ابراء ذمه
چشم پوشی طلبكار از مال يا حق خود
برای ابراء ذمه ، انشاء شرط است ؟
برای ابراء ذمه ، احتیاط آن است که انشاء کنند.
برای ابراء ذمه ، احتیاط آن است که انشاء کنند.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- برای ابراء ذمه ، انشاء شرط است ؟
- حکم توافق و مصالحه ای که منعقد شده به منظور ابراء ذمه یکی از طرفین دعوی بر اساس بدهکاریی که در نتیجه اخذ قرض ربوی توسط واسطه ای متوجه او شده و با آن مصالحه برای تخلص از بدهکاری قرض و بهره متعلقه به آن توافق کرده قطعه زمینی با مشخصات معین در اختیار واسطه در قرض قرار دهد آیا این مصالحه مصالحه شرعیه است و یا در اصل باطل است؟
- ضمانت ضم ذمه به ذمه چیست؟
- آیا فرد ورشکسته می تواند طلب خود را از ذمه بدهکار به ذمه ضامن منتقل کند ؟
- پول گرفتن در مقابل ضامن شدن؛ در هر دو صورت ضمانت (نقل ذمه و ضم ذمه) چه حکمی دارد؟
- ضمانت نقل به ذمه چیست؟
- اگر نظرِ قاضیِ مجتهد جامع الشرایط بر خلاف قانون، ولی مبتنی بر نظریّه مشهور فقها باشد. (مثلا قانون، ضمان را نقل ذمّه دانسته، ولی وی ضمّ ذمه به ذمّه می داند) چگونه باید عمل کند؟ آیا می تواند از صدور حکم خودداری کرده، و موضوع را به قاضی دیگر محوّل کند؟
- (نَکَحَ) در لغت چندین معنا دارد، و از الفاظ مشترکه است. هنگام قصد انشاء، کدام معنا را باید قصد کنیم؟ در حالی که (به زنیِ دائمی دادم...) از معانی لغویّه آن نیست؟
- در ضمانت نقل ذمه چنانچه ضامن بدهی را پرداخت کرد، آیا می تواند بدهی را از بدهکار سابق مطالبه کند؟
- آیا از هر کافری که در ذمه اسلام نیست اگرچه حربی هم نباشد می توان ربا گرفت؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بهجت] تفاوت هبه دین با ابراء ذمه مدیون چیست؟
- [آیت الله خوئی] زوجه میتواند ذمه زوج را ابراء نماید از صداق با اینکه به مؤونه حج وافی است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] هبه دین به شخص مدیون با ابراء ذمه مدیون از دین چه تفاوتی دارد؟
- [آیت الله خوئی] نماز آیاتی که برای زلزله میخواند اگر به نیت قضا خواند ابراء ذمه شده یا نه؟
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا میتوان در ضمان شرط ضمّ ذمّه به ذمّه نمود نه نقل ذمّه؟
- [آیت الله بهجت] زنی مهریه ای را که از شوهر طلب کار است و در ذمّه ی او است؛ پس از فوت شوهر بخشیده، آیا این بخشش، حکم ابراء را دارد یا هبه است؟
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا اقرار تلجئه یعنی اقراری که از روی اضطرار (اضطراری که موجب صورت سازی در عمل حقوقی یا اخبارات میشود) صورت گیرد حجّت است یا خیر مثلاشخصی مبلغ گزافی از دیگری طلب دارد و ستمگری میخواهد به ستم آن طلب را از وی بگیرد ناگزیر بستانکار از روی تلجئه و مواضحه رسانی با مدیون ذمّه او را ابراء کرده و اقرار به ابراء ذمّه میکند تا ستمگر را از خود بگرداند آنگاه در دادگاه ثابت میکند که این اقرار از روی تلجئه صورت گرفته است یعنی اقرار صوری بوده است آیا همان طور که بیع تلجئه باطل است اقرار تلجئه هم باطل است یا خیر؟
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا فرقی بین بذل و هبه و ابراء الذمّه هست یا خیر؟
- [امام خمینی] در کتاب شریف تحریر الوسیله، شرط ششم از شروط نائب مرقوم شده است: (السادس: عدم اشتغال ذمّته بحج واجب علیه فی ذلک العام کما مرّ)؛ سؤال این است: آیا این، شرط صحت نیابت است یا شرط صحت حج و برائت ذمّه منوب عنه؟ به این معنی که در صورت عدم رعایت این شرط، نائب پس از انجام حج فقط مستحقّ گرفتن اجرت المثل است ولی حجّش صحیح بوده و بالنّتیجه ذمّه منوب عنه بری شده است و یا آن که ذمّه منوب عنه بری نشده و لازم است که مجدّدا برای او نائب دیگری حج انجام دهد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آیا انشاء عملی در نکاح متصور است؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- هنگام خواندن صیغه معامله باید دو طرف قصد انشاء داشته باشند یعنی مقصودشان از گفتن این دو جمله خرید و فروش باشد، همچنین در جایی که داد و ستد عملی جانشین صیغه لفظی می شود باید قصد انشاء وجود داشته باشد. ضمناً شخصیّتهای حقیقی و حقوقی هر دو مالک می شوند و می توانند طرف معامله واقع گردند، بنابراین هر موسّسه خیریّه یا انتفاعی که تأسیس گردد و دارای شخصیّت حقوقی شود، با اشخاص حقیقی از این نظر تفاوت نمی کند.
- بعد از ضامن شدن بدهی بدهکار به ذمه ضامن منتقل می گردد و ذمه بدهکار پاک می شود و اگر ضمانت به خواهش بدهکار صورت گرفته باشد هر وقت ضامن بدهی را داد می تواند آن را از بدهکار سابق بگیرد، نوع دیگری از ضمان نیز وجود دارد که شخصی، ضامن دیگری می شود، به این منظور که اگر بدهکار در دادن بدهی کوتاهی کرد، یا نتوانست آن را بپردازد، طلبکار طلب خود را از ضامن بگیرد، این نوع ضمان نیز صحیح است و غالب ضمانتهایی که در بانکها یا در برابر وامها می گیرند از این قبیل است (اولی را نقل ذمه می گویند و دومی را ضم ذمه به ذمه و هر دو صحیح است).
- اگر ولی میت نداند که میت قضای روزه بر ذمه دارد یا نه، واجب نیست برای او قضا بگیرد و اگر اجمالاً بداند مقداری قضای روزه بر ذمه اوست باید به اندازه ای که یقین دارد به جا آورد و بیش از آن لازم نیست.
- هرگاه اجیر پیش از تمام کردن عمل از دنیا برود و خودش نیز نماز قضا بر ذمه داشته باشد، باید از مال او برای نمازهایی که اجیر بوده دیگری را اجیر کنند و یا اگر شرط کرده اند خودش به جا آورد باقیمانده را برگردانند، اما برای نمازهای خودش نمی توانند از مال او بردارند مگر با رضایت ورثه و یا در صورتی که وصیت کرده از ثلث مالش به مصرف نماز برسانند.
- بدهکار می تواند اگر مجتهد صلاح ببیند با او یا نماینده او مقدار بدهی خود را دست گردان کند و به ذمه بگیرد و به اقساط بپردازد.
- با اجیر کردن کسی برای حج از طرف میت ذمه او ادا نمی شود، مگر زمانی که اطمینان حاصل شود او حج را به جا آورده است.
- کسی که نماز قضا بر ذمه دارد می تواند نماز مستحبی بخواند و خواندن نماز قضا قبل از نماز یومیه یا بعد از آن مانعی ندارد.
- هر کسی امضاء او در سفته باشد حق رجوع به او هست، یعنی اگر سفته دهنده بدهکاری خود را بموقع ندهد طلبکار حق دارد طلب خود را از کسانی که امضاء آنها در سفته است بگیرد و در واقع کسانی که سفته را امضاء می کنند ضامن بدهکار می شوند که اگر او نپرداخت آنها بپردازند (این نوع ضمان را ضم ذمه به ذمه می گویند و چنان که در احکام ضمان گفتیم صحیح است).
- کسی که اجیر برای قضای نماز و روزه می شود اگر طرز مخصوصی را با او شرط کنند (مثلاً بگویند نماز را باید در مسجد یا در فلان ساعت بخواند) باید به شرط عمل کند، اما اگر شرط خاصی با او نکنند مطابق تکلیف خود و طبق معمول انجام دهد و در مستحبات نیز آنچه معمول است به جا می آورد و بیش از آن لازم نیست مگر شرط کنند، خواندن نماز آیات نیز تا شرط نکنند لازم نیست.
- در صورتی ذمه میت ادا خواهد شد که اطمینان پیدا شود که نایب نماز را خوانده است و اگر شک کند کافی نیست، ولی اگر یقین داشته باشد نماز را خوانده اما نداند صحیح انجام داده یا نه اشکال ندارد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سبحانی] اگر طلبکار ذمّه ضامن را ابراء کند ضامن نمی تواند از بدهکار چیزی بگیرد و اگر مقداری از آن را ابراء کند نمی تواند آن مقدار را مطالبه نماید.
- [آیت الله اردبیلی] در ابراء طلبکار باید دارای شرایط هبه کننده (که در مسأله 2698 گفته شد) باشد.
- [آیت الله مظاهری] اگر با اجیر شرط کنند که عمل را به طور مخصوصی انجام دهد، اجیر باید همانطور به جا آورد و اگر طبق شرط عمل نکند ذمّه میّت بری میشود امّا اجیر حقّ گرفتن اجرت را ندارد.
- [آیت الله اردبیلی] (اِبراء) عبارت از این است که طلبکار به اختیار از حق خود صرفنظر کند؛ بنابر این اگر انسان از کسی طلب داشته باشد، میتواند گذشت کند و قبول بدهکار شرط نیست و در این صورت دیگر نمیتواند آن را به هم بزند.
- [آیت الله وحید خراسانی] پنجم ان که یکی از دو طرف معامله با دیگری شرط کند که کاری را انجام دهد و به ان شرط عمل نشود یا شرط کند مالی را که در خارج است و نه در ذمه دارای خصوصیتی باشد و ان مال دارای ان خصوصیت نباشد که در این دو صورت شرط کننده می تواند معامله را به هم بزند و ان را خیار تخلف شرط گویند
- [آیت الله سبحانی] اگر با عین پولی که خمس یا زکات آن را نداده لباس بخرد، و در آن نماز بخواند صحیح است و حق صاحبان خمس و زکات، به ذمّه منتقل می شود. شرط سوم
- [آیت الله شبیری زنجانی] در قرض، باید انشاء قرض صورت گیرد، ولی لازم نیست انشاء قرض با لفظ باشد، بلکه اگر با نوشتار باشد یا چیزی را به نیّت قرض به کسی بدهد و او هم به همین قصد بگیرد یا با فعل دیگر انشاء صورت گیرد صحیح است و مقدار آن باید کاملاً معلوم باشد، البتّه لازم نیست در هنگام قرض گرفتن مقدار آن معلوم باشد بلکه اگر بعد از قرض گرفتن هم مقدار آن مشخّص شود مانعی ندارد.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر ملکی را برای وقف معین کند و پیش از انشاء وقف پشیمان شود یا بمیرد وقف واقع نمی شود
- [آیت الله شبیری زنجانی] در وقف انشاء معنای وقف لازم است ولی لازم نیست معنای وقف را به زبان بیاورد یا به عربی بخواند، بلکه اگر مفاد وقف را به صیغه فارسی بخواند یا به وسیلهای همچون نوشتن یا کار دیگری وقف را انشاء کند کفایت میکند، در وقف قبول کردن کسی که برای او وقف شده یا ولیّ یا وکیل او شرط نیست، همچنانکه اگر وقف بر افراد مخصوصی نباشد، بلکه مثل مسجد و مدرسه برای عموم وقف کند یا مثلاً بر فقراء یا سادات وقف نماید، قبول کردن کسی لازم نیست، بنابراین اگر - مثلاً - بگوید خانه خود را وقف کردم، وقف (با شرایطی که گفته خواهد شد) صحیح خواهد بود.
- [آیت الله شبیری زنجانی] عقد (شرکت) قراردادیست که مابین دو یا چند نفر بر انجام معامله با مال مشترک منعقد میگردد، مفاد عقد شرکت باید انشاء شود بنابراین چنانچه دو نفر مالشان را مخلوط کنند به طوری که مال هیچ یک مشخص نباشد و با عبارت - عربی یا غیر آن - یا با انجام عملی مفاد عقد شرکت را انشاء کنند، شرکت حاصل میشود.