زیان
خسارت همان زیان است. از آن به مناسبت در بابهای زکات، خمس، تجارت، شرکت و مضاربه سخن گفته‌اند.
اگر کسی با دیگری قرارداد ببندد، ولی بر طبق آن عمل نکند، آیا ضامن زیان وارد شده است؟
بسمه تعالی: اگر کارگری مانند خیاط یا بنّا بر اثر عدم توجه یا ناآشنایی، خسارتی به اموال صاحب کار وارد کند، ضامن است. همچنین اگر کسی را برای رساندن کالایی اجیر کنند و بگویند مشروط بر این که کالا را در فلان روز تحویل دهید و اگر تحویل ندهید برای هر روز مبلغی از اجرت کم می شود، این هم در صورتی که تمام اجرت را دربرنگیرد، صحیح است. این مسأله صور و فرض های دیگری نیز دارد که در کتب فقهی ذکر شده است. والله العالم
بسمه تعالی: اگر کارگری مانند خیاط یا بنّا بر اثر عدم توجه یا ناآشنایی، خسارتی به اموال صاحب کار وارد کند، ضامن است. همچنین اگر کسی را برای رساندن کالایی اجیر کنند و بگویند مشروط بر این که کالا را در فلان روز تحویل دهید و اگر تحویل ندهید برای هر روز مبلغی از اجرت کم می شود، این هم در صورتی که تمام اجرت را دربرنگیرد، صحیح است. این مسأله صور و فرض های دیگری نیز دارد که در کتب فقهی ذکر شده است. والله العالم
پاسخ:
بسمه تعالی: اگر کارگری مانند خیاط یا بنّا بر اثر عدم توجه یا ناآشنایی، خسارتی به اموال صاحب کار وارد کند، ضامن است. همچنین اگر کسی را برای رساندن کالایی اجیر کنند و بگویند مشروط بر این که کالا را در فلان روز تحویل دهید و اگر تحویل ندهید برای هر روز مبلغی از اجرت کم می شود، این هم در صورتی که تمام اجرت را دربرنگیرد، صحیح است. این مسأله صور و فرض های دیگری نیز دارد که در کتب فقهی ذکر شده است. والله العالم
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- خانه ای به قیمت کارشناس معامله می شود، لکن کارشناس پس از معامله می گوید در محاسبات اشتباه کرده است و غبن معامله بیش از ده درصد می باشد. آیا خریدار ضامن تفاوت قیمت است یا بایع می تواند قرارداد را فسخ کند و آیا مشتری می تواند در صورت فسخ، سود پولی را که پرداخته، به عنوان ضرر و زیان طلب نماید؟
- اگر بانک سود سرمایه گذار را علی الحساب تعیین کند در حالی که در مضاربه و شرکت، سود و زیان پس از پایان کار مشخص می شود آیا این تعیین در ابتداء قرارداد جایز است؟
- اگر تماشاگران تیم مسابقه فوتبال، موجب ضرر و زیان مالی و جانی به بازیکنان یا طرفداران تیم مقابل شوند آیا دیه و ارش به عهده تیمی که طرفدارانش ضرر وارد کرده اند می باشد؟
- اشخاصی، عکس های تبلیغاتی خود را به دیوار منازل مردم می چسبانند. در صورت عدم رضایت صاحب خانه، اگر خسارت به دیوار منزل وارد شود، آیا آن اشخاص ضامن می باشند؟
- گاهی اوقات به علت کساد بازار و یا به علل دیگر چک های اشخاص برگشت می خورد و از پرداخت به موقع دیون ناتوان می شوند. نتیجتاً ضرر و زیان متوجه طلبکار می گردد در این میان طلبکار با پرداخت دیر کرد به دیگران خودش متضرر می شود آیا این ضرر و زیان را از چه راهی می توان از بدهکار وصول و جبران نماید؟
- با توجه به آنکه ضامن تنها مقداری که به طلبکار پرداخته می تواند به بدهکار (مضمون عنه) مراجعه کند اگر ضامن و بدهکار شرط کنند اگر ضامن با طلبکار دین را به اقل و کمتر صلح نمود بدهکار به مقدار واقعی، دین را به ضامن بپردازد که طبعاً از آنچه توافق شده افزون تر است آیا چنین شرطی صحیح است؟
- آیا مجرد انعقاد قرارداد بین بانک و گیرنده وام برای ضمانت شخص ثالث کافی است؟
- اگر یکی از دو شاهد که علیه شخصی شهادت دروغ داده پشیمان شود آیا ضامن نصف المال می باشد یا ضامن تمام آن؟
- اگر بایع به هنگام معامله شرط کند که بابت پرداخت ثمن، ضامن یا چیزی را رهن بگذارد و مشتری به آن شرط عمل نکند، ولی قبل از آن که بایع اعمال فسخ کند، ثمن را بپردازد، آیا برای بایع حق فسخ باقی است؟
- قراردادی به عنوان بیع آپارتمان منعقد گردیده است، در حالی که آپارتمان در حال احداث بوده و هنگام قرارداد، وجود خارجی نداشته است. آیا این قرارداد صحیح است؟ ضمناً به عنوان شرط معامله، ذکر شده است که هیچ کدام از طرفین معامله حق نکول نداشته و نکول کننده ملزم به پرداخت کلیه ی خسارات می باشد. آیا چنین شرطی بدون ذکر مدت صحیح است؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر قرارداد خاصّی با عامل نگذاشته باشند و او مطابق معمول و متعارف معامله ای کند و خسارت وارد شود، آیا عامل ضامن است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا صاحب باغ می تواند با چند نفر قرارداد مساقات ببندد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] چنانچه اجیر در متن قراردادِ اجاره متعهد شود که عمل را درمدّت مشخصی و تا زمان معلومی انجام دهد، ولی انجام کار بیش از آن مدّت طول بکشد در حالی که زمان معلوم شده، برای انجام کار کافی بوده، اگر این تأخیر در اتمام کار، برای کارفرما و مستأجر سبب ضرر و زیان شود، آیا اجیر و پیمانکار ضامن است و کارفرما حق مطالبه جبران خسارت و زیان وارده را دارد؟
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر مزرعهدار به صاحب حیوان اعلام نکند که مزرعه را سمپاشی کرده است و حیوان وارد مزرعه شده و سمّ را بخورد، صاحب مزرعه ضامن است؟
- [سایر] کسی که در وصیت خود ستم نکند و به وارثان زیان نزند چه ثوابی دارد؟
- [آیت الله بهجت] آیا برای ضرر و زیان معنوی که در ضمن وقوع جرایم وارد می شود، می توان مطالبه ی خسارت نمود؟
- [آیت الله علوی گرگانی] دو نفر جهت سرمایهگذاری در یک طرح شریک میشوند اگر مقرّر شود که یکی از شرکاء فقط در سود، شریک خواهد شد و در زیان شریک نخواهد شد آیا این قرارداد صحیح است؟
- [سایر] قرارداد (بیع متقابل) در وزارت نفت چیست؟ چه اهدافی را دنبال می کند؟ اشکالات وارد بر این نوع قراردادها چیست؟
- [آیت الله خوئی] زیدی چنانچه در صورت غیر عمدی خسارت وارد کند بر عمرو آیا ضامن است یا خیر؟
- [آیت الله اردبیلی] تعهد سرمایه پذیر در قرارداد مشارکت به پرداخت حداقل 35 درصد سود در دو ماه به اصل سرمایه و قید این نکته که سرمایهگذار تعهدی نسبت به ضرر و زیان وارده ندارد، آیا این معامله ربوی است؟ آیا کل قرارداد صحیح است یا باطل؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- هر گاه ضامن و طلبکار شرط کنند که هر وقت بخواهند می توانند قرارداد ضمان را فسخ کنند چنین شرطی اشکال دارد.
- اگر جنسی را که فروشنده می دهد، پست تر از جنسی باشد که قرارداد کرده، مشتری می تواند قبول نکند.
- اگر حیوانی را برای بردن بار شکستنی اجاره دهد; چنانچه آن حیوان بلغزد، یا رم کند و بار را بشکند، صاحب حیوان ضامن نیست. ولی اگر به واسطه زدن و مانند آن کاری کند که حیوان زمین بخورد و بار را بشکند ضامن است و همچنین اتومبیل اگر چپ شود و مال تلف گردد، اگر راننده کوتاهی نکند، ضامن نیست.
- معمولاً تجارت با سود و زیان همراه است ضرر از سود کم می شود نه از سرمایه.
- اگر در نگهداری چیزی که عاریه کرده کوتاهی نکند و در استفاده از آن هم زیاده روی ننماید و اتفاقاً آن چیز تلف شود ضامن نیست; ولی چنانچه شرط کنند که اگر تلف شود عاریه کننده ضامن باشد; یا چیزی را که عاریه کرده طلا و نقره باشد، باید عوض آن را بدهد.
- در صورتی انسان می تواند ضامن شود که طلبکار و بدهکار و جنس بدهی همه معین باشد، پس اگر دو نفر از کسی طلبکار باشند و انسان بگوید من ضامن هستم که طلب یکی از شماها را بدهم، چون معین نکرده که طلب کدام را می دهد، ضامن شدن او باطل است. و نیز اگر کسی از دو نفر طلبکار باشد و انسان بگوید من ضامن هستم که بدهی یکی از آن دو نفر را به تو بدهم، چون معین نکرده که بدهی کدام را می دهد، ضامن شدن او باطل می باشد و همچنین اگر کسی از دیگری مثلاً ده من گندم و ده تومان پول طلبکار باشد و انسان بگوید من ضامن یکی از دو طلب تو هستم و معین نکند که ضامن گندم است، یا ضامن پول صحیح نیست.
- شریکی که با سرمایه شرکت معامله می کند اگر زیاده روی ننماید و در نگهداری سرمایه کوتاهی نکند و اتفاقاً مقداری از آن یا تمام آن تلف شود ضامن نیست.
- شریکی که با سرمایه شرکت معامله می کند اگر زیاده روی ننماید و در نگهداری سرمایه کوتاهی نکند و اتفاقاً مقداری از آن یا تمام آن تلف شود ضامن نیست.
- اگر عامل پیش از قرارداد، کار را انجام داده باشد، یا بعد از قرارداد، به قصد اینکه پول نگیرد انجام دهد، حقی به مزد ندارد.
- اگر انسان ضامن شود که بدهی کسی را بدهد; نمی تواند از ضامن شدن خود برگردد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] ممکن است طرف قرارداد در مساقات متعدد باشد یعنی صاحب باغ آن را در اختیار چند نفر بگذارد و با آن‌ها قرارداد مساقات ببندد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] چنان که گفتیم عامل می تواند عمل را ناتمام بگذارد، ولی اگر ناتمام گذاردن عمل سبب ضرر و زیان جاعل شود باید آن را تمام کند و در صورتی که تمام نکند ضامن است، مثلاً اگر به طبیب بگوید اگر چشم مرا عمل کنی فلان مقدار به تو می دهم و او جراحی را شروع کند، چنانچه ناتمام گذاردن آن باعث معیوب شدن چشم گردد حقی بر جاعل ندارد و ضامن ضرر و زیان او نیز هست.
- [آیت الله مکارم شیرازی] شریک ها هر کدام به نسبت سرمایه خود سود و زیان می برند، مگر این که شرط خاصی در قرارداد شرکت ذکر کنند، بنابراین کسی که سرمایه اش دوبرابر سرمایه دیگری است سهم او از سود و زیان نیز دوبرابر سهم دیگری خواهد بود اما اگر قرارداد کنند سهمشان مساوی باشد مانعی ندارد.
- [آیت الله اردبیلی] اگر هنگام دفاع با رعایت مراتب آن به شخص تجاوزگر زیان مالی و جانی یا نقص عضو وارد شود، دفاع کننده ضامن نیست؛ ولی اگر درجات خفیف تر یا فرار میسّر باشد و دفاع کننده هم متوجّه این جهت بوده و با این حال به مراحل بالاتر و شدیدتر عمل نموده باشد، ضامن است و در هر صورت اگر از سوی مهاجم به دفاع کننده خسارتی برسد، شخص مهاجم ضامن است.
- [آیت الله اردبیلی] اگر عامل کوتاهی نکند و زیانی پیش آید، متحمّل زیان نمیشود و زیان بر عهده صاحب سرمایه است، ولی اگر در مضاربه شرط کنند که زیان متوجّه دو طرف یا فقط عامل گردد، شرط صحیح است و باید طبق شرط عمل کنند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] جاعل باید بالغ و عاقل باشد و از روی اراده و اختیار قرارداد ببندد و شرعاً بتواند در مال خود تصرف کند، بنابراین جعاله آدم سفیهی که مال خود را بیهوده مصرف می کند صحیح نیست.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر انسان بخواهد برای انجام کاری اجیر شود، لازم نیست صیغه بخواند، بلکه میتواند با انجام کاری قرارداد اجاره ببندد، مثلاً همین که با توافق طرف معامله به قصد اجاره مشغول آن عمل شد، اجاره منعقد میگردد.
- [آیت الله سیستانی] در قرارداد بیمه، عامل خطر و زیان، مانند آتشسوزی، سرقت، غرق، بیماری، مرگ و مانند آن و همچنین اقساط ماهانه یا سالانه بیمه در صورتی که پرداخت آن قسطی باشد باید مشخص شود.
- [آیت الله مظاهری] اگر حیوان به جان یا مال یا زراعت کسی خسارت وارد کند، چنانچه صاحب حیوان در نگهداری آن کوتاهی کرده باشد ضامن خسارت است و الّا ضامن نیست.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر انسان در موقعی که ضامن می‌شود نتواند طلب طلبکار را بدهد و طلبکار چگونگی را نمیدانسته یا بر فرض آگاه شدن هم به ضامن شدن او رضایت میداد، ضامن شدن صحیح است و طلبکار نمیتواند آن را به هم بزند، ولی اگر طلبکار بر فرض آگاهی از ناتوانی ضامن، به ضامن شدن او رضایت نمیداد، ضامن شدن او باطل است، مگر طلبکار بعداً آن را اجازه کند که ضامن شدن وی صحیح خواهد بود و نیازی به قرارداد جدید نیست.