وصیت
وصیت به معنای توصیه و سفارش فردی با فرد دیگر است.
وصیت عهدیه چه نوع وصیتی است؟
وصیتی است که انسان سفارش کند بعد از مرگش کارهایی را انجام دهند (و آن را وصیّت عهدیه گویند) مانند وصیّت‌هایی که برای کفن و محلّ دفن و مراسم دیگر می‌کنند،
وصیتی است که انسان سفارش کند بعد از مرگش کارهایی را انجام دهند (و آن را وصیّت عهدیه گویند) مانند وصیّت‌هایی که برای کفن و محلّ دفن و مراسم دیگر می‌کنند،
عنوان سوال:
وصیت عهدیه چه نوع وصیتی است؟
پاسخ:
وصیتی است که انسان سفارش کند بعد از مرگش کارهایی را انجام دهند (و آن را وصیّت عهدیه گویند) مانند وصیّت‌هایی که برای کفن و محلّ دفن و مراسم دیگر می‌کنند،
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- وصیت تملیکیه چه نوع وصیتی است؟
- آیا وصیّت به تقسیم ارث قبل از فوت جایز است؟ مثل این که زید وصیّت کند که پس از فوتش،فلان باغش مال فلان پسرش، و فلان خانه اش مال فلان دخترش باشد. آیا چنین وصیّتی نافذ است؟
- آیا وصیّت به تقسیم ارث قبل از فوت جایز است؟ مثل این که زید وصیّت کند که پس از فوتش، فلان باغش مال فلان پسرش، و فلان خانه اش مال فلان دخترش باشد. آیا چنین وصیّتی نافذ است؟
- اگر شخصی در وصیّتنامهاش بنویسد (پس از مرگ من، فلان ملک وقف مسجد باشد) آیا برای نفوذ چنین وصیّتی لازم است ملک مزبور داخل در ثلث ماترک باشد؟
- نوشتن وصیت و وصیت کردن در چه مواردی واجب است؟
- بعد از مرگ پدر، چون او وصیتی نکرده ، پسران، زمین را بین خود تقسیم کردند و خواهر نیز اعتراضی نداشتند. اگر خواهر فوت کرده باشند و فرزندان آنها اعتراض داشته باشند حکم چیست؟
- چنانچه در وصیّت تملیکیّه، بعد از فوت موصی، موصی له وصیّت را قبول کند، لطفاً بفرمایید: آیا وصیّت لازم میشود، یا قبض وی هم لازم میباشد؟
- اگر پدری وصیت کند که پسر نمازهایش را به جماعت بخواند آیا این وصیت لازم الاجرا است ؟
- اگر میت وصیت کند که ورثه تقسیم ارث تا زمان خاص به تاخیر بیندازند آیا وصیت او صحیح است؟
- اگر میت وصیت کند که دختر و پسر در ارث به طور یکسان ارث ببرند آیا وصیت او صحیح است؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [سایر] آیا اگر کسی وصیتی کند که من نپذیرم و بگویم نمیتوانم انجام دهم، دیگر آن وصیت بر عهده من نمیباشد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی وصیت کرده که قرآن او را، به قصد تبرک، همراه او در قبر بگذارند، آیا چنین وصیتی صحیح و لازم العمل است؟
- [آیت الله نوری همدانی] شخصی در حیات خود کسی را وصی کرده و او قبول نکرده، پس از فوت دوباره وصیت کرده شخص مشار الیه وصی باشد، آیا مجوزی هست که با اکراه چنین وصیتی را بر کسی تحمیل کنند؟
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر فردی یک فرزند خوانده داشته باشد و وصیت کند که همه اموال به فرزنده خوانده برسد نه به سایر ورثه، آیا چنین وصیتی نافذ است و باید اجرا شود؟
- [آیت الله علوی گرگانی] شخصی اراده رفتن حجّ دارد و وصیّت کرده که اگر از حجّ بیت اللّه الحرام برنگشتم املاک من وقف باشد و مصارف آن را هم معیّن کرده خواهشمند است بفرمائید که چنین وصیتی نافذ است یا خیر و وصیّ میتواند در صورتی که موصی از حجّ برنگشت به وصیت او عمل نماید یا خیر و املاک موقوفه را هم به قبض موقوف علیهم نداده است؟
- [سایر] 1. آیا اموات هر چه وصیت کنند، واجب است انجام دهیم؟ 2. در صورت مثبت بودن جواب مورد فوق، آیا وصیتی که نوشته شده و مکتوب است، لازم الاجراست، یا این که اگر زبانی هم به کسی گفته باشد، باید انجام شود؟ 3. بعضی افراد قبل از فوتشان، وصیت هایی می کنند که هیچ سود اخروی برای آنها ندارد و بیهوده می باشد (مانند یکی از آشنایان ماکه وصیت کرده بود بعد از مرگش برای او تشمال (نوعی ساز محلی) بزنند، آیا انجام چنین وصیت هایی لازم الاجراست؟
- [آیت الله علوی گرگانی] فردی وصیّت کرده که منافع یک هکتار از زمینش را هر سال برای مسجد روستا خرج کنند بفرمائید: الف - آیا چنین وصیّتی صحیح است؟ ب - این وصیّت تا کی نافذ است؟ ج - آیا میشود زمین را یکجا فروخت و صرف مسجد کرد؟ د - اگر بشود یکجا فروخت آیا میتوان پول آن را در بانک گذاشت و سود آن را صرف مسجد نمود؟ م - سود را باید چه کسی صرف مسجد نماید؟
- [آیت الله بهجت] آیا وصیّت به این که بعض اعضای موصی را پس از وفات به مریضی مسلمان که در معرض خطر مرگ قرار گرفته بدهند، جایز است؟ و مریض غیر مسلمان چگونه است؟ و اگر چنین وصیّتی صورت گرفته، آیا اهل او می توانند ممانعت کنند؟
- [آیت الله بروجردی] زیدی وصیت کرده که: فلان ملک من نباید بین روثه تا بزرگ شدن صغار من تقسیم شود و تا صغار من کبیر نشدهاند از منافع باید استفاده کنند و بعد از کبیر شدن صغار کما فرض اللَّه تقسیم کنند، چنین وصیتی نافذ است یاخیر؟
- [آیت الله خامنه ای] شخصی در بیماری منجر به موت، به دو نفر به عنوان وصی و نائب وصی وصیّت کرده و بعد از آن نظرش تغییر نموده و وصیّت را باطل کرده و وصی و نائب را از آن مطلع نموده است و وصیّت نامه دیگری نوشته و در آن یکی از نزدیکان خود را که غائب می باشد، وصی خود قرار داده است، آیا وصیّت اول بعد از عدول و تغییر آن به حال خود باقی می ماند و اعتبار دارد؟ و اگر وصیّت دوم صحیح و شخص غائب وصی باشد در صورتی که وصی اوّل و نائب او که عزل شده اند به وصیّتی که موصی آن را باطل نموده استناد کنند و اقدام به اجرای آن نمایند، آیا تصرّفات آنان عدوانی محسوب می شود و واجب است آنچه را از مال میّت انفاق کرده اند به وصی دوم برگردانند؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- (وصیت) آن است که انسان سفارش کند بعد از مرگش کارهایی را انجام دهند (و آن را وصیت عهدیه گویند) مانند وصیت هایی که برای کفن و محل دفن و مراسم دیگر می کنند، یا بگوید بعد از مرگش چیزی از اموال او ملک کسی باشد (آن را وصیت تملیکیه گویند) یا برای اولاد خود قیم و سرپرستی معین کند.
- هرگاه کسی وصیت کند که بعد از دفن، قبر او را نبش کرده و بدن او را به مشاهد مشرفه یا نقطه دیگر ببرند عمل به چنین وصیتی مشکل است.
- بدهکاری و حج واجب و خمس و زکات و مانند آن را باید از اصل مال بدهند، اگر چه وصیت نکرده باشد و چنانچه چیزی اضافه بیاید هرگاه وصیتی کرده باشد که ثلث یا مقداری از ثلث را به مصرفی برسانند باید به وصیت عمل کنند و اگر کسی وصیت نکرده باشد ثلث برای او نیست و آنچه بعد از ادای دین اضافه می ماند مال ورثه است.
- شخصی که برای او وصیت شده باید وجود داشته باشد، بنابراین اگر مالی را برای بچه ای که ممکن است بعداً به وجود آید وصیت کند اشکال دارد و احتیاط آن است که با ورثه صلح کنند، ولی اگر برای بچه ای که در شکم مادر است وصیتی کند وصیت او صحیح است هر چند هنوز روح نداشته باشد، پس اگر زنده به دنیا آمد باید آنچه را که وصیت کرده به او دهند و اگر مرده به دنیا آید وصیت باطل می شود و آن مال به ورثه می رسد.
- هرگاه کسی وصیت کند چیزی به شخصی بدهند و آن شخص قبل از آن که قبول یا رد کند از دنیابرود، ورثه او می توانند آن وصیت را قبول کنند، خواه قبل از وصیت کننده از دنیا رفته باشد و یا بعد از او و این در صورتی است که وصیت کننده از وصیت خود برنگردد.
- هرگاه انسان از وصیت خود برگردد (مثلاً اول بگوید ثلث مالش را به کسی دهند و بعد بگوید ندهند) وصیت باطل می شود، همچنین اگر وصیت خود را تغییر دهد مثل آن که قیمی برای صغیر معین کرده بعد دیگری را به جای او تعیین کند وصیت اول باطل می شود و نیز اگر کاری کند که معلوم شود از وصیت خود برگشته است (مثلاً خانه ای را که وصیت کرده به کسی بدهند، بفروشد، یا کسی را برای فروش آن وکیل نماید).
- هرگاه کسی وصیت کند بدن او را در جای معینی دفن کنند و به وصیت او عمل نکنند و در جای دیگری دفن شود جایز نیست قبر او را نبش کنند و به جای مورد وصیت انتقال دهند.
- کسی که به قصد خودکشی، مثلاً زخمی به خود زده یا ماده سمی خورده، اگر درباره اموال خود وصیت کند، سپس بمیرد، وصیت او صحیح نیست.
- وصیت کننده باید بالغ و عاقل باشد، ولی بچه ده ساله ای که خوب و بد را تمیز می دهد اگر برای کارهای خیر، مانند ساختن مسجد و مدرسه و بیمارستان، یا برای خویشاوندان خود وصیت مناسب و معقولی کند صحیح است و نیز باید وصیت کننده سفیه نباشد و حاکم شرع او را از تصرف دراموالش ممنوع نکرده باشد و از روی قصد و اختیار وصیت کند، نه از روی اکراه و اجبار.
- هرگاه کسی وصیت های متعدد برای کارهای مختلف کند و ثلث او کفایت نکند، باید به ترتیب آنچه در وصیت ذکر شده عمل کنند تا به اندازه ثلث برسد و بقیه وصیت باطل است (مگر این که ورثه اجازه دهند) اما اگر در وصیت خود واجبات را هم ذکر کرده باشد مانند حج و خمس و زکات و مظالم این قسمت از اصل مال برداشته می شود و بقیه از ثلث.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بهجت] وصیت به صرف کردن مالی در معصیت جایز نیست، پس وصیتی که مشتمل بر کمک ظالم در ظلمش و فاسق در فسقش است باطل میباشد، بهشرط اینکه مقصود او منحصراً این مصرف خاص بوده باشد، وگرنه اصل وصیت صحیح است، ولی در راههای خیر مصرف میگردد و همچنین اگر مورد وصیت مشترک بین حلال و حرام باشد، حمل بر حلال میشود، مگر آنکه بدانیم که در وصیت قصد حرام نموده، که در این صورت صحیح نیست، و اگر وصیت به چیزی کرد که استفاده از آن غالباً در حرام است، ولی بدانیم که مقصود او منفعت حلال بوده است واطمینان به مصرف در حلال باشد و عرفاً کمک به انجام معصیت نباشد، وصیت صحیح است.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر عاریهدهنده بمیرد، چنانچه درباره عاریه وصیّتی کرده و برای آن وصیّ تعیین کرده باشد، عاریهگیرنده باید چیزی را که عاریه کرده به وصیّ او بدهد و اگر وصیّتی نکرده یا برای آن وصیّ تعیین نکرده باشد، باید آن را به ورثه یا ولیّ یا وکیل آنها بدهد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] کسی که به قصد خودکشی زخمی به خود بزند یا کار دیگری انجام دهد اگر وصیّتی کند و سپس در اثر آن کار بمیرد، وصیّتش صحیح نیست.
- [آیت الله مظاهری] اگر انسان به واسطه گفتن یا انجام دادن کاری از وصیّت خود برگردد وصیّت باطل میشود، همینطور اگر وصیّت خود را تغییر دهد وصیّت اوّلش باطل میشود و باید به وصیّت دوّم او عمل نمایند.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] موصی می تواند بعد از وصیت آن را به هم بزند و صریحاً وصیت اول را لغو کند و همچنین می تواند وصیت دیگری در همان مورد بکند مثلاً بعد از آن که در وصیت اول گفته مالی را به کسی بدهند یا فردی را قیّم بچه های خود قرار داده وصیت کند آن مال را به فرد دیگری بدهند یا شخص دیگری قیم باشد ولو به وصیت اول اشاره نکرده باشد وصیت اول باطل و وصیت دوم صحیح است. و همین طور موصی می تواند کاری کند که نافی وصیت قبل باشد مثلاً بعد از وصیت به این که مالی را به شخصی بدهند آن را بفروشد.
- [آیت الله سیستانی] اگر کاری کند که معلوم شود از وصیّت خود برگشته، مثلاً خانهای را که وصیّت کرده به کسی بدهند، بفروشد، یا دیگری را با التفات به وصیّت سابق برای فروش آن وکیل نماید، وصیّت باطل میشود.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر کاری کند که معلوم شود از وصیت خود برگشته یا کاری کند که با وصیت او منافی باشد وصیت باطل می شود
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر مصرفی را که میّت معیّن کرده، از ثلث مال او بیشتر باشد، وصیّت او در بیشتر از ثلث در صورتی صحیح است که ورثه حرفی بزنند یا کاری کنند یا با سکوت آنها معلوم شود وصیّت را اجازه نمودهاند و تنها راضی بودن آنها کافی نیست و اگر مدّتی بعد از مردن او هم اجازه نمایند صحیح است و چنانچه بعضی از ورثه اجازه و بعضی ردّ نمایند، وصیّت فقط در سهم آنهایی که اجازه نمودهاند صحیح و نافذ است. لازم به توضیح است که در مورد هر وارث باید دید که آیا مقداری که به وسیله وصیّت از سهم الارث وی کم میشود از ثلث سهم او بیشتر است یا خیر؟ و در صورت اوّل اجازه وی در نافذبودن وصیّت شرط است. بنابراین اگر شخصی زمینی داشته باشد و وصیّت کند که تمام یا قسمتی از آن را به مصرف برسانند، چون زن از زمین ارث نمیبرد، نظر وی در این وصیّت نقشی ندارد و اگر مرد 3 میلیون تومان پول داشته باشد و زمینی داشته باشد که 3 میلیون تومان میارزد، اگر وصیّت کند که دو میلیون از پول وی را به مصرفی برسانند، در اینجا نسبت به سهم دیگر ورثه وصیّت به اندازه ثلث است ولی نسبت به سهم همسر، وصیّت بیشتر از ثلث میباشد و باید تنها نظر وی را نسبت به بیشتر از ثلث جلب نمود و همین طور اگر نسبت به چیزهایی که پس از مرگ پدر به پسر بزرگتر میرسد و در مسأله 2794 گفته خواهد شد وصیّتی کند، تنها نظر پسر بزرگتر در مقدار بیشتر از ثلث تأثیر دارد.
- [آیت الله سیستانی] کسی که وصیّت میکند باید بالغ و عاقل باشد، و سفیه نباشد، و از روی اختیار وصیّت کند، پس وصیّت بچه نابالغ صحیح نیست مگر آنکه ده سال داشته باشد، و وصیّت برای ارحامش، یا صرف در خیرات عامه نموده باشد که وصیّت او در این دو مورد صحیح است. و اما اگر برای غیر ارحامش وصیّت کند، یا آنکه بچه هفت ساله وصیّت کند در مورد چیز مختصری از اموالش، صحت وصیّت محل اشکال است، پس باید رعایت احتیاط بشود، و اگر شخصی سفیه باشد، وصیّت او در اموالش نافذ نیست، ولی در غیر آن نافذ است، مانند امور مربوط به تجهیز او.
- [آیت الله شبیری زنجانی] کسی که وصیّت میکند باید ممیّز و عاقل باشد و از روی اختیار وصیّت کند و کسی که بدون اختیار وصیّت کرده اگر بعداً راضی شود وصیّت وی صحیح خواهد بود، وصیّت بچهای که به هفت سال نرسیده صحیح نیست و وصیّت بچهای که به هفت سال رسیده در مقدار اندک در صورت بجابودن صحیح است و بچهای که به ده سال رسیده میتواند برای خویشاوندان نسبی خود تا مقدار یک سوم مال وصیّت کند، به شرط آن که وصیّت وی از نظر عقلاً بجا و شایسته باشد، همچنین وصیّت سفیه اگر در نظر عقلاً بجا باشد نافذ است.