اطاعت
فرمان بردن را اطاعت گویند. در فقه از آن در باب‌هایی نظیر طهارت، صلات، صوم، اعتکاف، حج، جهاد و نکاح و مانند آن‌ها سخن رفته است. مطابقت عمل مکلّف با حکم واقعی شرع را اطاعت گویند.
در صورت جواز عدم تمکین زوجه آیا در غیر تمکین حق دارد از شوهر اطاعت نکند و هر جا خواست برود و درخواست نفقه کند ؟
نفقه را می تواند مطالبه کند ولی از منزل نباید بدون اجازه او خارج شود و کارهای دیگر به اجازه شوهر منوط نیست .
نفقه را می تواند مطالبه کند ولی از منزل نباید بدون اجازه او خارج شود و کارهای دیگر به اجازه شوهر منوط نیست .
عنوان سوال:
در صورت جواز عدم تمکین زوجه آیا در غیر تمکین حق دارد از شوهر اطاعت نکند و هر جا خواست برود و درخواست نفقه کند ؟
پاسخ:
نفقه را می تواند مطالبه کند ولی از منزل نباید بدون اجازه او خارج شود و کارهای دیگر به اجازه شوهر منوط نیست .
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا پرداخت نفقه زوجه ای که در عقد بستگی تمکین تامّ نمی کند بر زوج لازم است ؟
- اگر شوهر علم پیدا کند که اگر مهر حاضر را بزوجه بدهد باز او امتناع از تمکین می کند گرچه زوجه می گوید اگر مهر حاضر را بدهد تمکین می کنم چون او علم دارد که شوهر امکانات ندارد آیا نفقه او لازم است ؟
- اگر شرطی درباره مسکن صورت نگیرد آیا زن می تواند بخانه شوهر نرود چون مناسب او نیست و درخواست نفقه کند ؟
- در چه صورتی نفقه پدر و مادر بر فرزند واجب است و اطاعت از آن‌ها تا چه حدی لازم است ؟
- اگر در اثر درگیری زوجه بخانه پدر برده شود آیا نفقه او و فرزندان واجب است ؟
- اگر زوجه در منزل پدر باشد آیا حق مطالبه نفقه را دارد ؟
- اطاعت زن از شوهر در چه مواردی واجب است؟
- اگر ضمن عقد منقطع، شرط نفقه شده باشد آیا این شرط صحیح است و بر فرض صحت تاییدیّه نفقه از ناحیه زوج وتحقق تخلف شرط آیا زوجه می تواند تقاضای انحلال نکاح را بنماید؟
- اطاعت امر شوهر تا چه اندازه ای است ؟حد آن ذکر شود ؟
- آیا زن می تواند در قبال شیر دادن به فرزند از شوهر درخواست پول کند؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] غالب فقهای شیعه فرموده اند زوجه حق دارد مهر غیر مؤجّل را مطالبه و قبل از دخول می تواند از تمکین تا گرفتن مهر امتناع نماید و نیز فرموده اند در صورت بذل تمکین به فرض دریافت مهر (تمکین تعلیقی) استحقاق نفقه نیز دارد. آیا حقّ امتناع زوجه از تمکین مختص به دخول است یا شامل سایر استمتاعات و یا اطاعت از زوج در امور لازم (از قبیل اقامت در منزل شوهر یا مسافرت با رضایت وی) نیز می گردد به نحوی که اگر در این امور از شوهر اطاعت نکند ناشزه محسوب می شود؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] غالب فقهای شیعه فرموده اند زوجه حق دارد مهر غیر مؤجّل را مطالبه و قبل از دخول می تواند از تمکین تا گرفتن مهر امتناع نماید و نیز فرموده اند در صورت بذل تمکین به فرض دریافت مهر (تمکین تعلیقی) استحقاق نفقه نیز دارد. آیا حقّ امتناع زوجه از تمکین مختص به دخول است یا شامل سایر استمتاعات و یا اطاعت از زوج در امور لازم (از قبیل اقامت در منزل شوهر یا مسافرت با رضایت وی) نیز می گردد به نحوی که اگر در این امور از شوهر اطاعت نکند ناشزه محسوب می شود؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آیا نفقه زوجه مشروط به تمکین است یا مشروط به عدم تحقق نشوز؟
- [آیت الله سبحانی] شوهر برای همسرش به جهت انجام عمل منافی عفت از دادگاه درخواست طلاق می دهد و زوجه نیز نفقه ایام دستگیری و پس از آزادی را مطالبه نموده است آیا مستحق دریافت نفقه می باشد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] در چه مواردی نفقه ساقط می‌شود، منظور از تمکین، تمکین خاصّ است یا انجام وظایف زوجیّت از قبیل حسن معاشرت، معاضدت بایکدیگر در تشیید مبانی خانواده، احترام نظر شوهر و ... را نیز شامل می‌شود و آیا در مواردی که با وجود رابطه زوجیّت نزدیکی با زوجه حرام است نیز نفقه واجب می‌شود یا خیر؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] مرسوم است که بین ازدواج و زفاف، مادامی که زن به خانه شوهر نرفته است از زوج نفقه نمی گیرند، بنابراین اگر زوجه پس از مدّتی در مقام مطالبه نفقه آن زمان برآید، آیا حقّ نفقه دارد در صورتی که تمکین تام ننموده است؟
- [آیت الله علوی گرگانی] معقوده غیر مدخولهای از حقّ حبس خود استفاده نموده و اظهار داشته تا تمام مهریهام را استیفاء نکنم حاضر به تمکین نیستم حال سئوال این است که زوجه مزبور چنانچه از زوج تمکین عامّ نداشته باشد مثلابدون اجازه اذن زوج از منزل خارج شود مستحقّ نفقه خواهد بود یا به دلیل آنکه در خصوص تمکین عامّ ناشزه محسوب بوده مستحقّ نفقه نمیباشد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] در صورتی که مردی بخواهد علی رغم کراهت، با زوجه خود از دبر نزدیکی کند، آیا زوجه می تواند امتناع کند و تمکین نکند؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا درست است که اگر شوهر نفقه در شأن همسرش را تامین نکند چه عمداً و چه به خاطر فقر و ... زن مادامی که زن اوست باید تمکین داشته باشد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر بین طرفین در این جهت اختلافی حاصل شود و زوجه مدعی تمکین تعلیقی بشود و زوج اظهار نماید که همسرش اهل تمکین حتّی در صورت دریافت مهر نیست و قراینی هم در حدّ افاده احتمال بر صحّت اظهارات زوج وجود داشته باشد آیا به صرف ادّعای زوجه، شوهر ملزم به پرداخت نفقه می گردد و یا این که فصل خصومت باید از طریق اقامه بیّنه و یمین به عمل آید و بنابراین چه کسی مدعی و یا منکر شناخته می شود؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- زنی که خرج او بر عهده شوهر است و شوهر خرج او را نمیدهد ، میتواند خرجی خود را بدون اجازه از مال او بردارد ، و اگر ممکن نیست چنانچه ناچار باشد و نتواند به حاکم شرع شکایت برد ، و با کار کردن بخواهد مخارج خود را تهیه کند در موقعی که مشغول تهیه مخارج است ، اطاعت شوهر بر او واجب نیست .
- لباسی که مرد برای پوشیدن زن خود گرفته ، اگر چه زن آن را پوشیده باشد ، بعد از مردن شوهر ، جزء مال شوهر است ، مگر اینکه به زن تملیک کرده باشد و زن حق دارد بعنوان نفقه از شوهر مطالبه تملیک لباس کند . مسائل متفرقه ارث
- اگر بواسطه شیر دادن به بچه کسی دیگر ، حقّ شوهر از بین برود ، زن نمیتواند بدون اجازه او شیر دهد .
- زنی که یقین دارد شوهرش در سفر مرده ، اگر بعد از عدّه وفات که مقدار آن در احکام طلاق گفته خواهد شد شوهر کند و شوهر اول از سفر برگردد ، باید از شوهر دوم جدا شود و به شوهر اول حلال است ، ولی اگر شوهر دوم با او نزدیکی کرده باشد ، زن باید عدّه وطی شبهه ، که همان مقدار عدّه طلاق است ، نگهدارد ، و در دوران عدّه ، شوهر اول نباید با او نزدیکی کند ، ولی سایر استمتاعات جایز است و نفقه او بر شوهر اول است ، و شوهر دوم باید مهر او را مطابق زنهائی که مثل او هستند بدهد .
- اگر شوهر در حال مرض ، عیالش را طلاق دهد و پیش از گذشتن دوازده ماه قمری بمیرد ، زن با سه شرط از او ارث میبرد ، چه طلاق رجعی باشد چه بائن : اول : آنکه در این مدت شوهر دیگر نکرده باشد ، و در صورتی که شوهر کرده باشد ارث نمیبرد ، هر چند احتیاط مستحب این است که صلح نمایند . دوم : آنکه طلاق به درخواست و رضای زن انجام نگرفته باشد ، و گرنه ارث نمیبرد ، خواه چیزی به شوهر داده باشد که او را طلاق دهد یا نه . سوم : شوهر در مرضی که در آن مرض زن را طلاق داده ، بواسطه آن مرض یا به جهت دیگری بمیرد ، پس اگر از آن مرض خوب شود و به جهت دیگری از دنیا برود ، زن از او ارث نمیبرد ، مگر اینکه فوت او در عدّه رجعی باشد .
- زنی که عقد دائم شده ، حرام است بدون اجازه شوهر از خانه بیرون برود ، هر چند با حقّ شوهر هم منافات نداشته باشد ، مگر اینکه ضرورتی ایجاب کند یا ماندن در خانه برای او حرجی باشد ، یا مسکن مناسب او نباشد ، و باید خود را برای لذتهای جنسی که حقّ همسر است هر وقت که او میخواهد تسلیم نماید ، و بدون عذر شرعی از نزدیکی کردن او جلوگیری نکند . و تهیه غذا و لباس ، و منزل زن و تهیه احتیاجاتش بر شوهر واجب است ، و اگر تهیه نکند چه توانائی داشته باشد یا نداشته باشد مدیون زن است . و همچنین از حقوق زن است که مرد او را مورد اذیت و آزار قرار ندهد ، و با او بدون و جه شرعی تندی و خشونت نکند .
- اگر پدر ، یا جدّ پدری برای پسر نابالغ خود زن بگیرد ، پسر باید بعد از بالغ شدن خرج آن زن را بدهد ، بلکه قبل از بلوغ هم در صورتی که به سنی رسیده باشد که قابلیت تلذّذ را داشته باشد ، و زن هم بحدی کوچک نباشد که قابلیت آنکه شوهر از او تلذّذ ببرد را نداشته باشد ، نفقه زن بر ذمّه پسر ثابت است ، و در غیر این صورت نفقه واجب نیست .
- اگر زن مهر خود را به شوهر صلح کند که زن دیگر نگیرد ، واجب است شوهر با زن دیگر ازدواج نکند ، و زن هم حق ندارد مهر را بگیرد .
- احتیاط واجب آن است که شوهر بیش از چهار ماه با همسر موقت خود اگر جوان باشد نزدیکی را ترک نکند .
- زنی که متعه شده است میتواند بدون اجازه شوهر از خانه بیرون برود ، ولی اگر بواسطه بیرون رفتن ، حقّ شوهر از بین میرود ، بیرون رفتن او حرام است ، و بنابر احتیاط مستحب در صورتی که حقّ شوهر از بین نرود ، بدون اجازه او از خانه بیرون نرود .
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله فاضل لنکرانی] زنی که از شوهر اطاعت می کند اگر مطالبه خرجی کند و شوهر ندهد می تواند جهت الزام شوهر بر پرداخت نفقه، به مجتهد جامع الشرائط و اگر ممکن نباشد به عدول مؤمنین و اگر آنهم ممکن نباشد به فُسّاق مؤمنین مراجعه نماید. و چنانچه الزام شوهر بر دادن نفقه ممکن نباشد می تواند، در هر روز به اندازه خرجی آن روز بدون اجازه از مال او بردارد، و اگر ممکن نیست چنانچه ناچار باشد که معاش خود را تهیه کند، در موقعی که مشغول تهیه معاش است اطاعت شوهر بر او واجب نیست.
- [امام خمینی] زنی که از شوهر اطاعت می کند اگر مطالبه خرجی کند و شوهر ندهد می تواند جهت الزام شوهر بر پرداخت نفقه به حاکم شرع و اگر ممکن نباشد به عدول مؤمنین و اگر آن هم ممکن نباشد به فساق مؤمنین مراجعه نماید. و چنانچه الزام شوهر بر دادن نفقه ممکن نباشد، می تواند در هر روز باندازه خرجی آن روز بدون اجازه از مال او بردارد و اگر ممکن نیست چنانچه ناچار باشد که معاش خود را تهیه کند، در موقعی که مشغول تهیه معاش است اطاعت شوهر بر او واجب نیست.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر زن در کارهائی که در مسأله پیش گفته شد اطاعت شوهر را نکند، گناهکار است وحقّ غذا ولباس ومنزل وهمخوابی ندارد ولی مهر او از بین نمیرود.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر پدر یا جد پدری برای پسر نابالغ خود زن بگیرد، پسر باید بعد از بالغشدن خرج آن زن را بدهد، و همچنین پیش از بلوغ با قابلیت پسر برای استمتاع از او، و تمکین زوجه، باید از مال پسر، نفقه او داده شود.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر پدر، یا جد پدری برای پسر نابالغ خود زن بگیرد، پسر باید بعد از بالغ شدن خرج آن زن را بدهد. و هم چنین پیش از بلوغ با قابلیت پسر برای استمتاع از او، و تمکین زوجه، باید از مال پسر نفقه او داده شود.
- [آیت الله شبیری زنجانی] زنی که از شوهر اطاعت میکند اگر مطالبه خرجی کند و شوهر ندهد میتواند برای وادار کردن شوهر به پرداخت نفقه به حاکم شرع و اگر ممکن نباشد به مؤمنان عادل و اگر آن هم ممکن نباشد به مؤمنان فاسق مراجعه نماید و چنانچه نتواند شوهر را به دادن خرجی وادار کند میتواند در هر روز به اندازه خرجی آن روز را بدون اجازه شوهر از مال او بردارد، همچنین میتواند خرجی روزهای قبلی را که شوهر نپرداخته بدین ترتیب از وی بگیرد و اگر ممکن نیست چنانچه ناچار باشد که معاش خود را تهیّه کند و با اطاعت شوهر تهیّه معاش برای وی ممکن نباشد، در موقعی که مشغول تهیّه معاش است اطاعت شوهر بر او واجب نیست.
- [آیت الله مظاهری] اگر زن در کارهایی که در مسئله پیش گفته شد از شوهر اطاعت نکند گناهکار است و حقّ غذا و لباس و منزل و همخوابی ندارد ولی مهر او از بین نمیرود. مسئله 1963 - تهیه مخارج زن اگر عقد دائمی باشد مطابق معمول بر شوهر واجب است، و اگر تهیه نکند بدهکار او خواهد بود مگر اینکه زن راضی به آن زندگی باشد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] انسان نمیتواند به عنوان نفقه همسر، به زن سیّده خود خمس بدهد که به مصرف مخارج خودش برساند، ولی اگر زن سیّده به خاطر نداشتن شوهر یا ندادن نفقه از سوی شوهر، یا داشتن هزینههایی که پرداخت آن بر شوهر وی واجب نیست، فقیر باشد، میتواند برای تأمین نفقه خود یا هزینههایی که شوهر وی نمیپردازد، از شوهر خود یا دیگران خمس دریافت کند، البتّه شوهر نمیتواند خمسی را که میپردازد به عنوان حقّ نفقه زن به شمار آورد، بلکه نفقه زن را به وی بدهکار است.
- [آیت الله اردبیلی] اگر زن در کارهایی که در مسأله پیش گفته شد از شوهر اطاعت نکند، گناهکار است و حقّ غذا و لباس و منزل و همخوابی ندارد، ولی مهریّه او از بین نمیرود.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر زن در کارهایی که در مساله پیش ذکر شد اطاعت شوهر را نکند گناهکار است و حق غذا و لباس و منزل و سایر ما یحتاج و همخوابی ندارد ولی مهر او از بین نمی رود