جریمه نقدی
پرداخت مال به کیفر انجام جرم را جریمه نقدی می گویند و از آن در باب حدود و تعزیرات سخن گفته‌اند.
در گناهانی که برای حاکم شرع حق و یا وظیفه تعزیرات است آیا تعزیر آنها به وسیله شلاق خواهد بود و یا این که به وسیله حبس و یا جریمه نقدی هم جایز است؟
تعزیر به حبس در بعض موارد در احادیث اهل بیت علیهم السلام آمده است و غیر آن از همه جهت بستگی به نظر فقیه دارد.
تعزیر به حبس در بعض موارد در احادیث اهل بیت علیهم السلام آمده است و غیر آن از همه جهت بستگی به نظر فقیه دارد.
عنوان سوال:
در گناهانی که برای حاکم شرع حق و یا وظیفه تعزیرات است آیا تعزیر آنها به وسیله شلاق خواهد بود و یا این که به وسیله حبس و یا جریمه نقدی هم جایز است؟
پاسخ:
تعزیر به حبس در بعض موارد در احادیث اهل بیت علیهم السلام آمده است و غیر آن از همه جهت بستگی به نظر فقیه دارد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- چنانچه تعزیر از نظر شرعی مصادیقی غیر از تازیانه (نظیر حبس، جزای نقدی، محرومیّت از حقوق اجتماعی و...) نیز داشته باشد، بفرمائید: الف: در مواردی که در شرع مقدس یا قانون، تعزیر با شلاق، منصوص باشد، آیا میتوان شلاّق را به نوع دیگری از تعزیر تبدیل نمود؟ ب: در مورد تعزیرات غیر منصوص، آیا پس از صدور حکم شلاق، میتوان آن را به تعزیری غیر از شلاق تبدیل کرد؟
- همانطوری که مستحضرید تعزیرات در دست حاکم است آیا حداقل تعزیرات مثلاً یک ضربه شلاق است یا اقل معتد به است چگونه باید عمل نمود؟
- در شرع مقدس چه نوعی از تعزیر (شلّاق، حبس و...) معمول، متعارف و غالب بوده است؟ به عبارت دیگر سوابق تاریخی پیغمبر اکرمصلی الله وعلیه وآله وسلم و ائمه اطهار علیهم السلام غالباً چه نوع تعزیری را اعمال میکردند؟
- اگر شخصو وصیت نکند اما وارث یا اولیای میت بخواهند جنازه میت مسلمان را به دانشکده پزشکی جهت تعلیم علم طب هدیه نمایند آیا صحیح است ؟ اگر جنازه را بفروشند آیا جایز است ؟ آیا ولی فقیه یا حاکم شرع بدون رضایت صاحب میت می تواند چنین اجازه ای دهد ؟
- شخصی دختر بچهای را سه روزه از پرورشگاه گرفته و او را به عنوان فرزندی تقبل نموده است. از چه طریقی می‌شود این طفل را محرم نمود؟ و آیا جایز است آن طفل را صیغه محرمیت خواند برای پدر آن شخص و آیا اجازه حاکم شرع لازم است؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آیا جریمه و جزای نقدی، دین است یا مجازات؟ و در صورت نپرداختن جریمه از ناحیه محکوم، آیا می شود جریمه را تبدیل به حبس کرد؟
- [سایر] باسلام؛ آیا از نظر فقهی، نظام قانونگذاری کشور میتواند در مورد جرائمی که دارای مجازات حدی است؛ تعزیر هم قرار دهد؟ با اینکه در شرع مقدس فقط حد تعیین شده است؟ به عنوان مثال جرمی صرفاً دارای مجازات شلاق حدی است، اما قانونگذار علاوه بر شلاق، حبس هم تعیین کرده است.
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا حاکم شرع اختیار عفو مجرم و یا تبدیل و سقوط مجازات در تعزیرات منصوص شرعی را دارد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] از آن جا که قانون مجازات اسلامی از شرع انور الهام گرفته، و قانون گذار در مقام تدوین قانون با تمسّک به منابع معتبر فقهی شیعه مبادرت به انشای قانون نموده، در باب تعزیرات حکومتی پاسخ به سؤالات زیر مورد نیاز است: 1 با توجّه به سیاق مادّه 16 قانون مجازات اسلامی در باب تعریف تعزیر، منظور از جمله (به نظر حاکم واگذار شده است) چیست؟ آیا مراد از حاکم، حاکم شرع است، یا قاضی محکمه؟
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا اگر جانی را صاحب حقّ عفو نماید، حاکم شرع میتواند بنا به مصالحی جانی را تعزیر نماید؟
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا حاکم شرع میتواند برای مردانی که از طلا استفاده میکنند که چه بسا موجب ترویج این عمل می‌شود، حکم به تعزیر نماید؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] در مواردی که انکار پس از اقرار موجب سقوط رجم و قتل است، آیا حد مطلقاً اعمّ از رجم و قتل و صد ضربه شلاّق کلا ساقط است یا این که حاکم شرع می تواند با توجّه به سقوط رجم و قتل، متّهم را به شلاّق محکوم نماید همان طور که از دو صحیحه حلبی استفاده می شود؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] در مواردی که انکار پس از اقرار موجب سقوط رجم و قتل است، آیا حد مطلقاً اعمّ از رجم و قتل و صد ضربه شلاّق کلا ساقط است یا این که حاکم شرع می تواند با توجّه به سقوط رجم و قتل، متّهم را به شلاّق محکوم نماید همان طور که از دو صحیحه حلبی استفاده می شود؟
- [آیت الله علوی گرگانی] چنانچه تعزیر علاوه بر تازیانه مصادیق دیگری داشته باشد مانند حبس، جزای نقدی، تراشیدن سر، چرخاندن در شهر، لغو جواز کسب، ابطال گواهینامه رانندگی، محرومیّت از مشاغل دولتی، ثبت سؤسابقه و ( بفرمائید : الف - آیا تعبیر التَعزیر دونَ الحَدّ در خصوص تازیانه رعایت می‌شود یا شامل دیگر موارد مذکور نیز می‌شود؟ ب - در صورت شمول به موارد دیگر، ملاک دونَ الحَدّ چه میباشد؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا جایز است بدون اجازه حاکم شرع، تمام خمس را به سیّد فقیر بپردازیم یا خیر؟
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] 42 تعزیر منحصر به شلاق زدن نیست، بلکه جریمه های مالی و زندان و حتی معرفی خطا کار در وسایل ارتباط جمعی و یا انواع مختلف توبیخ را نیز شامل می شود (البته انتخاب هر یک از این امور بسته به نظر حاکم شرع و چگونگی جرم و خصوصیات مجرم و سایر امور مربوطه است).
- [آیت الله مظاهری] اجرای قصاص و گرفتن دیات وظیفه حاکم شرع است و دیگران حقّ دخالت ندارند.
- [آیت الله سیستانی] اموال موجود در بانکهای دولتی، و یا مشترک در کشورهای اسلامی، از اموال مجهولالمالک است، که تصرف در آنها بدون رجوع به حاکم شرع جایز نیست، بنابراین اشتغال در اینگونه بانکها و گرفتن و پرداختن اموال به مشتریانی که بدون رجوع به حاکم شرع برای اصلاح اموال، در آنها تصرف میکنند، بدون اذن حاکم شرع (مرجع) جایز نیست، ولی اگر حاکم شرع اشتغال در اینگونه بانکها را در موارد مذکور اجازه دهد اشکال ندارد.
- [آیت الله مظاهری] کسی که مفقود الاثر شده است راجع به ارث بردن او یا تقسیم اموال او باید به حاکم شرع مراجعه شود تا حاکم شرع تعیین وظیفه نماید، همینطور اگر یکی از خویشان او بمیرد در سهم ارث او باید به حاکم شرع مراجعه شود.
- [آیت الله مظاهری] اگر انسان بر دزد یا شخص مهاجم پیروز شد به نحوی که دیگر نمیتواند کاری انجام دهد حقّ ندارد بیجهت او را بزند یا مجروح کند یا بکشد، و تعزیر او با حاکم شرع است.
- [آیت الله مظاهری] حرام است انسان استمناء کند یعنی با خود یا چیزی یا کسی غیر از همسر خود کاری کند که از او منی خارج شود، و اگر چنین کرد به دستور حاکم شرع تعزیر می‌شود.
- [آیت الله اردبیلی] اگر جلوگیری از معصیت تنها با حبس نمودن گناهکار یا ممنوعیّت ورود او به محلّی ممکن باشد، با مراعات مقدار لازم و با اجازه حاکم شرع جامع الشرایط واجب است.
- [آیت الله اردبیلی] در حبس ملک نیز نظیر وقف، بلوغ و عقل صاحب ملک شرط است و به احتیاط واجب قبض شرط صحّت آن است. همچنین مالک نباید سفیه باشد و یا این که به واسطه ورشکستگی توسط حاکم شرع از تصرّف در اموال خود منع شده باشد و صحت حبس بر اشخاص منوط به قبول آنان است.
- [آیت الله اردبیلی] در حبس ملک نیز نظیر وقف، بلوغ و عقل صاحب ملک شرط است و به احتیاط واجب قبض شرط صحّت آن است. همچنین مالک نباید سفیه باشد و یا این که به واسطه ورشکستگی توسط حاکم شرع از تصرّف در اموال خود منع شده باشد و صحت حبس بر اشخاص منوط به قبول آنان است.
- [آیت الله علوی گرگانی] گرفتن پول از بانکهای دولتی و تصرّف در آن بدون اجازه حاکم شرع و یا وکیل او جائز است.