عدول از مجتهد
تبدل تقلید به تغییر تقلید از یک مجتهد به مجتهد دیگر اطلاق می‌شود.
عدول از مجتهد مساوی به مساوی چه حکمی دارد؟
چنانچه هردو مساوی باشند ویکی از دیگری اَورع در مقام فتوا نباشد می تواند عملش را با فتوای هر کدام تطبیق دهد مگر در مساله ای که درخصوص علم اجمالی به تکلیف دارد مثل مواردقصر و تمام که احتیاط واجب در این صورت این است که به هر دو فتوا عمل کند.
چنانچه هردو مساوی باشند ویکی از دیگری اَورع در مقام فتوا نباشد می تواند عملش را با فتوای هر کدام تطبیق دهد مگر در مساله ای که درخصوص علم اجمالی به تکلیف دارد مثل مواردقصر و تمام که احتیاط واجب در این صورت این است که به هر دو فتوا عمل کند.
پاسخ:
چنانچه هردو مساوی باشند ویکی از دیگری اَورع در مقام فتوا نباشد می تواند عملش را با فتوای هر کدام تطبیق دهد مگر در مساله ای که درخصوص علم اجمالی به تکلیف دارد مثل مواردقصر و تمام که احتیاط واجب در این صورت این است که به هر دو فتوا عمل کند.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- عدول نیت از نماز عصر به ظهر (وقت عدول) چه حکمی دارد؟
- عدول نیت از نماز عشاء به مغرب (وقت عدول) چه حکمی دارد ؟
- عدول نیت از نماز مستحبی به واجب چه حکمی دارد؟
- عدول نیت از نماز واجب به نماز مستحبی چه حکمی دارد ؟
- کسیکه نماز فرادی می خوانده وبعد متوجه می‌شود جماعت برپاشد در رساله فرموده میتواند عدول بنافله نماید برای ملحق شدن به جماعت حال سؤال اینست که بعد از عدول آیا میتواند نافله را تمام نکند وآنرا بشکند تا زودتر به جماعت برسد؟
- آیا جایز است کسی که برای عمره یا حج مُحرم شده است، از احرامش عدول کند و مناسک را به جای نیاورد؟
- شخصی برای خودش به عنوان عمره مستحبی مُحرم می شود، حال آیا برایش جایز است که از آن به حج به نیابت از پدرش عدول کند؟
- اگر مکلَّف با هواپیما به جده رسید و از آن جا خواست به مدینه منوره برود لیکن به او اجازه داده نشد لذا با نذر از جده مُحرم شد و یا به جحفه رفت و از آن جا مُحرم گشت، سپس به او اجازه داده شد که به مدینه برود، آیا جایز است از احرامش عدول کند و از مسجد شجره مُحرم شود، یا نه؟ و اگر جایز نیست و او از احرامش عدول کرد، تکلیفش چیست؟
- نظر معظم له درباره ولایت فقیه چیست؟
- آیا ولایت فقیه تحقیقی است یا تقلیدی ؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله خامنه ای] عدول از مجتهد زنده به میّت
- [آیت الله بهجت] عدول از یک مجتهد به مجتهد دیگر به چه چیز محقّق می شود؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا عدول از مرجع تقلید حی به حیّ مساوی جایز است؟
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا عدول از مجتهدی به مجتهد دیگر در صورت تساوی جایز است؟
- [سایر] در جایی که عدول از یک مجتهد - که بر اساس موازین شرعی وظیفه شخص تقلید از او بوده - به مجتهد اعلم صورت گرفته، حکم اعمال گذشته چگونه است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آیا بقای بر تقلید میت جایز است؟ و آیا می توان به مجتهد حیّ عدول کرد یا نه؟
- [سایر] اگر مجتهد میت با مجتهد زنده، در علم و تقوا مساوی باشند، حکم بقا بر تقلید میت چیست؟
- [آیت الله اردبیلی] اگر شخصی از مجتهدی تقلید می‌کند که عدول را حتی به مجتهد اعلم حرام میداند، آیا میتواند به مجتهد اعلم رجوع کند یا باید بر تقلید این مجتهد باقی بماند؟
- [آیت الله بهجت] اگر کسی با اجازه مجتهد غیر اعلم بر تقلید میّت باقی مانده بود، آیا اکنون عدول به اعلم و اجازه از او برای بقا واجب است؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا عدول از تقلید یک مجتهد حی به مجتهد حیّ دیگر را که فاقد رساله عملیه است و لیکن امکان سؤال در کلیه احکام اختلافی از وی وجود دارد، جایز میدانید؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- مأموم نباید جلوتر از امام بایستد ، بلکه احتیاط واجب آن است که اگر مأموم متعدد باشند مساوی امام نایستند ، ولی اگر مأموم یک مرد باشد ، اشکال ندارد که مساوی امام بایستد .
- به دست آوردن فتوا، یعنی دستور مجتهد چهار راه دارد: اوّل: شنیدن از خود مجتهد. دوّم: شنیدن از دو نفر عادل که فتوای مجتهد را نقل کنند. سوّم: شنیدن از کسی که انسان به گفته او اطمینان دارد. چهارم: دیدن در رساله مجتهد در صورتی که انسان بهدرستی آن رساله اطمینان داشته باشد.
- اگر اول گمانش به یک طرف بیشتر باشد ، بعد دو طرف در نظر او مساوی شود ، باید به دستور شک عمل نماید ، و اگر اول دو طرف در نظر او مساوی باشد و به طرفی که وظیفه اوست بنا بگذارد ، بعد گمانش به طرف دیگر برود ، باید همان طرف را بگیرد و نماز را تمام کند .
- بچه صغیری را که ولیّ ندارد ، بدون اجازه مجتهد نمیشود اجیر کرد ، و کسی که به مجتهد دسترسی ندارد ، میتواند از یک نفر مؤمن که عادل باشد ، اجازه بگیرد و او را اجیر نماید .
- کسی که نمیداند گمانش به یک طرف بیشتر است ، یا هر دو طرف در نظر او مساوی است ، باید به دستور شک عمل کند .
- مجتهد و أعلم را از سه راه میتوان شناخت: اوّل: آنکه خود انسان یقین کند، مثل آنکه از اهل علم باشد، و بتواند مجتهد و أعلم را بشناسد. دوّم: آنکه دو نفر عالم و عادل که میتوانند مجتهد و أعلم را تشخیص دهند، مجتهد بودن یا أعلم بودن کسی را تصدیق کنند، بهشرط آنکه دو نفر عالم و عادل دیگر با گفته آنان مخالفت ننمایند. بلکه اجتهاد یا أعلمیت کسی به گفته یک نفر از اهل خبره و اطلاع که مورد وثوق انسان باشد نیز ثابت می‌شود. سوّم: آنکه انسان از راههای عقلائی به اجتهاد یا أعلمیت فردی اطمینان پیدا کند، مثل آنکه عدّهای از اهل علم که میتوانند مجتهد و أعلم را تشخیص دهند، و از گفته آنان اطمینان پیدا می‌شود، مجتهد بودن یا أعلم بودن کسی را تصدیق کنند.
- اگر مجتهد أعلم در مسألهای فتوا دهد، مقلّد نمیتواند در آن مسأله به فتوای مجتهد دیگر عمل کند. ولی اگر فتوا ندهد، و بفرماید احتیاط آن است که فلان طور عمل شود مثلاً بفرماید احتیاط آن است که در رکعت اوّل و دوّم نماز بعد از سوره حمد یک سوره تمام بخواند مقلّد باید یا به این احتیاط که احتیاط واجب یا لازم نامیده می‌شود، عمل کند، و یا به فتوای مجتهد دیگری با رعایت الأعلم فالأعلم عمل نماید، پس اگر او فقط سوره حمد را کافی بداند، میتواند سوره را ترک کند. و همچنین است اگر مجتهد أعلم بفرماید مسأله محل تأمل، یا محل اشکال است.
- معامله میوه رسیده با میوه نارس با زیادتی جایز نیست ، و بطور مساوی اگر بصورت نقدی باشد مکروه است ، و اگر نسیه باشد ، مورد اشکال است .
- اگر در بین غسل ، حدث اصغر از او سر زند ، مثلاً بول کند ، لازم نیست غسل را رها کرده و غسل دیگری بنماید ، بلکه میتواند غسل خود را تمام نماید و بنابر احتیاط لازم باید وضو هم بگیرد ، ولی اگر از غسل ترتیبی به ارتماسی و یا از ارتماسی به ترتیبی عدول نماید ، لازم نیست وضو هم بگیرد .
- اگر در نماز ، غیر سوره (قل هو اللّه احد) و (قل یا ایّها الکافرون) سوره دیگری بخواند ، تا به نصف نرسیده میتواند رها کند و سوره دیگر بخواند ، و پس از رسیدن به نصف بنابر احتیاط مطلقاً رها کردن آن و عدول به سوره دیگر جایز نیست .
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر مجتهدی که انسان از او تقلید می‌کند، از دنیا برود احوط این است که از مجتهد زنده تقلید کند، اگر احراز کند که مجتهد زنده اعلم از مجتهد مرده است، واما اگر مجتهد مرده اعلم باشد جائز است باقی ماندن بر تقلید او در مسائل عمل کرده شده و اگر مساوی باشند مخیّر است بین بقأ و عدول، وعدول اولی واحوط است.
- [آیت الله مکارم شیرازی] عدول، یعنی تغییر تقلید از مجتهدی به مجتهد دیگر، جایز نیست بنابر احتیاط واجب، مگر آن که مجتهد دوم اعلم باشد و اگر بدون تحقیق عدول کرده باید بازگردد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر انسان به فتوای مجتهدی عمل کرد نمیتواند از مجتهد دیگر تقلید کند، مگر آنکه مجتهد دیگر اعلم از مجتهد اول شده باشد که لازم است به فتوای مجتهد دیگر عدول کند.
- [آیت الله بهجت] عدول از مجتهد زنده به مجتهد دیگر، در صورت تساوی دو مجتهد در اعلمیّت، در جمیع مسائل یا در بعض مسائل که ارتباطی با هم ندارند، جایز است؛ ولی احوط ترک عدول است مگر به اعلم؛ و حکم اَورَعیّت نیز مانند اعلمیّت است.
- [آیت الله بهجت] باقی ماندن بر تقلید میّت در مسائلی که در آنها تقلید و عمل کرده است، در صورتی که مجتهدِ از دنیا رفته با مجتهد زنده از نظر علمی مساوی باشند، بنا بر اقوی جایز است، هر چند با اجازه مجتهدی دیگر بر تقلید باقی بوده و عمل کرده باشد . و اگر مجتهدی که از دنیا رفته اعلم باشد ، واجب است بر تقلید او باقی بماند. و اگر مجتهد زنده بعدا اعلم شد ، واجب است در تمامی مسائل به او عدول نماید.
- [آیت الله جوادی آملی] .تقلید مجتهد متوفّا در ابتدا جایز نیست؛ ولی بقای بر تقلید میت, اشکال ندارد و بقای بر تقلید مجتهد میت باید به فتوای مجتهد مطلق زنده باشد; خواه فرد به آن عمل کرده باشد یا نه. اگر مجتهد متوفّا اعلم باشد، بقای بر تقلید او احتیاطاً واجب است و اگر مجتهد زنده اعلم باشد، عدول از مجتهد متوفا به مرجع زنده, واجب است.
- [آیت الله بهجت] در صورت مساوی بودن دو مجتهد ، جایز است انسان در مسائلی که ارتباطی با هم ندارند، بعضی مسائل را از یکی و بعضی دیگر را از مجتهد دیگر تقلید نماید.
- [آیت الله جوادی آملی] .لازم نیست سهم سادات را به صورت مساوی میان سادات یتیم، مسکین و در سفرمانده آنان تقسیم کرد , بلکه اختیار کیفیّت توزیع آن , با فقیه جامع الشرایط است.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] در صورتی که دو مجتهد از نظر علمی مساوی باشند احتیاط لازم آن است که از کسی که اتقی و اورع است تقلید کند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه فتوای مجتهد تغییر کند باید به فتوای جدید عمل شود، اما اعمالی را که مطابق فتوای سابق عمل کرده (مانند عبادات یا معاملاتی که انجام داده) صحیح است و اعاده لازم ندارد، همچنین اگر از مجتهدی به مجتهد دیگر عدول کند، اعاده اعمال سابق لازم نیست.