پس انداز
به آنچه براى نیاز آینده کنار گذاشته و اندوخته مى‌شود، ذخیره گویند. از احکام ذخیره در باب هاى خمس، حج و تجارت سخن رفته است.
اگر کسی پولی جهت خرید مسکن پس انداز نماید تا پس از مدتی منزلی خریداری کند، آیا پس از یک سال خمس به آن تعلق می گیرد؟ اگر در طول این مدت برای مصارف دیگر از آن پول مصرف کند چه حکمی دارد؟
بنابر مسأله 1391 رساله، خمس ندارد.
بنابر مسأله 1391 رساله، خمس ندارد.
عنوان سوال:
اگر کسی پولی جهت خرید مسکن پس انداز نماید تا پس از مدتی منزلی خریداری کند، آیا پس از یک سال خمس به آن تعلق می گیرد؟ اگر در طول این مدت برای مصارف دیگر از آن پول مصرف کند چه حکمی دارد؟
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- مکلّفی، پولی را برای خریداری مسکن تا چند سال پس انداز کرده است. آیا خمس دارد؟
- شخصی پولی را برای امر مورد نیاز مانند مسکن پس انداز می کند. بعدا آن را در مصارف ضروری دیگر صرف می کند که اگر آن مصرف هم از اوّل می بود، برایش پس انداز می کرد. آیا آن پول خمس دارد؟
- اگر پولی را برای خرید خانه پس انداز کند و بعد از دو یا سه سال، آن را در تجارت اندازد که از مجموع آن پول و درآمد حاصله ی آن مسکنی مناسب بخرد. وظیفه ی خمس آن چیست؟
- شخصی مقداری از درآمد سال خود را برای خرید نوارهای مبتذل و اشیای غیر ضروری که در شأن انسان نیست مصرف کرده است، آیا به این پول خمس تعلق می گیرد؟
- اینجانب منزلی خریداری کردم چون سند آن آماده نبود، مبلغی از پول آن را به عنوان گرو نزد خود نگه داشتم تا سند آماده شود؛ ولی سند آماده نشد و سال خمسی ام رسید، آیا به این مقدار پول گرویی خمس تعلّق می گیرد؟
- کسی برای مصرف عروسی پسرش پول تهیّه کرده و پیش از تکمیل مراسم، سال به سر رسیده است، آیا خمس به این پول تعلّق می گیرد؟
- معلمی هستم که با پدر و مادرم زندگی می کنم و هر ماه مبلغی از حقوق خود را پس انداز می کنم تا بتوانم برای خود در سال های آینده مسکن تهیه کنم، آیا به این پول خمس تعلق می گیرد؟
- اگر بنابر نیاز، اتومبیل سواری را بفروشد و پول آن را قبل از سال خمسی در موارد دیگر مصرف کند، آیا خمس تعلّق می گیرد؟
- کسی که سال خمسی نداشته و ماشین سواری و لوازم زندگی خریداری کرده، آیا به این وسایل خمس تعلّق می گیرد؟ و اگر خمس دارد، آیا قیمت فعلی را باید بپردازد یا قیمت خرید را؟
- آیا به زمین زراعتی و باغ که از درآمد سال خریداری شوند خمس تعلق می گیرد؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سبحانی] اگر منزلی را که با پولی که خمس به آن تعلق نگرفته خریداری نموده و پس از مدتی بهره برداری بفروشد اگر سال خمسی وی فرا رسد و خانه ای خریداری نکرده باشد آیا باید خمس پول را بپردازد؟
- [آیت الله سبحانی] اگر منزلی را که با پولی که خمس به آن تعلق نگرفته خریداری نموده و پس از مدتی بهره برداری بفروشد اگر سال خمسی وی فرا رسد و خانه ای خریداری نکرده باشد آیا باید خمس پول را بپردازد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] به پولی که در بانک مسکن جهت تامین مسکن پس انداز می شود خمس تعلق می گیرد یا خیر؟
- [آیت الله خامنه ای] کسی که نیاز به تهیه یکی از لوازم خانگی مانند یخچال دارد و استطاعت خرید آن را یکجا ندارد و ماهیانه پولی پس انداز می نماید تا وقتی که پول به حد لازم رسید، آن را خریداری نماید، اکنون که سال خمسی او رسیده، آیا به پولی که به این منظور کنار گذاشته شده، خمس تعلّق می گیرد؟
- [آیت الله نوری همدانی] در یکی از مراکز تحقیقاتی و پژوهشی عدهای از اساتید معتقد و متدین دانشگاهها که تحصیلاتشان را در خارج از کشور گذارندهاند حضور دارند، بعضی از ایشان در طول چند سالی در داخل و خارج کشور اندک اندک مبلغی را با قصد خرید مسکن پس انداز نمودهاند با فرض نداشتن مسکن و عدم امکان خرید مسکن از غیر این طریق، بفرمائید: 1 - آیا به این پس انداز ویژه مسکن، خمس تعلق میگیرد یا نه؟
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا پولی که جوانان جهت ازدواج یا خرید مسکن پس انداز میکنند یا برای حجّ میپردازند که سالها در بانک میماند خمس دارد؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا پولی که در بانک مسکن جهت اخذ وام مسکن و خرید مسکن (در حالی که مسکنی ندارم) سپردهگذاری نمودهام و سال بر آن گذشته است، خمس دارد؟
- [آیت الله شبیری زنجانی] بعضی اشخاص برای فرزندان خود حساب های پس انداز جهت خرید مسکن، حج یا غیره باز می کنند و ممکن است چندین سال بگذرد، آیا به این پولها، خمس تعلق می گیرد یا خیر؟
- [سایر] من خودم از حقوقم پول جهیزیه را دادم و قرض هم گرفتم حالا پول پس انداز می کنم برای خرید سیسمونی چون پدرم توانش را ندارد حالا به این پول که در بانک پس انداز میکنم خمس تعلق می گیرد. 2- کمی پول پبش دادم برای خرید یک آپارتمان که با کسی شریکم به آن خمس تعلق می گیرد؟
- [آیت الله سبحانی] شوهر منزلی دارد و همسرش در آن سکونت دارد ولی همسر مبلغی را برای خرید خانه دیگر برای خود پس انداز می کند آیا بر پس انداز خمس تعلق می گیرد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- کفن و بُرد یمانی و قبری که از سود بین سال قبل خرید میکنند، وقتی سال بر آن‌ها گذشت، باید خمس آن را بدهند و اگر یک بار خمس آن را بدهند در سالهای بعد خمس تعلّق نمیگیرد.
- در مواردی که برای کم کردن اجاره منزل، پرداخت قرض شرط می‌شود، اگر بدون این پول نیاز مسکن او تأمین نمیشود، این قرض خمس ندارد حتی اگر چند سال در دست صاحب منزل باقی بماند.
- در مواردی که برای کم کردن اجاره منزل، دادن قرض شرط می‌شود، اگر بدون این پول نیاز مسکن او تأمین نمیشود، این قرض خمس ندارد، حتی اگر چند سال در دست صاحب منزل باقی بماند.
- آنچه از منافع کسب در بین سال به مصرف خوراک، پوشاک، خرید اثاثیه، خریدِ منزل، جهیزیه دختر، عروسی، زیارت و مانند اینها میرساند، در صورتی که از شأن او زیاد نباشد و زیادهروی هم نکرده باشد، خمس ندارد.
- کسی که خمس مال خود را نداده و فقیر شده، و یا اگر الآن بدهد فقیر می‌شود، همانطور که سایر بدهیها ساقط نمیشود، خمس مال او نیز ساقط نمیشود و باید به حاکم شرع مراجعه کند. * کسی که از اول تکلیف خمس نداده، اگر ملکی بخرد و قیمت آن بالا رود، چنانچه آن ملک را برای ترقی قیمت نخریده باشد، مثلاً زمینی را برای زراعت خریده است، اگر پول آن را بعد از تعلق خمس به فروشنده داده، خمس همان پول را فعلاً باید بدهد و تفاوت ارزش پول را با حاکم مصالحه نماید. و با پرداخت خمس تصرفات قبلی بدون اشکال می‌شود، و اگر آن پول مشکوک در تعلق خمس بوده، احتیاطاً با حاکم مصالحه نماید. * کسی که از اول تکلیف خمس نداده، اگر از منافع کسب، چیزی که به آن احتیاج ندارد خریده و یک سال از خرید آن گذشته، باید خمس آن را بدهد، ولی اثاث خانه و چیزهای دیگری که نیاز داشته و مطابق شأن خود خریده، اگر بداند که از فایده در بین سال خود آن‌ها را خریده، خمس واجب نیست؛ و اگر نداند که از منافع در بین سال خریده یا بعد از گذشت سال، احتیاطاً با حاکم شرع مصالحه نماید.
- پولی را که انسان قرض میدهد، اگر سر سال، موعد وصول آن فرا رسیده باشد و وصول آن بدون عسر، ممکن باشد، به حکم موجودیِ اوست. در غیر این صورت، هر زمان آن را وصول کرد، با تحقق دیگر شرایط، باید خمس آن را بدهد و پولی را که انسان قرض میگیرد به اصل آن، خمس تعلق نمیگیرد، ولی منافع آن به حکم دیگر منافع است.
- در تعلق خمس به سودی که به مال طفل تعلق میگیرد، اشکال است و ظاهر عدم تعلق خمس است به مال طفل، ولی احوط ادای خمس بعد از بلوغ است و وقت تعلق آن گذشتن سال بر اولین سودی است که علم به وقت آن دارد.
- چیزهایی که در زندگی به آن احتیاج دارد، مانند خانه، اثاثیه و جهیزیه دختر اگر نمیتواند یکدفعه آن را تهیه نماید، ولی میتواند تدریجاً در طول چند سال آن‌ها را تهیه نماید، خمس ندارد؛ مثلاً اگر یک سال زمین را و در سال بعد قسمتی از وسایل ساختمان را بخرد که در این صورت اگرچه زمین یا آهن و آجر و یا سایر وسایل مدتی بدون استفاده میماند، خمس ندارد، حتی اگر پولی را برای تهیه اینها پسانداز نماید در صورتی که با آن پول در یک مرتبه نمیشود تمام آن چیز را خرید و در مدت کمی، مثلاً دو سال و سه سال میتواند آن چیز را بخرد و عرفاً میگویند محتاج به آن چیز است و پسانداز کردن هم برای خریدن آن چیز باشد باز هم خمس ندارد؛ ولی اگر بخواهد بعد از مدت طولانی، مثلاً بعد از بیست سال آن چیز را بخرد، بهطوریکه عرفاً نگویند فعلاً به آن محتاج است، در این صورت پولی که پسانداز کرده، اگر از یک سال گذشت خمس دارد.
- اگر با عین پولی که خمس یا زکات آن را نداده لباس بخرد، تا زمانی که از پول دیگری خمس یا زکات آن را نداده است، نماز خواندن در آن لباس حرام و بنابر احتیاط باطل است. شرط سوم:
- اگر بهواسطه قناعت، منفعت کسب را کمتر مصرف کند و چیزی از مخارج سال زیاد بیاید، باید خمس آن را بدهد. و همچنین اگر کسی بیشتر از متعارف و متناسب با شأن خود در سال از درآمد مصرف کند خمس مقدار زائد را باید بدهد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . کسی که مدتی خمس نمی داده و در آن مدت املاکی خریداری نموده و آن املاک ترقی قیمت پیدا کرده، اگر خرید آن‌ها برای تجارت بوده، برای ادای خمس، باید قیمت فعلی را حساب کند و اگر برای تجارت نبوده چنان چه معامله را به ذمه انجام داده و پولی که به عنوان قیمت آن ملک پرداخته خمس به آن تعلق گرفته بوده در این صورت باید خمس قیمت خرید را بپردازد، و اگر معامله را به عین آن پول واقع ساخته، در صورتی که حاکم شرع آن معامله را امضا کند خمس قیمت یوم الاداء واجب است و نیز اگر قیمت ملک را از ربح سال خرید ملک پرداخته باشد باید خمس قیمت فعلی را بپردازد خواه معامله را به ذمه انجام داده باشد و یا به عین ربح و هم چنین است حکم اگر ملک را نسیه خریده باشد و قیمت آن را از ربح بین سال پرداخت نموده باشد که در این صورت هم قیمت فعلی ملک حساب می شود.
- [آیت الله مکارم شیرازی] جوایزی که به پس اندازها تعلق می گیرد اگر قراردادی میان پس انداز کننده و پس انداز گیرنده نباشد حلال است و بنابر احتیاط واجب با گذشتن سال خمس آن واجب می شود، این در صورتی است که پس انداز کننده خود را طلبکار جایزه نداند، بلکه پس انداز گیرنده شخصاً برای تشویق پس انداز کنندگان جوایزی می دهد.
- [آیت الله سبحانی] جوایزی که به پس اندازها تعلّق می گیرد اگر قراردادی میان پس انداز کننده و بانک یا صندوق نباشد حلال است و با گذشتن سال خمس آن واجب می شود، این در صورتی است که پس انداز کننده خود را طلبکار جایزه نداند، بلکه پس انداز گیرنده شخصاً برای تشویق پس انداز کنندگان جوایزی می دهد. 2 معدن
- [آیت الله مکارم شیرازی] کسی که نیاز به خانه ملکی دارد آنچه را صرف خرید خانه می کند خمس ندارد، ولی اگر درآمد سالش برای خرید خانه کفایت نکند و مجبور باشد چند سال پس انداز کند تا قادر به تهیه خانه شود پولهایی که سال بر آن‌ها گذشته خمس دارد، اما اگر فی المثل زمین خانه را در اثناء سال اول بخرد و مصالح ساختمانی را در اثناء سال بعد و اجرت بنا را در سال سوم بدهد هیچ کدام خمس ندارد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] کسی که نیاز به خانه ملکی دارد آنچه را صرف خرید خانه می کند خمس ندارد، ولی اگر درآمد سالش برای خرید خانه کفایت نکند و مجبور باشد چند سال پس انداز کند تا قادر به تهیه خانه شود پولهایی که سال بر آن‌ها گذشته خمس دارد، اما اگر فی المثل زمین خانه را در اثناء سال اول بخرد و مصالح ساختمانی را در اثناء سال بعد و اجرت بنا را در سال سوم بدهد هیچ کدام خمس ندارد.
- [آیت الله مظاهری] اگر کسی خانه یا دیگر لوازم زندگی ندارد و ناچار است از درآمد چند سال جمع کند تا خانه بخرد، خمس آنچه را که از سالهای قبل از خرید خانه پس انداز کرده لازم است بدهد و همچنین است اگر آن را به نسیه بخرد و هر سال قسمتی از پول آن را بدهد.
- [آیت الله جوادی آملی] .اگر کافر ذمّی زمینی را مانند زمین کشاورزی، باغ، عرصه مسکن، مغازه و مانند آن از مسلمانی خرید, باید خمس آن را بپردازد. تفاوتی در مورد این زمین نیست، چه (مفتوح العنوه) باشد؛ یا زمینی باشد که اهلش با رغبت و بدون جنگ , اسلام آورده باشند و چه غیر این ها، در همه آن‌ها کافر ذمّی باید خمس آن را بپردازد . مصرف این خمس، مصرف خمس مصطلح, یعنی ائمه(ع) و سادات هستند. شروط و محدوده خمس کافر ذمّی
- [آیت الله سیستانی] اگر لباس را با پول خمس نداده خرید ولی معامله به نحو کلی فی الذمه بود ، همانگونه که غالب معاملات است لباس برای او حلال است ، و بدهکار خمس پولی است که پرداخته ، ولی اگر با عین پولی که خمس آن را نداده لباس بخرد ، حکم نماز خواندن در آن لباس بدون اجازه حاکم شرع حکم نماز خواندن در لباس غصبی است .
- [آیت الله سیستانی] اگر ملکی را با پول خمس نداده خرید ولی معامله به نحو کلی فی الذمه بود همانگونه که غالب معاملات است تصرّف در آن حلال است ، و بدهکار خمس پولی است که پرداخته ، ولی اگر با عین پولی که خمس آن را نداده ملکی بخرد ، تصرّف او در آن ملک بدون اجازه حاکم شرعی حرام ، و نماز در آن بنابر احتیاط واجب باطل است .
- [آیت الله مکارم شیرازی] هزینه زندگی خمس ندارد، یعنی آنچه را انسان از درآمدش در بین سال مصرف خوراک و پوشاک و مسکن و اثاث خانه و ازدواج و جهیزیه دختر و زیارت واجب یا مستحب و بذل و بخشش و میهمانی و مانند آن می کند، چنانچه در آن زیاده روی نکرده باشد خمس ندارد و تنها آنچه در آخر سال اضافه می ماند خمس دارد؛ ولی هرگاه چیزی جزء مؤونه سال گردد، مانند خانه و فرش و وسایل دیگر، اگر بعداً آن را بفروشند به قیمت آن خمس تعلّق نمی گیرد؛ مخصوصاً اگر بخواهند آن را تبدیل به مثل کنند.