مساقات
واگذاری نخلهایادرختان انگوربه دیگری به منظوراصلاح،آبیاری وآبادسازی. [۱]
آیا صاحب باغ می تواند با چند نفر قرارداد مساقات ببندد؟
آری، ممکن است طرف قرارداد در مساقات متعدّد باشد یعنی صاحب باغ آن را در اختیار چند نفر بگذارد و با آنها قرارداد مساقات ببندد.
آری، ممکن است طرف قرارداد در مساقات متعدّد باشد یعنی صاحب باغ آن را در اختیار چند نفر بگذارد و با آنها قرارداد مساقات ببندد.
پاسخ:
آری، ممکن است طرف قرارداد در مساقات متعدّد باشد یعنی صاحب باغ آن را در اختیار چند نفر بگذارد و با آنها قرارداد مساقات ببندد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- اگر معلوم شود که معامله مساقات باطل بوده میوه های باغ متعلق به کیست؟
- اگر انسان به باغی برود، و نداند که صاحب باغ نسبت به کندن میوه رضایت دارد یا نه، آیا می تواند از میوه های درختان باغ در حدّ نیاز استفاده نماید؟
- اگر بعد از قرارداد، صاحب زمین یا زارع بمیرد، تکلیف چیست؟
- اگر شخصی حقیقی یا حقوقی صاحب سرقفلی مکانی باشد، و مالک شخص دیگری باشد، و مدّتی صاحب سرقفلی مستأجر آن ملک بوده است، ولی بعداً صاحب سرقفلی حقّ خود را به نفر سوّم صلح می کند و صاحب ملک هم به همان نفر سوّم ملک را اجاره می دهد; نفر سوّم به علّتی قرارداد با هر دو را فسخ می نماید، آیا از نظر شرعی صاحب اوّل سرقفلی می تواند بدون اجازه و اذن در آن تصرّف کند؟ و اگر تصرّف او اشکال دارد لطفاً به سؤالات زیر پاسخ دهید؟الف) آیا تصرّف صاحب سرقفلی غاصبانه و عدوانی است؟ ب) اگر تصرّف عدوانی است، آیا منافع مغصوبه باید به (اعلی القیم) اخذ شود؟ ج) در صورتی که تصرّف عدوانی باشد، آیا متصرّف مستحقّ تعزیرات شرعی می باشد؟ د) در صورتی که مالک برای رسیدن به منافع مغصوبه مخارجی را متحمّل شده باشد، آیا می تواند از غاصب و متصرّف عدوانی اخذ نماید؟
- اگر چند نفر با هم قرارداد کنند که در مزدی که می گیرند شریک باشند، مثلًا چند نفر دلّال قرار بگذارند که هر قدر درآمد پیدا کردند با هم قسمت کنند، آیا شراکتشان صحیح است؟
- چنانچه بنایی وکیل شود که کارگر ساختمانی اجیر کن، آیا می تواند بیش از آنچه با کارگر قرارداد بسته، از صاحب کار پول بگیرد؟
- آیا در تحقق مساقات شرایطی لازم است؟
- شخصی نصف باغ انگور خود را به عنوان ثلث قرار داده، و در وصیّت نامه اش سفارش کرده که بعد از کم کردن مخارج باغ، وصی ما بقی محصول و سود آن را از طرف موصی احسان نماید. اکنون بعد از گذشت مدّت زمانی، درآمد و منافع باغ مخارج خودش را کفایت نمی کند; یعنی مخارج کارگر بیشتر از درآمد باغ می باشد. آیا کسی که مسؤولیّت این باغ را دارد، می تواند آن را به طور اقساطی، یا به صورت نقدی بفروشد و پول باغ را در حقّ او احسان کند؟
- در کارخانه سنگبری تمام وسایل از قبیل دستگاه و سنگ را صاحب کارخانه آماده می کند و با کارگر قرارداد می بندد که هر متر سنگ را مثلا در مقابل هزار تومان برای وی آماده سازد. اگر زمانی که کارگر مشغول کار می شود، دست وی زیر سنگ برود و قطع گردد، آیا دیه دست به صاحب کارخانه تعلّق می گیرد؟
- معامله مساقات در چه مواردی اجرا می شود؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بروجردی] شخصی قبلاً باغی احداث میکند و دیواری اطراف آن میکشدشخصی دیگر بعداً در یک طرف پشت دیوار آن باغ دیگری احداث میکند و درخت در آن مینشاند به طوری که شاخههای آن درختها در باغ اوّلی سایه میاندازد، آیا صاحب باغ اوّلی حق دارد که به صاحب باغ دوّمی بگوید: این درختها را بِکَن برای باغ من ضرر دارد؟
- [آیت الله بروجردی] شخصی قبلاً باغی احداث میکند و دیواری اطراف آن میکشدشخصی دیگر بعداً در یک طرف پشت دیوار آن باغ دیگری احداث میکند و درخت در آن مینشاند به طوری که شاخههای آن درختها در باغ اوّلی سایه میاندازد، آیا صاحب باغ اوّلی حق دارد که به صاحب باغ دوّمی بگوید: این درختها را بِکَن برای باغ من ضرر دارد؟
- [آیت الله مظاهری] اگر انسان بداند صاحب باغ، باغ خود را با مال غصبی خریده است،آیا استفاده از میوه های آن اشکال دارد.؟
- [آیت الله وحید خراسانی] در قربانگاه ده نفر حاجی با صاحب گوسفند قرار می گذارند که ده گوسفند را جدا می کنیم و قربانی می کنیم از قرار یکی دویست ریال سعودی مثلا در این بین چند نفر دیگر از رفقای انان می ایند و بدون قرار جدید با صاحب گوسفند به تعدادشان گوسفند قربانی می کنند و بنا دارند که بعد از قربانی طبق قرارداد سایر افراد به صاحب گوسفند پول بدهند ایا قربانیهای انان درست است یا خیر
- [آیت الله سبحانی] از سال 1342 من و شوهرم مشغول به باغبانی بوده ایم و در این روستا کسی که باغبانی می کند سهمی به عنوان حق الزحمة از باغ به وی تعلق می گیرد ولی صاحب باغ پس از فروش باغ سهمی به ما نداد پس از فوت شوهر، من و فرزندم در باغ دیگری که ملک شخص فروشنده بود مشغول به کار شدیم وپس از چند سال سهمی را از باغ به من داد و صاحب باغ می گوید نمی دانم این حق باغبانی به چه کسی می رسد . آیا این سهم به من یا ورثه شوهر می رسد؟
- [آیت الله سیستانی] اگر شخصی بدون رضایت صاحب ملکی از درون باغ آن ، آب خود را عبور دهد جهت آبیاری ، چه حکمی دارد ؟
- [آیت الله نوری همدانی] چیدن میوه از باغ کشاورزی برای خوردن در همان محل بدون اجازه از صاحب باغ ، آیا حلال است یا خیر ، و این که می گویند به اندازه خوردن حلال است و برای بردن حلال نیست ، چگونه است ؟
- [آیت الله بهجت] اگر حیوان کسی وارد منزل یا باغ و زراعت شخصی شد و چندین بار هم به صاحب حیوان تذکر داده باشد، اما او توجه باشد و صاحب زراعت یا منزل و باغ در باغ یا زراعت سم بریزد و حیوان بمیرد و یا پای حیوان را بشکند یا حیوان را زخمی کند، چه حکمی دارد؟ و اگر چنین حیوانی از بین برود، حکم مسأله چه می شود؟
- [آیت الله وحید خراسانی] شخصی باغی دارد که چند سال است درامدی نداشته اما از نظر قیمت برای سفر حج کافی بوده صاحب باغ عرفا اطمینان دارد وقتی باغ ثمر بدهد او هم از کار افتاده خواهد شد و باید از درامد باغ امرار معاش نماید ایا این شخص مستطیع است
- [آیت الله خوئی] اگر حاجی خواست با هواپیما از مدینه خارج شود آیا جایز است برود مسجد شجره احرام ببندد و دوباره برگردد و با هواپیما برود، یا اینکه متعین است بر او احرام نمودن به نفر و کوچ کردن؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگرمعلوم شودمعامله مساقات باطل بوده میوه های باغ مال صاحب باغ است، ولی باید اجرت آبیاری و کارهای دیگر را مطابق معمول به کسی که درختان را سرپرستی کرده بدهد.
- معامله مساقات با مرگ صاحب باغ به هم نمی خورد و ورثه او به جای او هستند، اما اگر کسی که تربیت درختها به او واگذار شده بمیرد در صورتی که شرط کرده باشند خودش باغداری کند معامله به هم می خورد، ولی اگر چنین شرطی نکرده باشند ورثه او جانشین او می شوند.
- هرگاه کسی درختان میوه خود را تا مدت معینی به دیگری واگذار کند که در مقابل دریافت سهمی از میوه، باغ او را آبیاری و رسیدگی نماید این معامله را (مساقات) گویند.
- طرفین معامله می توانند با رضایت یکدیگر معامله مساقات را فسخ کنند و نیز اگر در ضمن قرارداد، حق فسخ برای هر دو یا برای یکی قرارداده باشند می توانند معامله را به هم زنند واگر در قرارداد مساقات شرطی ذکر کرده باشند و آن شرط عملی نشود و کسی که شرط به نفع اوست نتواند طرف را وادار به انجام آن کند، می تواند معامله را به هم زند.
- جاعل باید بالغ و عاقل باشد و از روی اراده و اختیار قرارداد ببندد و شرعاً بتواند در مال خود تصرف کند، بنابراین جعاله آدم سفیهی که مال خود را بیهوده مصرف می کند صحیح نیست.
- در مورد بوته خربزه و خیار و مانند آن اگر قرارداد روشنی بگذارند و تعداد چیدن و سهم هر کدام را مشخص کنند صحیح است، هر چند مساقات نامیده نمی شود.
- در معامله مساقات می توانند صیغه بخوانند، همچنین اگر صاحب درخت به قصد مساقات آن را دراختیار کسی که کار می کند بگذارد و او نیز به همین قصد تحویل گیرد بی آن که صیغه ای بخواند، باز معامله صحیح است (ولی گفتگوی لازم برای مدت و شرایط باید قبلاً شده باشد).
- اگر چند نفر با هم قرارداد کنند که در مزدی که می گیرند شریک باشند، مثلاً چند نفر دلال قرار بگذارند که هر قدر درآمد پیدا کردند با هم قسمت کنند، شرکت آنها صحیح نیست.
- مساقات چند شرط دارد: 1 مالک و باغدار باید بالغ و عاقل باشند. 2 کسی آنها را مجبور به این کار نکرده باشد. 3 ممنوع از تصرف در مال خود نباشند. 4 مدت مساقات باید معلوم باشد و اگر ابتدای آن را معین کنند و آخر آن را موقعی قرار دهند که حاصل آن سال بدست می آید صحیح است. 5 باید سهم هر کدام به صورت نصف یا ثلث حاصل و مانند آن باشد، بنابراین اگر قرار بگذارند که مثلاً یک تن از میوه، مال صاحب باغ و بقیه مال کسی است که کار می کند معامله باطل است. 6 باید قرار داد معامله را پیش از ظاهر شدن میوه بگذارند و اگر بعد از ظاهر شدن میوه و پیش از رسیدن آن بگذارند چنانچه کارهایی مانند آبیاری و سمپاشی که برای پرورش میوه لازم است باقی مانده باشد مساقات صحیح است وگرنه اشکال دارد و اگر فقط احتیاج به کارهایی مانند چیدن میوه و نگهداری آن باشد قرارداد آنها صحیح است، ولی مساقات نیست.
- صاحب زمین و زارع بدون رضایت یکدیگر نمی توانند مزارعه را به هم بزنند، ولی اگر به هنگام قرارداد، حق فسخ برای هر دو، یا یکی از آن دو معین کرده باشند، می تواند مطابق قرارداد، معامله را به هم زند.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سبحانی] اگر معلوم شود معامله مساقات باطل بوده میوه های باغ مال صاحب باغ است، ولی باید اجرت آبیاری و کارهای دیگر را مطابق معمول به کسی که درختان را سرپرستی کرده بدهد.
- [آیت الله اردبیلی] در صورتی که باغ دارای انواع درختان میوه باشد، میتوان برای هر نوع، سهمیهای مخصوص نوع خود قرارداد کرد.
- [آیت الله بهجت] مساقات با مردن یکی از طرفین قرارداد باطل نمیشود، بلکه ورّاث او جایگزین میشوند، و در صورتی که شرط کرده باشند خود زارع مساقات را انجام دهد، حکم آن در احکام مزراعه گذشت.
- [آیت الله سبحانی] در معامله مساقات لازم نیست صیغه بخوانند بلکه اگر صاحب درخت به قصد مساقات آن را واگذار کند و کسی که کار می کند به همین قصد تحویل بگیرد معامله صحیح است. شرایط مُساقات
- [آیت الله مظاهری] در معامله مساقات لازم نیست صیغه بخوانند بلکه اگر صاحب درخت به قصد مساقات آن را واگذار کند و کسی که کار میکند به همین قصد تحویل بگیرد معامله صحیح است.
- [آیت الله نوری همدانی] در معاملة مساقات لازم نیست صیغه بخوانند ، بلکه اگر صاحب درخت به قصد مساقات آن را واگذار کند و کسی که کار می کند به همین قصد تحویل بگیرد ، معامله صحیح است .
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . در معامله مساقات لازم نیست صیغه بخوانند بلکه اگر صاحب درخت به قصد مساقات آن را واگذار کند و کسی که کار می کند به همین قصد مشغول کار شود، معامله صحیح است.
- [آیت الله وحید خراسانی] در معامله مساقات لازم نیست صیغه بخوانند بلکه اگر صاحب درخت به قصد مساقات ان را واگذار کند و کسی که کار می کند به همین قصد تحویل بگیرد معامله صحیح است
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] در معامله مساقات لازم نیست صیغه بخوانند بلکه اگر صاحب درخت به قصد مساقات آن را واگذار کند و کسی که کار می کند به همین قصد مشغول کار شود معامله صحیح است.
- [آیت الله اردبیلی] در معامله مساقات لازم نیست صیغه بخوانند، بلکه اگر صاحب درخت به قصد مساقات آن را واگذار کند و کسی هم که کار میکند به همین قصد تحویل بگیرد، معامله صحیح است.