استطاعت
استطاعت ممکن است به یکی از موارد زیر اشاره کند:
زنی برای حج ثبت نام کرده است ولی شوهرش که او هم استطاعت داشته به عللی ثبت نام ننموده است ایا زن می تواند شرعا نوبت خود را به شوهرش بدهد به این امید که در اینده هر دو با هم ثبت نام نمایند یا نه
اگر زن مستطیعه است نمی تواند نوبت خود را به شوهرش بدهد ولی اگر نوبت را به او داد حج شوهر صحیح است
اگر زن مستطیعه است نمی تواند نوبت خود را به شوهرش بدهد ولی اگر نوبت را به او داد حج شوهر صحیح است
عنوان سوال:
زنی برای حج ثبت نام کرده است ولی شوهرش که او هم استطاعت داشته به عللی ثبت نام ننموده است ایا زن می تواند شرعا نوبت خود را به شوهرش بدهد به این امید که در اینده هر دو با هم ثبت نام نمایند یا نه
پاسخ:
اگر زن مستطیعه است نمی تواند نوبت خود را به شوهرش بدهد ولی اگر نوبت را به او داد حج شوهر صحیح است
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- پدری برای حج ثبت نام کرده و در وصیتش گفته است که برایش حج مستحبی به جا اورند و پسر بزرگتر چون دیده خودش استطاعت بدنی و مالی دارد و فقط استطاعت طریقی نداشته که ان هم با فوت پدر برایش حاصل شده به نیت خود حج را انجام داده نه به نیابت از پدر ایا حج او صحیح است یا نه چون استطاعت طریقی نداشته مگر از طریق نیابت
- اگر پدری بعد از ثبت نام برای حج فوت کرده است و چند پسر دارد و اجازه حج به یکی از پسران داده می شود ایا در چنین موردی استطاعت طریقی برای کدام حاصل می شود
- زنی که واجب الحج است وصیت کرده که از اصل ترکه اش برای او حج بلدی توسط وصیش انجام شود حال استطاعت جانی و مالی و غیره برای وصی او فراهم است فقط از حیث عدم شرکت در نام نویسی برای حج انهم با عذری استطاعت راهی ندارد ایا می تواند حج نیابی را انجام دهد
- اگر کسی به خیال این که استطاعت دارد به قصد عمره تمتع محرم شد و به ترتیب کلیه اعمال حج تمتع حجه الاسلام را انجام داد و بعد از تمام شدن اعمال معلوم شد که مستطیع نبوده است بفرمایید احرام و اعمال گذشته اش چگونه است و نسبت به اینده اگر مستطیع شد ایا حجه الاسلام بر او واجب است یا نه
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله نوری همدانی] شخصی برای حجّ واجب ثبت نام نمود در حالی که شرعاً مستطیع نیست. آیا باید نیّت وجوب کند یا مستحب؟ در فرض نیّت وجوب اعمالی که انجام خواهد داد با عدم استطاعت چگونه خواهد بود؟
- [آیت الله نوری همدانی] شخصی برای حجّ واجب ثبت نام نمود در حالی که شرعاً مستطیع نیست. آیا باید نیّت وجوب کند یا مستحب؟ در فرض نیّت وجوب اعمالی که انجام خواهد داد با عدم استطاعت چگونه خواهد بود؟
- [سایر] 1. آیا اگر هزینۀ ثبت نام حجّ مردی را همسرش با مهریۀ خود یا از اموال خود بدهد حج بر او واجب می شود؟ و در صورت انجام آن، کفایت از حج واجب می شود؟ 2. آیا هزینۀ سوغات و میهمانی از موارد مشمول استطاعت مالی محسوب می شود؟ 3. آیا زنی که مستطیع است و همراه نبودن شوهرش در سفر حج موجب عدم امنیت او می شود حج بر او واجب است؟ 4. با توجه به این که جهت اعزام به حج مجبور به ثبت نام بوده و ممکن است نوبت اعزام، سالها طول بکشد آیا شخص مستطیع، باید از طرق دیگری همچون خرید آزاد فیش حج (که در حال حاضر غیر قانونی است) اقدام نماید؟ 5. با توجّه به زیاد بودن فاصلۀ ثبت نام حج و اعزام به حج، استطاعت در موقع ثبت نام شرط است یا موقع اعزام به حج؟ 6. با توجّه به این که مسئولین حج اعلام کرده اند تا 17 سال دیگر ثبت نام حج تمتع ندارند آیا می توان هزینۀ ثبت نام حج تمتع را برای ثبت نام عمره استفاده نمود؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] پدر یا مادری برای حج ثبت نام کرده و قبل از فرا رسیدن نوبت، فوت نموده، و نسبت به انجام حجّ خویش وصیّتی نکرده است. با وافق ورثه یکی از فرزندان برای انجام حجّ نیابتی انتخاب می شود، در حالی که این فرزند تمام شرایط استطاعت، غیر از استطاعت طریقی، را دارد (یعنی ثبت نام نکرده، و باید از فیش پدر یا مادر استفاده کند) لطفاً بفرمائید: الف) این فرزند برای خود حج بجا آورد، یا برای آنها؟ ب) چنانچه تخلّف کند و بدون هماهنگی با ورثه به نیّت خود حج بجا آورد، آیا حجّ او صحیح است؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا هزینه سفر حجّ واجب زن که توسط شوهرش پرداخت میشود، جزء مخارج سال شوهر حساب میشود و از خمس معاف است یا خیر؟ اگر زن، خودش مستطیع باشد و شوهرش مخارجش را بدهد، چه حکمی دارد؟
- [آیت الله اردبیلی] شخصی برای حج، استطاعت مالی و بدنی داشته؛ ولی راه برای رفتن باز نبوده و الآن که نوبت رفتن او شده است، دیگر توانایی مالی و بدنی برای رفتن به حج را ندارد. آیا او حق دارد نوبت خود را به فرزندش بدهد تا او به حج برود؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] با توجه به گران شدن هزینه حج و عدم توانایی برخی افراد در پرداخت ما به التفاوت آن، حکم موارد ذیل را مرقوم فرمایید: الف: افرادی که سالهای گذشته به محض احساس استطاعت ، بلافاصله ثبت نام کردند و اکنون نوبت آنها فرا رسیده و لی در حال حاضر توانایی پرداخت مابقی هزینه حج را ندارند؟ آیا لازم است در نوبت بمانند تا توانایی مالی پیدا کنند؟ ب: افرادی که سالهای گذشته با وجود استطاعت مالی، ثبت نام را به تأخیر انداخته و سالهای بعد ثبت نام کرده و اکنون نوبت آنها فرا رسیده ولی در حال حاضر توانایی پرداخت مابه التفاوت را ندارند؟ آیا لازم است در نوبت بمانند تا توانایی مالی پیدا کنند؟ ج: افرادی که سالهای گذشته با وجود استطاعت مالی، ثبت نام را به تأخیر انداخته و در سالهای بعد ثبت نام کرده اند و اکنون نوبت آنها فرا رسیده و توانایی پرداخت مابه التفاوت را دارند ولی در حال حاضر مخارج ازدواج فرزند و یا تهیه جهزیه و امثال آن را باید تأمین کنند که اولویت پیدا کرده است و با رفتن به حج نمی توانند آنها را انجام دهند؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] پیرزنی هستم مستطیع، که به علّت کهولت سن توانایی انجام اعمال حج را ندارم. آیا می توانم در حال حیات کسی را به نیابت خود به حج بفرستم، و حال آن که امید بهبودی در آینده نیز ندارم؟
- [آیت الله اردبیلی] زنی مستطیع است؛ اما اگر دارایی خود را برای حج به مصرف برساند، به جهت این که شوهرش نمیتواند تمام مخارج منزل را فراهم نماید، پس از بازگشت از حج، زندگی این زن و شوهر دچار مشکل میشود. آیا این زن باید به حج برود یا مخیّر بین رفتن و ماندن است یا اصلاً حقّ رفتن به حج را ندارد؟
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] شخصی هنگام استطاعت ثبت نام کرده (استطاعت پول) ولی حالا که اسم او در آمده نیاز به خانه دارد و فرزندش به او اصرار میکند که من زن میخواهم و الّا در حرام میافتم. آیا باید به حج برود یا نه؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- زنی که یقین دارد شوهرش مثلا در سفر مرده اگر بعد از عده وفات که مقدار ان در احکام طلاق می اید شوهر کند و شوهر اول از سفر برگردد باید از شوهر دوم جدا شود و به شوهر اول حلال است ولی اگر شوهر دوم با او نزدیکی کرده باشد زن باید عده نگه دارد و شوهر دوم باید مهر او را مطابق مهر زنهایی که مثل او هستند بدهد ولی خرج عده ندارد
- جماع کردن در روزهایی هم که حیض زن قطعی نیست ولی شرعا باید برای خود حیض قرار دهد حرام است بنابراین زنی که بیشتر از ده روز خون می بیند و باید به دستوری که بعد می اید روزهای عادت خویشان خود را حیض قرار دهد شوهرش نمی تواند در ان روزها با او نزدیکی کند
- اگر مرد پیش از ان که زنی را برای خود عقد کند بگوید به واسطه شیر خوردن ان زن بر او حرام شده مثلا بگوید شیر مادر او را خورده چنانچه تصدیق او ممکن باشد نمی تواند با ان زن ازدواج کند و اگر بعد از عقد بگوید و خود زن هم حرف او را قبول نماید عقد باطل است پس اگر مرد با او نزدیکی نکرده باشد یا نزدیکی کرده باشد ولی در وقت نزدیکی کردن زن بداند بر ان مرد حرام است مهر ندارد و اگر بعد از نزدیکی بفهمد که بر ان مرد حرام بوده شوهر باید مهر او را مطابق مهر زنهایی که مثل او هستند بدهد
- اگر مرد با زن خود در حال حیض نزدیکی کند بنابر احتیاط مستحب در قسمت اول ان هیجده نخود طلای مسکوک و در قسمت دوم نه نخود و در قسمت سوم چهار نخود و نیم کفاره بدهد مثلا زنی که شش روز خون حیض می بیند اگر شوهرش در شب یا روز اول و دوم با او جماع کند هیجده نخود طلا و در شب و یا روز سوم و چهارم نه نخود و در شب یا روز پنجم و ششم چهار نخود و نیم بدهد و کفاره بر زن نیست
- اگر زنی کسی را وکیل کند که مهر او را به شوهرش ببخشد و شوهر همان کس را وکیل کند که زن را طلاق دهد چنانچه مثلا اسم شوهر محمد و اسم زن فاطمه باشد وکیل صیغه طلاق را این طور می خواند عن موکلتی فاطمه بذلت مهرها لموکلی محمد لیخلعها علیه پس از ان بدون ان که بنابر احتیاط موالات عرفا به هم بخورد می گوید زوجه موکلی خلعتها علی ما بذلت و اگر زنی کسی را وکیل کند که غیر از مهر چیز دیگری را به شوهر او ببخشد که او را طلاق دهد وکیل باید به جای کلمه مهرها ان چیز را بگوید مثلا اگر صد تومان داده باشد باید بگوید بذلت مایه تومان
- زنی که نه سالش تمام شده و یایسه نیست اگر شوهرش با او نزدیکی کند و طلاقش دهد بعد از طلاق باید عده نگه دارد و زن ازادی که حیض می بیند و حیض او مستقیم و متعارف است یعنی مانند کسی نیست که مثلا سه ماه یا چهار ماه یکبار حیض می بیند عده اش ان است که بعد از ان که شوهرش او را در پاکی که با او نزدیکی نکرده طلاق داد و بعد از طلاق هم هرچند به قدر یک لحظه پاک بود به قدری صبر کند که دوبار حیض ببیند و پاک شود و همین که حیض سوم را دید عده او تمام می شود و می تواند شوهر کند ولی اگر پیش از نزدیکی کردن با او طلاقش بدهد عده ندارد یعنی می تواند فورا شوهر کند
- شیر دادنی که علت محرم شدن است هشت شرط دارد اول بچه شیر زن زنده را بخورد پس اگر از پستان زنی که مرده است شیر بخورد اثر ندارد دوم شیر ان زن به ولادت بوده و از حرام نباشد پس اگر شیری را که از زنا پیدا شده به بچه دیگر بدهند به واسطه ان شیر بچه به کسی محرم نمی شود سوم بچه شیر را از پستان بمکد پس اگر شیر را در گلوی او بریزند اثری ندارد چهارم شیر خالص باشد و با چیز دیگر مخلوط نباشد پنجم شیر از یک شوهر باشد پس اگر زن شیر دهی را طلاق دهند بعد شوهر دیگری کند و از او ابستن شود و تا موقع زاییدن شیری که از شوهر اول داشته باقی باشد و مثلا هشت دفعه پیش از زاییدن از شیر شوهر اول و هفت دفعه بعد از زاییدن از شیر شوهر دوم به بچه ای بدهد ان بچه به کسی محرم نمی شود ششم بچه شیر را قی نکند و اگر قی کند بنابر احتیاط باید کسانی که به واسطه شیر خوردن به ان بچه محرم می شوند با او ازدواج نکنند و نگاه محرمانه هم به او ننمایند هفتم پانزده مرتبه یا یک شبانه روز به طوری که در مساله بعد می اید شیر سیر بخورد یا مقداری شیر به او بدهند که بگویند از ان شیر استخوانش محکم شده و گوشت در بدنش روییده است و اگر ده مرتبه به او شیر داده شود احتیاط مستحب ان است که کسانی که به واسطه شیر خوردن به او محرم می شوند با او ازدواج نکنند و نگاه محرمانه به او ننمایند هشتم دو سال بچه تمام نشده باشد و اگر بعد از تمام شدن دو سال او را شیر دهند به کسی محرم نمی شود بلکه اگر مثلا پیش از تمام شدن دو سال هشت مرتبه و بعد از ان هفت مرتبه شیر بخورد به کسی محرم نمی شود ولی چنانچه از موقع زاییدن زن شیرده بیشتر از دوسال گذشته باشد و شیر او باقی باشد و بچه ای را شیر دهد ان بچه به کسانی که ذکر شد محرم می شود
- اگر ملکی را اجاره کند و صاحب ملک با او شرط کند که منفعت برای خودش باشد و به غیر منتقل نکند مستاجر نمی تواند ان را به دیگری اجاره دهد و اگر شرط کند که منفعت را خودش استیفا کند می تواند به دیگری اجاره دهد در صورتی که خودش ان منفعت را استیفا نماید مثل این که مستاجر منزلی را که اجاره کرده به کسی اجاره دهد که ان کس به شرط و مانند ان متعهد شده برای او مسکنی تهیه نماید و ان شخص متعهد مستاجر را در همان منزل سکنی دهد و یا این که زنی خانه ای اجاره کند و بعد به شوهرش اجاره دهد و شوهر ان زن را در ان خانه سکنی دهد و در صورتی که مستاجر می تواند ان را به دیگری اجاره بدهد اگر بخواهد خانه یا دکان یا کشتی و همچنین بنابر احتیاط واجب اطاق یا اسیاب را به زیادتر از مقداری که ان را اجاره کرده اجاره دهد باید در ان کاری مانند تعمیر و سفید کاری انجام داده باشد یا به غیر جنسی که اجاره کرده ان را اجاره دهد مثلا اگر با پول اجاره کرده به گندم یا چیز دیگر اجاره دهد
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله شبیری زنجانی] شخص بالغ و عاقل که استطاعت مالی دارد ولی برخی از شرایط دیگر استطاعت را ندارد، چنانچه احتمال دهد که بتواند استطاعت بدنی یا طریقی را فراهم کند باید برای ایجاد آن شرایط اقدام کند و تأخیر حج تا زمان فراهم شدن شرایط جایز است و چنانچه از فراهم شدن آن شرایط در آینده مأیوس است، واجب است با قصد قربت برای انجام حجّ خود در اولین سال ممکن نایب بگیرد، هر چند امسال، اولین سالی باشد که استطاعت مالی پیدا کرده است.
- [آیت الله جوادی آملی] .اگر کسی از درآمد سال , استطاعت مالی برای حج پیدا کرد؛ ولی راه آن بسته بود یا نوبت به او نرسید که به حج برود، در این صورت , خمس آن مال را باید بپردازد ; ولی اگر راه برای او باز است؛ لیکن معصیت کرد و عمل واجب حج را انجام نداد، بنا بر احتیاط واجب، باید خمس آن مال را بپردازد.
- [آیت الله بهجت] اگر بهعلت رسیدن مال به حدّ نصاب، مستطیع شود و رسیدن سالِ زکات بعد از زمان حج باشد، حج واجب میشود، و اگر از روی معصیت حج بهجا نیاورد تا سال زکات فرا برسد، زکات واجب میشود، اگرچه بهسبب تقصیر در انجام حج و پرداخت زکات استطاعت او برای حج، در سالهای آینده از بین برود، و اگر فرارسیدن سال زکات قبل از اولین ماه از ماههای سه گانه حج (شوال، ذیقعده و ذیحجه) باشد در این صورت زکات واجب است و حج واجب نمیشود، مگر آنکه با بقیه مال مستطیع برای حج باشد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر در سال اوّلی که مستطیع شده به مکّه رود و در وقت معیّنی که دستور دادهاند به عرفات و مشعر الحرام نرسد، چنانچه هنوز محرم به احرام حجّ نشده و در این تأخیر مسامحه ننموده و در سالهای بعد نیز مستطیع نباشد، حجّ بر او واجب نیست ولی اگر مسامحه کرده، یا از سالهای قبل مستطیع بوده و نرفته، اگر چه به زحمت باشد باید حجّ را به جا آورد و چنانچه محرم به احرام حجّ شده ولی به عرفات و مشعر نرسیده، واجب است - هر چند با قرض گرفتن یا اکتساب - در سال بعد حجّ به جا آورد؛ بلی چنانچه در تأخیر سال قبل معذور بوده و بدون اختیار او انجام حجّ سال بعد با مشقّت شدید همراه باشد، لازم نیست دوباره حجّ به جا آورد و در هر حال اگر سال بعد حجّ بجا نیاورد حجی بر عهده او نیست، هر چند در ترک حجّ معصیت کرده باشد.
- [آیت الله اردبیلی] زنی که میتواند مکّه برود، اگر بعد از برگشتن از حجّ از خود مالی نداشته باشد و شوهرش هم فقیر باشد و نتواند خرجی او را بدهد و ناچار شود که به سختی زندگی کند، حجّ بر او واجب نیست.
- [آیت الله علوی گرگانی] زنی که صیغه شده اگر فقیر باشد، شوهرش ودیگران میتوانند به او زکاْ بدهند ولی اگر شوهرش در ضمن عقد شرط کند که مخارج او را بدهد، یا به جهت دیگری دادن مخارجش بر او واجب باشد، در صورتی که بتواند مخارج آن زن را بدهد وبذل هم نماید یا اگر بذل ننماید ممکن باشد او را اجبار به بذل نفقه نمایند نمیشود به آن زن زکاْ داد.
- [امام خمینی] زنی که صیغه شده اگر فقیر باشد شوهرش و دیگران می توانند به او زکات بدهند ولی اگر شوهرش در ضمن عقد شرط کند که مخارج او را بدهد یا به جهت دیگری دادن مخارجش بر او واجب باشد، در صورتی که بتواند مخارج آن زن را بدهد یا زن بتواند او را مجبور کند، نمی شود به آن زن زکات داد.
- [آیت الله سبحانی] زنی که صیغه شده اگر فقیر باشد، شوهرش و دیگران می توانند به او زکات بدهند. ولی اگر شوهرش در ضمن عقد شرط کند که مخارج او را بدهد، یا به جهت دیگری دادن مخارجش بر او واجب باشد، در صورتی که شوهر مخارج آن زن را بدهد یا زن بتواند او را مجبور کند، نمی شود به آن زن زکات داد.
- [آیت الله بهجت] زنی که صیغه شده اگر فقیر باشد، شوهرش و دیگران میتوانند به او زکات بدهند، ولی اگر شوهرش در ضمن عقد شرط کند که مخارج او را بدهد یا بهجهت دیگری دادن مخارجش بر او واجب باشد، در صورتی که بتواند مخارج آن زن را بدهد یا زن بتواند او را مجبور کند، نمیشود به آن زن از سهم فقرا زکات داد.
- [آیت الله مظاهری] اگر زنی مهریه یا خانه او برای رفتن حجّ کافی است ولی شوهر او به آسانی نمیتواند مهریه او را بدهد یا خانه دیگری تهیه کند حجّ برای او واجب نیست و همچنین است اگر مهریه او سفر حجّ باشد وقتی حجّ بر او واجب است که شوهرش بتواند به طور متعارف مخارج حجّ او را تهیه کند.