وجوهات شرعی
وجوه شرعی، به آن دسته از واجبات مالی گفته می شود که شارع مقدس، در مالهای مسلمانان قرار داده است:
آیا وجوهات شرعی مانند خمس و زکات را می توان در مواردی مانند کمک به سیل زدگان و زلزله زدگان مصرف کرد؟
در زکات جایز است؛ و در خمس از سهم امام علیه السّلام مجاز است، البته پس از استجازه ی از مقلَّد (مرجع تقلید) در مقداری که می خواهد مصرف کند.
در زکات جایز است؛ و در خمس از سهم امام علیه السّلام مجاز است، البته پس از استجازه ی از مقلَّد (مرجع تقلید) در مقداری که می خواهد مصرف کند.
عنوان سوال:
آیا وجوهات شرعی مانند خمس و زکات را می توان در مواردی مانند کمک به سیل زدگان و زلزله زدگان مصرف کرد؟
پاسخ:
در زکات جایز است؛ و در خمس از سهم امام علیه السّلام مجاز است، البته پس از استجازه ی از مقلَّد (مرجع تقلید) در مقداری که می خواهد مصرف کند.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا می توان زکات را برای کمک به زلزله زدگان اندونزی یا قحطی زدگان اتیوپی فرستاد؟
- آیا اجازه می فرمایید از وجوهات شرعیّه به جنگ زدگان، ساخت مدارس یا تعمیر، تجهیز و خرید وسایل مورد نیاز مدارس، دانشگاه های دولتی و آزاد و پیام نور و مواردی از این قبیل پرداخت شود؟
- آیا از وجوهات حاصل از زکات می توان برای برگزاری مسابقات قرآنی و نشر فرهنگ دینی بین دانش آموزان استفاده کرد؟
- آیا وکلای مراجع می توانند مقداری از وجوهات شرعی را در رفع مشکلات مردم مانند اصلاح ذات البین و... مصرف کنند؟
- چه مقدار زکات را می توان "فی سبیل اللّه " مصرف کرد؟
- بعضی از مؤمنین پیشنهاد کمک به وسیله ی وجوهات به ساختمان امامزاده ای را نموده اند، با توجه به این که ساختمان مسجد هم در این مجموعه ی ساختمانی هست، آیا می توانیم وجوهات شرعیّه را به مصرف ساختمان امامزاده و مسجد ملحق به آن برسانیم؟
- آیا در مواردی می توان به حکم عقل عمل کرد و در مسایل احکام به مجتهد رجوع نکرد؟
- مسجدی را در زمینی با سهم امام علیه السّلام و وجوهات دیگری بنا کرده اند و سپس مطلع شده اند که آن زمین سابقا وقف حسینیه بوده است، تکلیف شرعی چه می باشد؟
- آیا پولی که بابت وجوه شرعیه مانند زکات اموال و فطره ، جدا و تعیین شده را می توان مصرف نمود و یا با پول دیگر تعویض نمود؟
- آیا پول هایی را که از محل زکات فطره جمع آوری شده است، می توان بعد از گذشت مدتی مانند چند ماه به مصرف رساند؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [سایر] چرا باید نماز آیات بخوانیم؟ آیا بهتر نیست به کمک زلزله زدگان بشتابیم و یا پدیده خورشید گرفتگی را تماشا کنیم؟!
- [آیت الله نوری همدانی] مؤمنین برای خرج روز عاشورا برنج، گوشت و روغن میآورند و مقداری از آنها اضافه میماند، آیا میتوان آن را به زلزله زدگان و یا سیل زدهها و ی به جبهه تقدیم کرد و یا اینکه میتوان آن اجناس را فروخت و پول آن را در مسجد خرج کرد؟
- [آیت الله اردبیلی] شخصی که مستحقّ خمس یا زکات است، پس از دریافت کردن آنها، آیا فقط باید در موارد خاصّی، مثل خوراک و ضروریات اولیه زندگی، آنها را مصرف کند یا در تمام مواردی که نیاز دارد، میتواند به مصرف برساند؟
- [سایر] وجوهات شرعیه (خمس زکات رد مظالم و ...) بایستی به ولی فقیه داده شود یا به مرجع تقلید؟
- [آیت الله علوی گرگانی] سهم امام 7 که طلبهها میگیرند، در چه مواردی باید مصرف کنند؟
- [سایر] اگر سفیه یا مجنون مالک اموالی باشند، آیا خمس و سایر وجوهات شرعی به آنها تعلق میگیرد؟ و ولیّ آنها باید پرداخت خمس داشته باشد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا وجوهات شرعیه را (خمس و زکات) باید به مرجع تقلید داد یا به ولیّفقیه (رهبری) و یا به هر کدام بدهیم کفایت می‌کند، در این صورت آیا در پرداخت خمس یا زکات به هر یک اجازه دیگری شرط است؟
- [آیت الله سیستانی] آیا فطریه ماه رمضان را می توان به مصرف آسایشگاه بیماران روانی (امین آباد تهران) رساند؟
- [سایر] آیا صرف وجوهات شرعی و خمس در برخی از نهادها و مراکز که ممکن است جنبه تبلیغاتی برای حوزه علمیه را داشته باشد، جایز است؟
- [آیت الله اردبیلی] با توجه به این که این جانب وجوهات شرعی، مثل خمس را پرداخت میکنم، آیا شرعا میتوانم از پرداخت مالیات خودداری نمایم؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر به ولیّ طفل و دیوانه دسترسی ندارد، میتواند خودش یا بهوسیله فردی امین زکات را به مصرف طفل یا دیوانه برساند؛ و باید موقعی که زکات را به مصرف آنان میرساند، نیت زکات کند. و اگر طفل ممیز است و اطمینان دارد که در همان مواردی صرف می‌کند که ولیّ او صرف میکرد، میتوان به خود طفل نیز داد و همچنین به سفیه، با اطلاع ولیّ او، میتوان زکات داد.
- اگر وصیت کند که از ثلث مال او خمس و زکات یا بدهی دیگر او را بدهند و برای نماز و روزه او اجیر بگیرند و کار مستحبی هم مثل اطعام به فقرا انجام دهند، چنانچه ثلث مال او به اندازه این کارها بود، به آن عمل میشود، و اگر کمتر بود، اول واجبات مالی او، مثل خمس، زکات، بدهی و حج واجب را انجام می‌دهند و اگر اضافه آمد واجبات بدنی مثل نماز و روزه، و اگر باز هم چیزی از ثلث اضافه آمد به مصرف مستحبات میرسانند، مگر اینکه معلوم باشد که منظور میت این نبوده که فقط از ثلث مصرف شود که در این صورت واجبات مالی که قسم اول است از اصل مال میت برداشته میشود و بقیه از ثلث، و اگر منظور میت مبهم بود، احتیاط در این است که آنچه بیش از ثلث مصرف میشود، با اجازه ورثه باشد.
- اگر در زمینی که از دیگری خریده گنجی پیدا کند و احتمال بدهد که مال فروشنده است، باید به او اطلاع دهد و اگر آن فروشنده ادعا کرد که مال اوست و راست گفتن او محتمل بود، به او داده میشود، و اگر گفت مال من نیست بنابر احتیاط واجب به فروشنده قبل از او اطلاع داده میشود، و اگر هیچ کدام از فروشندگان مدعی مالکیت نبودند، مال پیداکننده است و خمس آن بر او واجب میشود، و همچنین است در موردی که گنج در ملک دیگری پیدا شود، اگرچه احتیاط مستحب آن است که همه را صدقه بدهد تا در مواردی که بین خمس و صدقه مشترک است مصرف شود.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مظاهری] سیّد میتواند از سیّد زکات بگیرد ولی نمیتواند از غیر سیّد زکات بگیرد، مگر آنکه خمس و سایر وجوهات کفایت مخارج او را نکند و از گرفتن زکات ناچار باشد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . سید نمی تواند از غیر سید زکات بگیرد ولی اگر خمس و سایر وجوهات کفایت مخارج او را نکند و از گرفتن زکات ناچار باشد، می تواند از غیر سید زکات بگیرد.
- [آیت الله بروجردی] سید نمیتواند از غیر سید زکات بگیرد، ولی اگر خمس و سایر وجوهات، کفایت مخارج او را نکند و از گرفتن زکات ناچار باشد، میتواند از غیر سید زکات بگیرد.
- [آیت الله خوئی] سید نمیتواند از غیر سید زکات بگیرد ولی اگر خمس و سایر وجوهات کفایت مخارج او را نکند و از گرفتن زکات ناچار باشد میتواند از غیر سید زکات بگیرد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] سیّد میتواند از غیر سیّد زکات مستحبّی بگیرد ولی نمیتواند از غیر سیّد زکات واجب بگیرد، البتّه اگر خمس و سایر وجوهات کفایت مخارج او را نکند و ناچار باشد که از زکات واجب غیر سیّد استفاده کند، مانعی ندارد.
- [آیت الله وحید خراسانی] سید نمی تواند از غیر سید زکات بگیرد ولی اگر خمس و سایر وجوهات کفایت مخارج او را نکند و از گرفتن زکات غیر سید ناچار باشد می تواند به قدر مخارج روزانه بگیرد
- [آیت الله مکارم شیرازی] دوم، دادن زکات باید مایه کمک به گناه نشود، بنابراین زکات را به کسی که آن را در معصیت صرف می کند نمی توان داد و احتیاط واجب آن است به شرابخوار نیز زکات ندهند.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] سیّد می تواند از سیّد زکات بگیرد ولی سیّد نمی تواند از غیر سیّد زکات بگیرد، ولی اگر خمس و سایر وجوهات کفایت مخارج او را نکند و از گرفتن زکات ناچار باشد، می تواند از غیر سیّد زکات بگیرد. امّا احتیاط واجب آن است که اگر ممکن باشد فقط به مقداری که برای مخارج روزانه اش ناچار است، بگیرد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] چهارم زکات گیرنده از سادات نباشد، مگر این که زکات دهنده هم از سادات باشد، ولی اگر خمس و سایر وجوهات کفایت مخارج آنها را نکند و ناچار به گرفتن زکات باشند، می توانند از غیر سید زکات بگیرند، اما احتیاط واجب آن است که فقط به مقدار مخارج روزانه بگیرند.
- [آیت الله مظاهری] مصرف زکات فطره مصرفی است که برای زکات مال گفته شد و کلیه مسائلی که در مورد احکام و شرایط زکات مال گفته شد در زکات فطره هم میآید.