سهم الارث
نصيب هر كدام از ورثه از اموال ميت
تصرف در مال الارث قبل از پرداختن سهم سایر وراث هرچند به اندازه سهم الارث خود یا کمتر چه حکمی دارد؟
هرگاه سهم الارث بعضی از ورّاث پرداخت نشود، به صورت مشاع در اموال بقیّه می‌ماند و تا سهم الارث بقیّه را نپردازند، آن مال حکم مال غصبی را دارد.
هرگاه سهم الارث بعضی از ورّاث پرداخت نشود، به صورت مشاع در اموال بقیّه می‌ماند و تا سهم الارث بقیّه را نپردازند، آن مال حکم مال غصبی را دارد.
عنوان سوال:
تصرف در مال الارث قبل از پرداختن سهم سایر وراث هرچند به اندازه سهم الارث خود یا کمتر چه حکمی دارد؟
پاسخ:
هرگاه سهم الارث بعضی از ورّاث پرداخت نشود، به صورت مشاع در اموال بقیّه می‌ماند و تا سهم الارث بقیّه را نپردازند، آن مال حکم مال غصبی را دارد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- تصرف در مال الارث قبل از پرداختن سهم سایر وراث هرچند به اندازه سهم الارث خود یا کمتر چه حکمی دارد؟
- اگر بعضی از ورثه بدون پرداختن سهم سایر ورّاث و با تصاحب کلّ مال الارث به حج بروند، حجّ آنها چه حکمی دارد؟ صله رحم با چنین اشخاصی چگونه است؟
- اگر بعضی از ورّاث بدون پرداختن سهم ورّاث دیگر (یعنی با تصاحب کلّ ارث) به حج بروند حکم حجّشان چگونه است و صله رحم با آنها چه حکمی دارد؟
- اگر بعضی از ورّاث بدون پرداختن سهم ورّاث دیگر (یعنی با تصاحب کلّ ارث) به حج بروند حکم حجّشان چگونه است و صله رحم با آنها چه حکمی دارد؟
- شخصی فوت نموده و ورثه حین الفوت وی عبارتند از (سه خواهر ابوینی (پدر و مادری) جدّه پدری، و جدّ مادری) میزان دقیق سهم الارث ورّاث یاد شده چه میزان بوده، و چگونه بین آنها تقسیم می شود؟
- اگر جنینی که یکی از وراث است توسط یکی دیگر از وارثان قبل از تولد به قتل برسد (به دلیل این که سهم الارث بیشتری به قاتل برسد و یکی از وارثان حذف شود) اولا:آیا شخص قاتل به همان سهم الارث خود دست خواهد یافت یا به دلیل قتل یکی از وارثان از ارث محروم خواهد شد؟ ثانیا:تکلیف ارث آن جنین که قبل از تولد به قتل رسیده است چیست؟
- اگر جنینی که یکی از وراث است توسط یکی دیگر از وارثان قبل از تولد به قتل برسد (به دلیل این که سهم الارث بیشتری به قاتل برسد و یکی از وارثان حذف شود)اولا:آیا شخص قاتل به همان سهم الارث خود دست خواهد یافت یا به دلیل قتل یکی از وارثان از ارث محروم خواهد شد؟ ثانیا:تکلیف ارث آن جنین که قبل از تولد به قتل رسیده است چیست؟
- شخصی سهم الارث پدری خود که شامل عرصه و اعیانی یک باب ساختمان مسکونی است را به برادر بزرگتر خود هبه نموده و بخشیده اند و بعد از اینکه برادر بزرگتر در قبال اخذ بهاء و ثمن اقدام به فروش ملک به یکی دیگر از وراث فوق نموده است بقیه وراث سهم بخشیده شده خود را مطالبه می نمایند. لطفاً نظر مبارک خویش را در باره مطالب ذیل بیان فرمائید: آیا حقی (از وراث مدعی) بر ذمه خریدار باقی مانده است؟ انجام تکالیف شرعی و اقامه نماز در ساختمان مذکور (برای خریدار) چه حکمی دارد؟
- اگر به علت اختلافات شخصی و یا خانوادگی یکی از ورثه از دریافت سهم الارث امتناع کند می توان سهم او را بین بقیه ورثه تقسیم کرد؟
- چنانچه ورثه میت، نوه های او باشند آیا سهم الارث همسر او یک هشتم است یا یک چهارم؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سبحانی] شخصی فوت کرده است و حقوق بازنشستگی او بطور ماهانه مرتب دریافت و میان وراث تقسیم می شود، حالا اگر یکی از وراث سهم الارث خود را جمع کند و سال بر آن بگذرد متعلق خمس خواهد بود؟
- [آیت الله سبحانی] زمینی به ارث می رسد برادرانم مرا فریب داده و سهم الارث مرا با سهم الارث خودشان پس از ساخت فروخته اند آیا فروش آنان صحیح است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] میت دارای چند فرزند صغیر و مادر می باشد، آیا می شود سهم الارث مادر را با تقسیم، از سهم الارث کودکان صغیر جدا کرد؟
- [آیت الله سبحانی] در مراسم سوگ پدر یا مادر یکی از وراث مبالغی را از جیب خود در انجام مراسم و اطعام شبهای جمعه تا اربعین متوفی خرج کرده اکنون که وقت تقسیم اموال فرا رسیده است وی اظهار می کند که هزینه مصروفه را باید همه وراث نسبت به سهم تقبّل کنند و یا باید از سهم الارث آنها قسر گردد ، آیا این اظهار و خواسته او شرعی است؟
- [آیت الله سبحانی] شخصی حق الارث خواهران خود را غصباً برای خود سرمایه قرار داده و اکنون مال کثیری را در اختیار دارد،آیا این ارباح با آن سرمایه کذایی چه تکلیفی دارد؟ و آیا وراث حق مطالبه از آن ارباح را دارند؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی فوت کرده و وارثان او عبارتند از همسر و مادر و چند پسر و دختر، لطفاً در میراث آنها بفرمایید اول سهم الارث همسر جدا می شود یا سهم الارث مادر؟
- [آیت الله نوری همدانی] آیا فرزندی که در طول مدت طولانی از املاک پدر نگهداری کرده و کتک خورده و مانع تلف شدن و تصرف دیگران شده حق یا طلب حق اضافهای نسبت به سایر فرزندان در سهم الارث ندارد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] برادرانم سهم الارث من و دیگر خواهرانم را نداده و تمام خانه را تصرف کرده در آن نشسته اند با آنکه ما راضی نیستیم، نمازخواندن آنها در خانه صحیح است یا نه؟
- [آیت الله بروجردی] اگر کسی از کسی حق ارث و یا طلبی داشته به اندازه حق الارث یا کمتر میتواند از مال او بردارد؟ یا اگر برداشت مشغول ذمّه است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر همسر متوفی که فرزند نداشته، بعد از مدتی اقدام به گرفتن سهم الارث خود کند، آیا می تواند اجاره سهم الارث خود از ابنیه و اشجاری که در اموال متوفی بوده بگیرد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- هرگاه میت اولاد نداشته باشد نوه پسری او (هرچند دختر باشد) سهم پسر میت را می برد و نوه دختری او (هر چند پسر باشد) سهم دختر میت را می برد.
- اگر زکات را از خود مال جدا کند می تواند در بقیه آن تصرف نماید و اگر از مال دیگری کنار بگذارد می تواند در تمام آن مال تصرف کند.
- کسی که قصد هشت فرسخ دارد باید نمازش را شکسته بخواند، هرچند هر روز مقدار کمی راه برود ولی به اندازه ای باشد که به او مسافر گویند.
- هرگاه زن بخواهد در چیزی که از شوهرش ارث نمی برد (مانند زمین و بنای خانه) تصرف کند باید از ورثه دیگر اجازه بگیرد، همچنین ورثه دیگر تا سهم زن را از قیمت هوایی نداده اند (مانندبنای خانه) نباید بدون اجازه زن در آن تصرف کنند و چنانچه پیش از دادن سهم زن، آنها را بفروشند، در صورتی که زن معامله را اجازه دهد صحیح و گرنه نسبت به سهم او باطل است.
- وقف در صورتی صحیح است که مال وقف را به تصرف کسانی که برای آنها وقف شده یا وکیل یا ولی آنها بدهد، ولی در اوقاف عامه مانند مساجد و مدارس و امثال آنها تحویل دادن شرط نیست، هرچند احتیاط مستحب آن است که پس از خواندن صیغه آن را در اختیار کسانی که وقف برای آنها شده قراردهند تا وقف کامل گردد.
- انسان تا خمس مال را ندهد نمی تواند در آن تصرف کند و نیت دادن خمس به تنهایی کافی نیست، همچنین نمی تواند خمس را به ذمه بگیرد و در مال تصرف کند و چنانچه تصرف کند کار حرامی کرده و اگر آن مال تلف شود باید خمس آن را بدهد.
- هرگاه چند نفر جواهراتی را از دریا بیرون آورند بنابر احتیاط لازم نیست سهم هر کدام به اندازه نصاب برسد، بلکه اگر مجموعاً به اندازه نصاب باشد باید خمس آن را بدهد.
- کسی که با دیگری در ملکی شریک است اگر سهم او جدا نباشد بدون اجازه شریکش نمی تواند در آن ملک تصرف کند و نماز بخواند.
- اگر وارث یک دایی یا یک خاله و عمو و عمه باشد، چنانچه عمو و عمه پدر و مادری یا پدری، باشند مال را سه قسمت می کنند یک قسمت را دایی یا خاله می برد و از بقیه دو قسمت به عمو و یک قسمت به عمه می دهند، بنابراین اگر مال را نه سهم کنند سه سهم به دایی یا خاله و چهار سهم به عمو و دو سهم به عمه می رسد.
- محجورین کسانی هستند که حق تصرف در مال خود را ندارند.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر جد و جده یا یکی از آنها زنده باشند ولی تمام برادر و خواهرهای او مرده باشند فرض می کنیم که خواهر و برادرهای او زنده هستند و در کنار جد وجده سهم الارث آنها تعیین می شود سپس سهم الارث جد و جده به خود آنها پرداخت و سهم الارث برادر و خواهر بین فرزندان آنها طبق مسأله 2903 تقسیم می شود.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر میت برادر و خواهر نداشته باشد، سهم الارث هر یک از آنان را به اولادشان میدهند یعنی نخست فرض میشود که اگر برادر و خواهر میت زنده بودند، سهم ارث هر یک از آنان چه مقدار بود، سهم الارث هر کدام را به اولادشان میدهند، سهم برادرزاده و خواهرزاده مادری به طور مساوی بین آنان قسمت میشود و از سهمی که به برادرزاده و خواهرزاده پدری یا پدر و مادری میرسد، هر پسری دو برابر دختر میبرد.
- [آیت الله جوادی آملی] .شخصی که در پایان سال خمسی محاسبه کرد و خمس بدهکار شد، تصرف در آن مال, پیش از پرداختن خمس جایز نیست، مگر آنکه از حاکم شرع اذن بگیرد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر هیچیک از عمو وعمه و دایی. خاله میت زنده نباشند فرزندان آنان جایگزین آنها شده و سهم الارث آنها را بر فرض اینکه پدرشان زنده باشد می برند منتهی فرزندان عمو وعمه سهم خود رابه نحوی تقسیم می کنند که هر پسر دو برابر دختر ارث ببرد اما بین فرزندان دایی و خاله مال بالسویه تقسیم می شود.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر دو نفر در مالی که زکات آن واجب شده باهم شریک باشند و یکی از آنان زکات قسمت خود را بدهد، تا زکات قسمت دیگر را با اجازه شریک یا در صورت خودداری او، با اجازه حاکم شرع نداده نمیتواند در مال مشترک تصرّف کند، ولی اگر مال را تقسیم کنند، تصرّف او در سهم خودش اشکال ندارد هر چند بداند شریکش زکات سهم خود را نداده است، البتّه باید در تقسیم مال از حاکم شرع اجازه بگیرند.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر وارث میت عبارت از عمو وعمه یا یکی از آنان و دایی و خاله یا یکی از آنان باشند: عمو و عمه که از جانب پدر منتسب به میت هستند سهم الارث پدر یعنی 32 اصل مال را ارث می برند که طبق مسائل 2913 تا 2917 بین آنان تقسیم می شود و دایی و خاله که از جانب مادر به میت انتساب دارند سهم الارث او یعنی 31 از اصل مال ارث می برند که طبق مسائل 2919 تا 2923 بین آنان تقسیم می شود.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر تمام برادر و خواهرهای میت قبل از او از دنیا رفته باشند فرزندان آنها از میت ارث می برند و برای تقسیم ارث فرض می کنند که آنها زنده هستند و سهم الارث آنها را تعیین نموده وسپس آنرا بین فرزندان آنان تقسیم می کنند (رعایت این نکته لازم است که سهم الارث برادر و خواهر پدری یا پدر و مادری بین فرزندان آنها طوری تقسیم می شود که هر پسر دو برابر هر دختر ارث ببرد ولی سهم الارث برادر و خواهر مادری بین فرزندان آنها بالسویه تقسیم می شود). اجداد وخواهر برادر
- [آیت الله بهجت] اگر صاحب مال بمیرد، امانتدار باید مال را به ورّاث او برساند یا به ورّاث او خبر دهد، و چنانچه مال را به ورّاث او ندهد و از خبر دادن هم کوتاهی کند و مال تلف شود، ضامن است، ولی اگر برای آنکه میخواهد بفهمد کسی که میگوید من وارث میت هستم، راست میگوید یا نه، یا میت وارث دیگری دارد یا نه، مال را ندهد و از خبر دادن هم خودداری کند و مال تلف شود، بنابر اقرب ضامن نیست.
- [آیت الله جوادی آملی] .خمس به عین مال و درآمد تعلق می گیرد; نه ذمّه و (به نحو اشاعه است ; نه کلّی فی المعیّ ن). مالک و خمس دهنده نمیتواند خمس را به ذمّه خود منتقل نماید , هرچند میتواند خمس را از مال دیگر بپردازد و در مال مورد تعلّق خمس تصرف کند , چنان که میتواند با اذن فقیه جامع شرای طِ فتوا خمس متعلّق به عین را به ذمّه بگیرد و در آن مال تصرف کند.
- [آیت الله جوادی آملی] .سرمایهای که شخص برای تأمین هزینه متعارف زندگی به آن نیاز دارد و بدون آن شأن وی محفوظ نمی ماند , بنا بر اقوا خمس ندا رد، هرچند احتیاط استحبابی در پرداختن آن است؛ ولی سرمایه ای که برای ذخیره کردن و افزایش مال است , خمس دارد . معیار مصرف متعارف , پرهیز از اسراف و تبذیر است. مبدأ سال خمسی