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- سلاحهای بزرگی که در جنگهای امروز در غنائم به دست می آید و مصرف شخصی ندارد، مانند تانکها و توپها، حاکم شرع و ولی امر مسلمین می تواند آن را منحصراً در اختیار ارتش اسلام قرار دهد.
- شخصی که می خواهد از طرف دیگری نماز یا روزه، یا عبادت دیگری، به جا آورد باید در موقع نیت، میت را معین کند، لازم نیست اسم او را بداند، همین اندازه که علامت و نشانه ای برای او در قصد و نیت خود قرار دهد کافی است.
- جعاله آن است که انسان قرار بگذارد که در مقابل کاری که برای او انجام می دهند مال معینی بدهد، مثلاً بگوید (هر کس گمشده مرا پیدا کند هزار تومان به او می دهم) به شخصی که این قرار را می گذارد (جاعل) و به شخصی که کار را انجام می دهد (عامل) می گویند و فرق میان (جعاله) و (اجیر کردن کسی برای انجام کاری) این است که در اجاره بعد از خواندن صیغه اجیر باید عمل را انجام دهد و کسی هم که او را اجیر کرده اجرت را به او بدهکار است، ولی در جعاله عامل می تواند مشغول کار نشود، یا در وسط کار از آن دست بکشد و نیز تا کار را انجام نداده جاعل بدهکار نیست.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مظاهری] نیابت در حجّ نظیر نیابت در بقیه عبادات جایز است و لازم نیست نایب بالغ و عاقل و رشید باشد و اگر کسی که آنها را نایب کرده است (منوب عنه) اطمینان داشته باشد که عمل را به جا میآورند و بعداً هم اطمینان پیدا کند که عمل را به طور صحیح به جا آوردهاند نیابت آنها صحیح است و همچنین لازم نیست ذمّه نایب در سال نیابت مشغول به حجّ واجب نباشد و اگر نایب حجّ واجب خودش به ذمّهاش باشد میتواند نایب شود و حجّ او صحیح است گرچه گناه کرده است.
- [آیت الله مظاهری] به جا آوردن حجّ واجب برای دو نفر یا بیشتر جایز نیست ولی به جا آوردن عمرهمفرده یا طواف استحبابیبلکه حجّ استحبابی به نیابت چند نفر مانعی ندارد.
- [آیت الله مظاهری] نیابت از جانب شخص زنده در حجّ مستحبّی اشکال ندارد گرچه خود او حجّ را به جا میآورد، و همچنین در حجّ واجب در صورتی که خودش معذور از مباشرت عمل باشد.
- [آیت الله جوادی آملی] .اگر کسی از درآمد سال مالی مستطیع شد و در همان سال به حج مشرف شد، هزینه مسافرت او خمس ندارد ; همچنین است اگر از درآمد سال مالی به حج مستحبی برود، جزء هزینه سال محسوب میشود و خمس ندارد.
- [آیت الله اردبیلی] نیابت زن و مرد از یکدیگر جایز است؛ همچنین (صَرُوره) یعنی کسی که تا به حال حجّ بجا نیاورده، میتواند نایب شود.
- [آیت الله اردبیلی] اگر پسر بزرگتر برای انجام قضای نماز و روزه پدر شخصی را اجیر کند، اجیر باید نماز و روزه را به نیابت از میّت بجا آورد نه به نیابت از پسر.
- [آیت الله مظاهری] نایب باید شیعه و مورد اطمینان باشد و کسی که شیعه نیست نمیتوان در عبادات او را نایب کرد و همچنین کسی که نمیدانیم عمل را به جا میآورد یا نه، نمیتوان او را نایب قرار داد، ولی اگر اطمینان داشته باشیم که عمل را به جا میآورد، در صورتی که آشنایی با مسائل حجّ داشته باشد نیابت او صحیح است.
- [آیت الله شبیری زنجانی] بعد از مرگ انسان میشود نماز و عبادتهای دیگری را که او در زندگی بجا نیاورده، شخص دیگری به جا آورد که به او (نایب) میگویند و عمل او را نیابت مینامند و به کسی که از طرف او عمل را انجام میدهند (منوب عنه) میگویند و در حال حیات انسان تنها در حج و زیارت، نیابت مشروع است به تفصیلی که در جای خود ذکر شده است. و همچنان که نیابت تبرعی و بدون مزد صحیح است، نیابت با اجاره یا جعاله یا شرط ضمن عقد و مانند اینها نیز صحیح میباشد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر در سال اولی که مستطیع شده حج نکند و بعد به واسطه پیری یا مرض یا ناتوانی نتواند حج نماید و ناامید باشد از این که بعداً خودش حج کند باید دیگری را از طرف خود بفرستد، بلکه اگر در سال اولی که به قدر رفتن حج مال پیدا کرده به واسطه پیری یا مرض یا ناتوانی نتواند حج کند، احتیاط واجب آن است که کسی را از طرف خود بفرستد که حج نماید، و بهتر بلکه احوط این است که در این صورت ها کسی را به نیابت بفرستد که اولین مرتبه حج او باشد.
- [آیت الله مظاهری] معتکف میتواند اعتکاف را به نیّت خود و نیابت از یک نفر یا از چند نفر، زنده یا مرده به جا آورد، بلکه میتواند از کسی پول بگیرد و او را در زمره کسانی که نایب آنها شده قرار دهد، ولی آن شخص باید نحوه نیابت را بداند.