اخر وقت
آخر وقت عبارت است از لحظات پایانی زمان تکلیف که امکان انجام دادن تکلیف با تمام اجزاء و شرایط وجود داشته باشد و از آن در باب صلات آمده است.
احساس می‌کنم دلم از ایمان خالی شده، نماز را با کسالت و در آخر وقت می‌خوانم، نماز صبحم قضا می‌شود، اصلا انگار هیچ حسی ندارم. چه باید بکنم؟
گناه است که این گونه بلاها را می آورد، گناه نکنید و از نماز اوّل وقت کمک بگیرید، حتماً خوب خواهید شد.
گناه است که این گونه بلاها را می آورد، گناه نکنید و از نماز اوّل وقت کمک بگیرید، حتماً خوب خواهید شد.
عنوان سوال:
احساس می‌کنم دلم از ایمان خالی شده، نماز را با کسالت و در آخر وقت می‌خوانم، نماز صبحم قضا می‌شود، اصلا انگار هیچ حسی ندارم. چه باید بکنم؟
پاسخ:
گناه است که این گونه بلاها را می آورد، گناه نکنید و از نماز اوّل وقت کمک بگیرید، حتماً خوب خواهید شد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- جوانی هستم که سه سال است در کشوری اروپایی زندگی می‌کنم. چندوقتی است که احساس می‌کنم مسیرم را در دین و دینداری گم کردهام. نمیدانم چه کنم؟ من همیشه نماز و قرآن میخواندم؛ ولی از یک سال پیش فقط بعضی از وقتها نماز می‌خوانم. چهکنم که دوباره قلب من برای بهجاآوردن نماز قوّت بگیرد؟
- از دست خودم خسته شدهام؛ نماز صبحم غالباً قضا می‌شود، در زمینه تحصیلی پیشرفت ندارم، زود عصبانی و دلگیر میشوم، احساس بیمصرفی می‌کنم، از آنچه برای آیندهام فکر میکردم خیلی عقب ماندهام، در عقایدم کمی ضعیف شدهام خیلی فکر می‌کنم که ایراد کارم کجاست؟ شاید از درآمدم باشد که سعی می‌کنم حلال باشه ،رفتارهایی از من سر میزند بهخصوص با همسر بسیار مهربان و عزیزم که اصلا فکر نمیکردم روزی این رفتارها از من سر بزند. چند ماهی است به ضعف اراده شدیدی (درامور تحصیلی ، مالی و عبادی و ...) دچار شدهام و هر چه می‌کنم بر طرف نمی شود و گاهی این ضعف اراده و سپری شدن ایام خاطرم را سخت میآزارد و اشکم را روان میسازد، چه کنم؟
- من بسیاری از اوقات در نماز سه رکعتی، هنگام تشهّد شک می‌کنم که رکعت دوّم هستم یا رکعت سوّم، ولی در سایر نمازها شک نمیکنم. البته قابل ذکر است که بعضی از اوقات، آن نماز را به نیّت دو رکعتی تمام می‌کنم و نماز سه رکعتی را اعاده می‌کنم و وقتی به رکعت سومّ میرسم، احساس می‌کنم که نماز قبلی را نیز سه رکعت خواندهام، وظیفه چیست؟
- چرا باید نماز بخوانیم؟ ما که باخدا همیشه حرف میزنیم دیگر چرا نماز؟! من تازگی ها به مشکلی برخوردم و نمیدانم چرا باید نماز خواند و چه نیازی به نماز دارم؟ البته من نماز می‌خوانم، ولی به آن اعتقادی ندارم و با تمام وجود نمیخوانم؛ فقط برای اینکه خوانده باشم و بر حسب عادت است. خواهش می‌کنم کمکم کنید.
- در هنگام نماز جماعت معمولاً تقرب و حال بیشتری احساس می‌کنم و این امر بعضاً باعث طولانی شدن اذکار من در نماز می‌شود، ولی از طرفی این شک برایم ایجاد می‌شود که مبادا این امر به ریا بینجامد، تکلیفم چیست؟
- کسی که در آخر وقت، تصوّر میکند برای دو نماز وقت دارد و نماز ظهر خود را شروع میکند و وقتی نماز ظهر او تمام می‌شود اذان مغرب را میگویند، آیا نماز ظهر او صحیح است، یا باید با نماز عصر هر دو را قضا نماید؟
- شخصی برای گرفتن روزه نذری و روزه قضا وقت کافی ندارد و مثلاً 10 روز تا ماه رمضان مانده و او مجموعاً 15 روزه قضا و نذر دارد که وقت نذر هم در دهه آخر شعبان است. ابتدا باید کدام یک را نیت کند؟ روزه قضا را نیت نماید یا روزه نذری را؟
- آیا در هنگام تنگی وقت نماز، مثلاً ده دقیقه آخر وقت، نیّت نماز عوض می‌شود؟ آیا باید حتماً این نیّت ذکرشود؟
- به جا آوردن نماز قضا، بلافاصله بعد از فوت وقت اداء واجب است یا تأخیر آن جایز می‌باشد؟ مثلاً وقتی نماز صبح انسان قضا می‌شود، هنگامی که بیدار شد واجب است قبل از هر کاری نماز خود را قضا کند، یا میتواند آن را به وقت دیگری موکول نماید؟
- اگر نمازگزار در آخر وقت نماز ظهر و عصر بخواهد نماز بخواند و نداند آیا برای هر دو نماز وقت دارد یا فقط میتواند نماز عصر را بخواند، چه باید بکند؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله اردبیلی] در صورت احساس کسالت امام جماعت، پس از خواندن دو رکعت نماز عید و قبل از ایراد خطبه، حکم چیست؟
- [سایر] بیشتر وقت ها که درس می‌خوانم و مطالعه می‌کنم مطالب در ذهن من نمیماند و خیلی زود فراموش می‌شود. این مسأله گاهی اوقات من را از مطالعه دلسرد میکند، نمیدانم چرا؟ آیا راهکاری برای افزایش حافظه هست؟
- [آیت الله نوری همدانی] نسبت به نمازهایی که می‌خوانم زیاد شک می‌کنم البته نه شک در رکعات و یا رکنهای نماز بلکه شک در این که آیا تمام قسمتهای نماز را صحیح اداء کردهام یا خیر؟ آیا باید به این شکها اعتنا کنم؟
- [سایر] من دختری هستم که تاچند ماه پیش نماز نمی خواندم اما وقتی به حرم امام رضا(ع رفتیم نمازم را دقیقا بعد از اذان می خواندم و باور نمی کردم کسی بتواند لذت مستی خدا را ازدست بدهد یا آن را به تاخیر بیندازد اما کم کم این شور من بعد از حدود دو ماه کمتر شد و تا چند روز پیش نماز می خواند اما آخر وقت راستش از همان ابتدا نماز صبحم معمولا قضا بود حتی زمانی که نماز هایم را اول وقت می خواندم حالا حدود چند روز است که کم کم نمازم را به طور کامل ترک کردم چه کار کنم؟
- [آیت الله اردبیلی] آخر وقت نماز جمعه چه موقع است؟
- [آیت الله اردبیلی] به علت پادرد شدید فقط نماز های واجب را ایستاده اقامه می‌کنم آیا می توانم نمازهای قضا را نشسته اقامه کنم؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] نماز صبح چه وقت قضا می شود؟
- [آیت الله اردبیلی] من در آمریکا زندگی می‌کنم. اینجا خیلی از مردم میگویند که اگر خیلی نماز قضا بر عهدة کسی باشد وقتی به حج میرود احتیاج نیست که دیگر نمازهای قضا را بخواند چون بخشوده می‌شود. آیا این درست است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] در صورت یقین به بقاء عذر تا آخر وقت نماز، می تواند در اول وقت با تیمم نماز بخواند؟
- [سایر] آیا اگر در حین خواندن نماز وقت بگذرد و قضا شود نماز قضا محسوب می‌شود یا فقط کافی است هنگام نیت ،قضا نشده باشد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر در نماز ظهر یا عصر نیّت کند که چهار رکعت نماز می‌خوانم و معیّن نکند ظهر است یا عصر، نماز او صحیح است و اگر ظهر را نخوانده، ظهر و الّا عصر حساب می‌شود ولی اگر کسی که مثلاً قضای نماز ظهر بر او واجب است، بخواهد در وقت نماز ظهر نماز قضا یا نماز ظهر را بخواند، باید نمازی را که میخواند در نیّت معیّن کند.
- اگر از چند ماه رمضان روزه قضا داشته باشد قضای هر کدام را که اوّل بگیرد مانعی ندارد، ولی اگر وقت قضای رمضان آخر تنگ باشد، مثلاً پنج روز از رمضان آخر قضا داشته باشد و پنج روز هم به رمضان مانده باشد باید اوّل قضای رمضان آخر را بگیرد.
- کسی که وظیفهاش تیمّم است، اگر بداند تا آخر وقت عذر او باقی میماند، در وسعت وقت میتواند با تیمّم نماز بخواند، و اگر امید دارد که عذر او بر طرف شود یا بداند که تا آخر وقت عذر او بر طرف می‌شود نمیتواند در وسعت وقت با تیمّم نماز بخواند.
- برگرداندن نیّت از نماز قضا به نماز ادا و از نماز مستحب به نماز واجب جایز نیست. مسئله 616 - اگر وقت نماز ادا وسعت داشته باشد، انسان میتواند در بین نماز نیّت را به نماز قضا برگرداند.
- اگر زن در آخر وقت نماز از خون پاک شود و به اندازه غسل یا تیمّم و خواندن یک رکعت نماز یا بیشتر وقت داشته باشد، باید نماز را بخواند و اگر نخواند باید قضای آن را به جا آورد.
- آخر وقت نماز مغرب و عشا طلوع فجر است ولی اگر نماز مغرب یا عشا را تا نصف شب نخواند بهتر آن است که تا قبل از اذان صبح بدون اینکه نیّت ادا یا قضا کند به جا آورد و باید شب را برای نماز مغرب و عشا و نماز شب و مانند اینها از اوّل غروب تا اذان صبح حساب کرد، بنابراین تقریباً یازده ساعت و یک ربع بعد از ظهر شرعی نصف شب است.
- کسی که میداند مسافر است و باید نماز را شکسته بخواند اگر فراموش کند و تمام بخواند باید اعاده کند ولی اگر وقت گذشته قضا ندارد.
- اگر بعد از نماز فهمید که نماز او رو به قبله نبوده است اگر انحراف به سمت راست یا سمت چپ قبله نرسیده نماز صحیح است و اگر به سمت راست یا سمت چپ قبله رسیده و یا پشت به قبله بوده، اگر در وقت است باید نماز را دوباره بخواند ولی اگر خارج وقت است قضا لازم نیست.
- اگر فراموش کند که بدن یا لباسش نجس است و در بین نماز یا بعد از آن یادش بیاید، باید نماز را دوباره بخواند و اگر وقت گذشته قضا نماید.
- اگر شک دارد که بعد از نماز قضای سجده یا تشهّد فراموش شده را به جا آورده یا نه، باید سجده یا تشهّد را قضا نماید. چه وقت نماز گذشته باشد و چه نگذشته باشد. دستور سجده سهو:
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بروجردی] اگر در نماز ظهر یا در نماز عصر نیت کند که چهار رکعت نماز می‌خوانم و معین نکند ظهر است یا عصر، نماز او باطل است و نیز کسی که مثلاً قضای نماز ظهر بر او واجب است، اگر در وقت نماز ظهر بخواهد نماز قضا یا نماز ظهر را بخواند، باید نمازی را که میخواند در نیت معین کند.
- [آیت الله خوئی] اگر در نماز ظهر یا در نماز عصر نیت کند که چهار رکعت نماز می‌خوانم و معین نکند ظهر است یا عصر، نماز او باطل است، و نیز کسی که مثلًا قضای نماز ظهر بر او واجب است، اگر در وقت نماز ظهر بخواهد آن نماز قضا یا نماز ظهر را بخواند، باید نمازی را که میخواند در نیت معین کند.
- [آیت الله اردبیلی] کسی که قسمتی از وقت نماز چهار رکعتی را در سفر و قسمتی از آن را در وطن می‌باشد، چنانچه آن نماز قضا شود، اگر در آخر وقت در سفر بوده، باید نماز را دو رکعتی قضا کند و اگر در وطن بوده، باید آن را چهار رکعتی قضا کند.
- [آیت الله بهجت] اگر محل سجده منحصر در نجس شد، سقوط شرطیت طهارت خالی از وجه نیست؛ و اگر امر دائر است که به محل نجس سجده کند یا بر لباس پاک، تخییر خالی از وجه نیست و در صورتی که امید برطرف شدن عذر را دارد، احوط تأخیر نماز برای آخر وقت است.
- [آیت الله سیستانی] اگر در نماز ظهر یا در نماز عصر نیّت کند که چهار رکعت نماز می‌خوانم ، و معیّن نکند ظهر است یا عصر ، نماز او باطل است ولی کافی است . نماز ظهر را به عنوان نماز اول ، و نماز عصر به عنوان نماز دوم تعیین کند . و نیز کسی که مثلاً قضای نماز ظهر بر او واجب است ، اگر در وقت نماز ظهر بخواهد آن نماز قضا یا نماز ظهر را بخواند ، باید نمازی را که میخواند ، در نیّت معیّن کند .
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اگر انسان احتمال بدهد که تا آخر وقت بتواند ایستاده نماز بخواند؛ بهتر است نماز را تاخیر بیندازد. پس اگر نتوانست بایستد؛ در آخر وقت مطابق وظیفه اش نماز را به جا آورد و در صورتی که اول وقت نماز را خوانده و در آخر وقت قدرت بر ایستادن حاصل نمود باید نماز را دوباره به جا آورد.
- [آیت الله خوئی] اگر انسان احتمال بدهد که آخر وقت میتواند ایستاده نماز بخواند، بهتر است نماز را تأخیر بیندازد. پس اگر نتوانست بایستد در آخر وقت مطابق وظیفهاش نماز را بهجا آورد، و درصورتی که اول وقت نماز را خوند و در آخر وقت قدرت بر ایستادن حاصل نموده، باید نماز را دوباره بهجا آورد.
- [آیت الله بهجت] اگر در نماز ظهر یا در نماز عصر نیت کند که چهار رکعت نماز می‌خوانم و معین نکند ظهر است یا عصر و تصمیم هیچ کدام از این دو را نداشته باشد، نماز او باطل است. و نیز کسی که مثلاً قضای نماز ظهر بر او واجب است، اگر در وقت نماز ظهر بخواهد نماز قضا یا نماز ظهر را بخواند، باید نمازی را که میخواند، در نیت معین کند؛ بنابر احوط.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر اطمینان دارد که تا آخر وقت عذر او برطرف شده و می تواند ایستاده نماز بخواند به احتیاط واجب باید صبر کند تا آخر وقت که اگر توانست ایستاده نماز بخواند و اگر ممکن نشد نشسته بخواند، اما اگر احتمال بدهد که تا آخر وقت عذر او برطرف می شود بهتر است تا آخر وقت صبر کند.
- [آیت الله بروجردی] کسی که باید با وضو یا غسل جبیرهای نماز بخواند، چنانچه بداند که تا آخر وقت عذر او برطرف نمیشود، میتواند در اوّل وقت نماز بخواند، ولی اگر امید دارد که تا آخر وقت عذر او برطرف شود، احتیاط واجب آن است که صبر کند و اگر عذر او برطرف نشد در آخر وقت نماز را با وضو یا غسل جبیرهای به جا آورد.