اموال
اَمْوال، اصطلاحی در فقه اسلامی که به مباحثی درباره جمع و خرج دارایی‌های عمومی می‌پردازد.
اگر بین چند وارث، یک، یا دو نفر صغیر و بقیه کبیر باشند، تصرف در این اموال موروثی و تقسیم آن ها چگونه صحیح می باشد؟
اگر ولیّ شرعی یا وصیّی که ولایت بر صغار دارد باشد، با او این امر را از حیث تقسیم یا استیجار و نحو آن، انجام دهند و اگر نباشد با حاکم شرع.
اگر ولیّ شرعی یا وصیّی که ولایت بر صغار دارد باشد، با او این امر را از حیث تقسیم یا استیجار و نحو آن، انجام دهند و اگر نباشد با حاکم شرع.
عنوان سوال:
اگر بین چند وارث، یک، یا دو نفر صغیر و بقیه کبیر باشند، تصرف در این اموال موروثی و تقسیم آن ها چگونه صحیح می باشد؟
پاسخ:
اگر ولیّ شرعی یا وصیّی که ولایت بر صغار دارد باشد، با او این امر را از حیث تقسیم یا استیجار و نحو آن، انجام دهند و اگر نباشد با حاکم شرع.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- بین چند وارث اگر تعدادی کبیر از یک مادر که مادرشان در زمان بودن ولیّ، از دنیا رفته است و یک صغیر از یک مادر که در زمان بودن ولیّ، طلاق شرعی داده شده است و دو صغیر از یک مادر که همسر قانونی و شرعی ولیّ بوده است و ولیّ از دنیا رفته، بعد از وفات ولیّ همسری که طلاق گرفته بود، قیّم فرزندش شده و تقاضای تقسیم اموال نموده است و وارثین کبیر اجازه تصرف در اموال ندادند و قیّم دو صغیر هم اجازه ندادند و دو صغیر هم کبیر نشده اند تا خود اجازه دهند، آیا می شود در این اموال تصرف نمود؟
- میتی خمس بدهکار است و دارای وارث صغیر می باشد، آیا باید خمس او پرداخت شود یا باید صبر کرد تا وارث او کبیر شود؟
- پذیرایی از شرکت کنندگان در مراسم عزا از اموال میّت که هنوز تقسیم نشده، چه حکمی دارد؟ و در صورت وجود افراد صغیر در ورّاث، اصل عمل و شرکت در آن مراسم چه حکمی دارد؟
- آیا برادر بزرگ تر می تواند از اموال پدر که صغیر هم دارد با تعهد پرداخت آن در آینده، برای ازدواج خود چیزی بردارد، طبق چه شرایطی می تواند تصرف نماید؟
- متوفّی دارای سه پسرو یک دختر و زوجه می باشد. به جهت صغیر بودن دو نفر از فرزندان، ماترک مورّث را تقسیم نکردند. فرزندی که ده سال داشت به مدّت شانزده سال مجبور شد زندگی را اداره نماید. اکنون بقیّه ی ورّاث ادّعای تقسیمی ماترک پدری را دارند، در صورت تقسیم، آیا فرزندی که به مدّت شانزده سال زحمت کشیده است، حقّ اجرت را دارد یا این که باید همانند سایر ورّاث سهم ارث خود را بردارد؟
- زمینی را دو نفر شریک بودند و بعد از سؤال فهمیدند که این زمین داخل طرح برای خیابان نیست و آن را تقسیم کردند. بعدا سهم یکی از آن ها تماما داخل خیابان شده است، آیا این تقسیم صحیح است؟
- شخصی که اموال خود را تخمیس نکرده و خمس نداده و عازم سفر عمره است، آیا می تواند مخارج عمره را تخمیس کند و بدون تخمیس بقیه اموال به عمره برود؟ و آیا عمره وی بدین صورت صحیح است؟ و در صورت عدم صحت، آیا راه حلی برای این موارد وجود دارد؟
- دو نفر زمینی را به صورت اجاره، طبق قراردادی با سازمانی به تصرف می گیرند و اعیانی ساختمانی همان زمین (منظور غرفه) را طبق نظر کارشناسی وقت به مبلغ تمام شده پنج میلیون تومان خریداری و بهای آن را طبق قرارداد به سازمان مذکور پرداخت می نمایند. با توجه به این که در قرارداد آمده است: مدت اجاره پنج سال تمام خورشیدی است و با توجه به این که در زمان انعقاد قرارداد به صورت شفاهی مقرر گردیده که مال الاجاره با توجه به نرخ تورّم و عرف جاری معیّن گردد. بفرمایید: 1) آیا چنین قراردادی صحیح است؟
- در زمان تقسیم اراضی در سراسر مملکت، زمین های زراعی مورد نسق، به خود کشاورزان واگذار گردید. مالک یکی از زمین ها یک بیستم از تمام زمین را برای خود و بقیّه ی زمین ها را به دو فرزند متوفّی (که در زمان حیات در زمین مالک کار و رعیتی می کرده) با نظارت هیأت اعزمی واگذار نموده و سند رسمی نیز از اداره ی ثبت صادر گردید. اکنون پس از گذشت سی سال دختران متوفّی مطالبه ی ماترک پدر می نمایند، حتّی از زمینی که در زمان حیات پدر به عنوان مزارعه در دست فرزندان پسر بود، در صورتی که زمین ها در دست و تصرّف فرزندان پسر بوده است و مال مالک؛ و دولت آن زمان نسق زمین های زراعی را به کشاورزان عمل کننده انتقال داده است نه این که ماترک پدری باشد، تقاضامندیم حکم مسأله را بیان فرمایید؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله فاضل لنکرانی] میتی خمس بدهکار است و دارای وارث صغیر می باشد، آیا باید خمس او پرداخت شود یا باید صبر کرد تا وارث او کبیر شوند؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] وراث یک شخص سه برادر بوده اند، که یکی بالغ و دو نفر دیگر صغیر بوده اند، و برادر بالغ کل زمین موروثی را فروخته است، آیا این بیع صحیح است؟ آیا حق شفعه برای برادران در مال برادر کبیر ثابت است؟
- [آیت الله جوادی آملی] شخصی در حیات خودش زمینش را به دو نفر از ورّاث به بیع خیاری که مدت خیار یکسال است فروخته خود بایع در مدت خیار فوت کرد و باقی ورّاث هم در مدّت خیار ادعای فسخ نکردند نه جمعاً و نه انفراداً و زمین فوقالذکر را دو نفر وارث که مشتری بود تصرف کرد: سؤال این است که بعد از مدت خیار حقّ فسخ را دارد یا خیر؟ آیا فرق بین وارث صغیر و کبیر است یا خیر؟
- [آیت الله خامنه ای] تصرف در اموال میّت نسبت به سهم صغیر
- [آیت الله جوادی آملی] شخصی در حیات خودش زمینش را به دو نفر از ورّاث به بیع خیاری که مدت خیار یک سال است فروخته خود بایع در مدت خیار فوت کرد و باقی ورّاث هم در مدّت خیار ادعای فسخ نکردند نه جمعاً و نه انفراداً و زمین فوق الذکر را دو نفر وارث که مشتری بود تصرف کرد: سؤال اینست که بعد از مدت خیار حق فسخ را دارد یا خیر؟ آیا فرق بین وارث صغیر و کبیر است یا خیر؟
- [آیت الله علوی گرگانی] شخصی در حال صغیری پدرش را از دست داد اموال پدر را تقسیم کردند آیا این شخص بعد از آن که کبیر شد میتواند ادّعای اموال کند؟
- [آیت الله علوی گرگانی] با وجود وارثین صغیر آیا میشود اموال متوفّی را بین دیگر ورّاث باقیمانده تقسیم کرد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] یکی از اقوام فوت کرده که من هم شرعاً وارث او محسوب می شدم و بقیه وراث بدون حضور من اموال را تقسیم کرده اند و من نسبت به تقسیم اعتراض دارم. آیا تقسیم بدون حضور من صحیح بوده یا من حق اعتراض دارم؟
- [آیت الله سبحانی] شخصی فوت کرده است او سه نفر وارث دارد و یکی از وراث صغیر است بنابراین پسر بزرگ خانواده به عنوان قیّم صغیر سهم صغیر را فروخته و بدهکاریهای صغیر را پرداخت نموده است ولی وی پس از بلوغ مطالبه اموال فروخته شده را می کند آیا چنین حقی برای او می باشد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] ارثی بیش از ده سال است میان ورثه تقسیم شده و همه ورّاث در آن تصرف کرده اند، حال یکی از ورثه مدعی است که باید اموال موروثی دوباره از نو تقسیم شود. آیا چنین ادعایی وجه شرعی دارد یا خیر؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر یکی از شرکا بمیرد، یا دیوانه، یا بیهوش، یا سَفیه شود، یا حاکم شرع او را از تصرف در اموالش منع کند، شرکای دیگر نمیتوانند در مال شرکت تصرف کنند، ولی اصل شرکت و تقسیم سود به حال خود باقی است و وارث متوفی یا ولیّ شریک، در امور آن شرکت، جایگزین خواهد شد.
- وقف در صورتی صحیح است که مال وقف را به تصرف کسی که برای او وقف شده یا وکیل، یا ولیّ او بدهند، ولی اگر چیزی را بر اولاد صغیر خود وقف کند و به قصد اینکه آن چیز ملک آنان شود، از طرف آنان نگهداری نماید وقف صحیح است.
- اگر وارث میت فقط زن و جد و جده پدری و جد و جده مادری او باشد، زن ارث خود را به تفصیلی که بعدا گفته می شود می برد، و یک قسمت از سه قسمت اصل مال را به جد و جده مادری می دهند که به طوری مساوی بین خودشان تقسیم می کنند، و بقیه را به جد و جده پدری می دهند و جد دو برابر جده می برد؛ و اگر وارث میت شوهر و جد و جده باشد، شوهر نصف مال را می برد و جد و جده به دستوری که در مسائل گذشته گفته شد ارث خود را می برند. ارث طبقه سوم
- اگر وارث میت فقط یک دایی، یا یک خاله مادری و دایی و خاله پدر و مادری و دایی و خاله پدری باشد، دایی و خاله پدری ارث نمی برند، و مال را شش قسمت می کنند، یک قسمت را به دایی یا خاله مادری و بقیه را به دایی و خاله پدر و مادری می دهند که به طور مساوی بین خودشان تقسیم کنند.
- اگر وارث میت فقط دایی و خاله پدری و دایی و خاله مادری و دایی و خاله پدر و مادری باشد، دایی و خاله پدری ارث نمی برد و باید مال را سه قسمت کنند، یک قسمت آن را دایی و خاله مادری به طور مساوی بین خودشان قسمت نمایند و احتیاط در مصالحه است، و بقیه را به دایی و خاله پدر و مادری بدهند که به طور مساوی بین خودشان تقسیم کنند.
- اگر وارث میت فقط یک نفر از طبقه اول باشد، مثلاً پدر یا مادر یا یک پسر یا یک دختر باشد، همه مال میت به او می رسد؛ و اگر چند پسر یا چند دختر باشند، همه مال به طور مساوی بین آنان تقسیم می شود؛ و اگر یک پسر و یک دختر باشد، مال را سه قسمت می کنند، دو قسمت را پسر و یک قسمت را دختر می برد؛ و اگر چند پسر و چند دختر باشند، مال را طوری تقسیم می کنند که هر پسری دو برابر دختر ببرد.
- اگر چند نفر قرار بگذارند که در مزدی که از کار خودشان میگیرند با یکدیگر شریک شوند، مثل کارگرهایی که قرار میگذارند هر قدر مزد گرفتند با یکدیگر تقسیم کنند، شرکت آنان صحیح نیست؛ ولی اگر یک چیز را بهعنوان مزد به همه بدهند، هر کدام بهنسبت سهم اجرت خود در آن شریک میشوند، همچنین اگر چند نفر با هم یک کار را که اجرت معینی دارد انجام دهند، در اجرت آن شریک هستند.
- اگر وارث میت دایی یا خاله مادری و چند دایی و خاله پدر و مادری یا پدری و عمو و عمه باشد، مال سه سهم می شود، دو سهم آن را به دستوری که سابقا گفته شد عمو و عمه بین خودشان تقسیم می کنند، پس اگر میت یک دایی یا یک خاله مادری دارد، یک سهم دیگر آن را شش قسمت می کنند، یک قسمت را به دایی یا خاله مادری می دهند و بقیه را به دایی و خاله پدر و مادری یا پدری می دهند و به طور مساوی قسمت می کنند، و اگر چند دایی مادری یا چند خاله مادری یا هم دایی مادری و هم خاله مادری دارد، آن یک سهم را سه قسمت می کنند، یک قسمت را دایی ها و خاله های مادری به طور مساوی بین خودشان قسمت می کنند، گرچه احتیاط در مصالحه بین آنهاست، و بقیه را به دایی و خاله پدر و مادری یا پدری می دهند که به طور مساوی بین خود تقسیم کنند.
- اگر وارث میت عمو و عمه باشد بعضی پدری و بعضی مادری و بعضی پدر و مادری باشند، عمو و عمه پدری ارث نمی برند، پس اگر میت یک عمو یا یک عمه مادری دارد، مال را شش قسمت می کنند، یک قسمت را به عمو یا عمه مادری و بقیه را به عمو و عمه پدر و مادری می دهند، و عموی پدر و مادری دو برابر عمه پدر و مادری می برد، و اگر هم عمو و هم عمه مادری دارد، مال را سه قسمت می کنند دو قسمت را به عمو و عمه پدر و مادری می دهند، و عمو دو برابر عمه می برد، و یک قسمت را به عمو و عمه مادری می دهند، که به طور مساوی با هم تقسیم نمایند.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر وارث میت پدر یا مادر و چند دختر باشند تمام مال متوفی رابه 5 قسمت تقسیم می کنند و یک قسمت آنرا به پدر یا مادر می دهند و بقیه آنرا بین دخترها بالسویه تقسیم می کنند.
- [آیت الله جوادی آملی] .در غنائم به دست آمده در قتال با کفار، ابتدا باید صَفْو المال را یعنی اموال برگزیده برای امام جدا کرده; سپس در بقیه تصرف نمود و پیش از خارج کردن، تخمیس و سپس تصرف در آن, جایز نیست
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر وارث برادر و خواهر پدر و مادری و برادر و خواهر پدری و برادر و خواهر مادری داشته باشد: همانطور که در مساله قبل ذکر شد برادر وخواهر پدری ارث نمی برند و ارث تنها به برادر وخواهر مادری و برادر و خواهر پدر و مادری به تفصیل زیر می رسد: الف اگر تنها یک برادر یا خواهر مادری داشته باشد 61 مال میت به او میرسد و بقیه مال به خواهر و برادر پدری و مادری می رسد که طبق مسأله 2897 بین آنها تقسیم می شود (حتی اگر یک نفر هم باشد بقیه مال به او می رسد). ب اگر چند برادر یا چند خواهر یا چند خواهر و برادر مادری داشته باشد سهم آنها31 می شود که بین انها بالسویه تقسیم می شود و بقیه مال به خواهر و برادر پدر و مادری می رسد که طبق مسأله 2897 بین آنها تقسیم می شود (حتی اگر یک نفر هم باشد بقیه مال به او می رسد).
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اکر وارث متوفی فقط چند عمه یا چند عمو باشند اموال متوفی بین آنان بالسویه تقسیم می شود و در این فرض فرقی نمی کند که همه پدری باشند یا مادری یا پدر و مادری.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] وقف در صورتی صحیح است که مال وقف را به تصرف کسی که برای او وقف شده یا وکیل، یا ولیّ او بدهند، ولی اگر چیزی را بر اولاد صغیر خود وقف کند قبض و تصرف جدید لازم نیست.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر مردی که فرزند ندارد بمیرد و فرزند نداشته باشد 41 اموال او به زن او و بقیه اموال او به ورثه دیگر می رسد که طبق مسائل سابق بین آنان تقسیم می شود و اگر میت فرزند داشته باشد سهم زن 81 اموال او می شود.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر وارث میت همسر و چند عمو و عمه باشند: همسر اگر شوهر باشد 21 و اگر زن باشد 41 ارث می برد و عمو و عمه مادری اگر یکی باشد 61 و اگر چند نفر باشند 31 بقیه مال را ارث می برند و 32 بقیه مال به عمو و عمه پدر و مادری یا پدری طبق مسأله قبل تقسیم می شود. دایی وخاله
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر وارث میت علاوه بر دایی و خاله همسر میت هم باشد: همسر اگر شوهر باشد 21 واگر زن باشد 41 مال را ارث می‌برد و دایی و خاله مادری هم اگر یکی باشند 61 و اگر چند نفر باشند 31 از بقیه مال را ارث می برند و 32 بقیه مال بین دایی و خاله پدر و مادری یا پدری طبق مسئله قبل تقسیم می شود. عمو وعمه ودایی وخاله
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر وارث پدر یا مادر و چند پسر ودختر باشند سهم پدر یا مادر 61 می شود و بقیه مال بین بچه ها بگونه ای تقسیم میشود که هر پسر دو برابر هر دختر ارث ببرد.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر وارث زن و پدر و مادر و فرزندان میت باشند. سهم زن 81 و سهم پدر و مادر هر یک 61 می شود و بقیه مال بین بچه های میت طبق مسائل گذشته تقسیم می شود.