حاکم شرع
حاكم شرع حاكم منصوب از جانب خدا به طور مستقيم يا با واسطه است، بيشترين كاربرد عنوان حاكم شرع در كلمات فقها، فقیه جامع شرایط است. از حدود ولایت حاکم شرع در باب تجارت سخن گفته‌اند.
آیا حاکم شرع می‌تواند برای مردانی که از طلا استفاده می‌کنند که چه بسا موجب ترویج این عمل می‌شود، حکم به تعزیر نماید؟
اگر مراتب امر به معروف و نهی از منکر انجام شود و تأثیری نداشته باشد، حاکم شرع بنا بر صلاحدید، می‌تواند تعزیر نماید.
اگر مراتب امر به معروف و نهی از منکر انجام شود و تأثیری نداشته باشد، حاکم شرع بنا بر صلاحدید، می‌تواند تعزیر نماید.
عنوان سوال:
آیا حاکم شرع می‌تواند برای مردانی که از طلا استفاده می‌کنند که چه بسا موجب ترویج این عمل می‌شود، حکم به تعزیر نماید؟
پاسخ:
اگر مراتب امر به معروف و نهی از منکر انجام شود و تأثیری نداشته باشد، حاکم شرع بنا بر صلاحدید، می‌تواند تعزیر نماید.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا اگر جانی را صاحب حقّ عفو نماید، حاکم شرع می‌تواند بنا به مصالحی جانی را تعزیر نماید؟
- آیا عمل استمناء موجب تعزیر می‌شود؟
- آیا حاکم شرع می‌تواند دختری که پدر و جدّ او معلوم نیست و دختری که به سنّ بلوغ نرسیده را تزویج کند؟ اگر نتواند نماینده حاکم شرع صیغه عقد را بخواند آیا باطل است یا خیر؟
- شخصی قسم خورده، آیا پدر تنها می‌تواند قسم فرزند را به هم بزند، جدّ و حاکم شرع چطور؟ همچنین آیا شوهر می‌تواند قسم زن را به هم بزند؟
- فردی محکوم به اعدام شده و بخواهد عضو یا اعضای بدن خود را به اشخاص مضطر هدیه نموده و در قبال آن از حاکم شرع تخفیفی بخواهد، آیا حاکم شرع می‌تواند حکم اعدام او را تخفیف دهد و اگر حاکم شرع تخفیف از اعدام به محکوم شرط نماید آیا این شرط صحیح است؟
- در مواردی که محکوم باید اعدام شود بفرمائید : الف - آیا قاضی (حاکم شرع) می‌تواند صرف نظر از نوع جرم ارتکابی در هر موردی بنا به صلاحدید خود برای عبرت گرفتن مردم و بازداشتن آنان از ارتکاب جرم حکم کند که جنازه محکوم مدّتی در ملاء عام قرار داده شود؟ ب - در صورت منفی بودن پاسخ آیا نوع جرم ارتکابی می‌تواند مجوّزی برای عمل فوق باشد؟(به عنوان مثال مرتکب قتل فجیعی شده و یا چند نفر را به قتل رسانده است) ج - آیا طبق نظر قاضی (حاکم شرع) میتوان قبل از اجرای حکم اعدام محکوم را مدّتی در معرض دید عموم قرار داد؟ د - آیا در موارد فوق بین حدّ، قصاص و تعزیر (بنابر جواز قتل از باب تعزیر) تفاوتی وجود دارد؟
- در فرض بیمار بودن مجرم، آیا حاکم شرع می‌تواند در حال بیماری، حکم وی را اجراء نماید یا باید تا بهبودی کامل وی آن را به تأخیر بیاندازد؟
- در مواردی که سارق مورد عفو قرار میگیرد، آیا حاکم شرع بنا به مصالحی می‌تواند حدّ را اجراء نماید یا خیر؟
- مرد مجرّدی با زن شوهرداری فرار می‌کنند و مدّتی عمل زنا انجام داده و بعد دستگیر میشوند، آیا حاکم شرع می‌تواند حکم مرد را که صد تازیانه است اجراء نکند و در مقابل برای آن که اثر بیشتری در جامعه داشته باشد او را تعزیراتی کند که تأثیر بازدارندهاش چه در جامعه و چه در خود شخص زانی بیشتر باشد یا خیر؟
- اگر زنی دختری را فریب میدهد و مردانی را برای زنا به نزد دختر میآورد و آنها با دختر زنای به عنف می‌کنند بیان فرمائید که حدّ زن و مردها چیست؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله فاضل لنکرانی] در جنایتی که موجب قصاص نفس یا اعضای بدن می شود، مجنی علیه به هردلیلی جانی را عفو می کند; آیا حاکم می تواند به خاطر مصالحی از جمله حفظ اجتماع و یا تجری جانی، وی را تعزیر کند؟
- [آیت الله نوری همدانی] در گناهانی که برای حاکم شرع حق و یا وظیفه تعزیرات است آیا تعزیر آنها به وسیله شلاق خواهد بود و یا این که به وسیله حبس و یا جریمه نقدی هم جایز است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] از آن جا که قانون مجازات اسلامی از شرع انور الهام گرفته، و قانون گذار در مقام تدوین قانون با تمسّک به منابع معتبر فقهی شیعه مبادرت به انشای قانون نموده، در باب تعزیرات حکومتی پاسخ به سؤالات زیر مورد نیاز است: 1 با توجّه به سیاق مادّه 16 قانون مجازات اسلامی در باب تعریف تعزیر، منظور از جمله (به نظر حاکم واگذار شده است) چیست؟ آیا مراد از حاکم، حاکم شرع است، یا قاضی محکمه؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] با توبه مجرم در اموری که باعث تعزیر می شود، آیا حاکم می تواند عفو کند؟
- [آیت الله جوادی آملی] آیا حاکم شرع می‌تواند زنانی را که در اجتماع یا انظار عمومی موی سرشان پیداست؛ یا زنانی که لباسی به تن دارند که برجستگیهای بدن را نشان میدهد؛ یا زنانی که پوشش نا مناسب دارند؛ یا زنانی که آرایش کرده باشند؛ کیفر نماید؟ اگر پاسخ مثبت است بنا به چه ادله فقهی زنان مورد سؤال را حاکم شرع می‌تواند کیفر نماید.
- [آیت الله مکارم شیرازی] در صورت شرط بودن اذن حاکم در استیفای قصاص لطفاً بفرمایید: آیا مبادرت به استیفای قصاص بدون اذن حاکم تعزیر دارد، یا فقط معصیت است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] در صورت شرط بودن اذن حاکم در استیفای قصاص لطفاً بفرمایید: آیا مبادرت به استیفای قصاص بدون اذن حاکم تعزیر دارد، یا فقط معصیت است؟
- [آیت الله سبحانی] آیا حاکم می تواند جهت ارتکاب هر عمل نامشروع حتی مثلاً ترک عمدی نماز شخص گناهکار را تعزیر نماید؟
- [آیت الله نوری همدانی] ج: در فرض فوق فقط حاکم شرع چون بر اساس رعایت مصلحت عمل میکند، می‌تواند اجازه بدهد و دادگاه صالح که مجاز از فقیه باشد نیز با رعایت مصلحت می‌تواند اجازه بدهد.
- [آیت الله نوری همدانی] هر گاه شخص مرتکب معصیتی که موجب حد است بشود و توبه نماید و بعد از گذشتن زمانی نزد حاکم شرع اقرار به گناه نماید. آیا اقرار بعد از توبه مثل اقرار قبل از توبه است یا خیر؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- اگر مالی را که خمس آن داده نشده بخرد، حاکم شرع می‌تواند پنج یک آن مال را بگیرد در صورتی که فروشنده خمس مال را ندهد.
- کسی که از طرف حاکم شرع مأمور جمع آوری زکاْ است موقع خرمن که گندم وجو را از کاه جدا می‌کنند و بعد از خشک شدن خرما وانگور می‌تواند زکاْ را مطالبه کند و اگر مالک ندهد و چیزی که زکاْ آن واجب شده، ازبین برود باید عوض آن را بدهد.
- انسان نمیتواند بدون اذن حاکم شرع از مال کسی که میداند خمس نمیدهد، خمس را بردارد و به حاکم شرع برساند.
- کسی که خمس بدهکار است، اگر با حاکم شرع مصالحه کند، می‌تواند در تمام مال تصرّف نماید و بعد از مصالحه منافعی که از آن به دست میآید مال خود اوست.
- ملکی که مقداری از آن وقف است ومقداری از آن وقف نیست اگر تقسیم نشده باشد، حاکم شرع یا متولّی وقف می‌تواند با نظر خبره، سهم وقف را جدا کند.
- اگر حاکم شرع حکم کند که اوّل ماه است کسی هم که تقلید او را نمیکند باید به حکم او عمل نماید ولی کسی که میداند حاکم شرع اشتباه کرده نمیتواند به حکم او عمل نماید.
- اگر موقعی که باید بدهی خود را بدهد، طلبکار مطالبه کند و او ندهد، طلبکار می‌تواند مالی را که گرو برداشته بفروشد در صورتی که از مالک وکالت در فروش داشته باشد والاّ باید اجازه بگیرد، و اگر دسترسی به او ندارد یا امتناع کند از اجازه، از حاکم شرع اجازه بگیرد وطلب خود را بردارد و باید بقیّه را به بدهکار بدهد، ولی اگر به حاکم شرع دسترسی ندارد می‌تواند بفروشد وحقّ خود را بردارد وبقیّه را به امانت نگه دارد اگر به صاحبش دسترسی ندارد.
- اگر انسان گندم یا جو یا خرما یا انگور را بخرد وبداند که فروشنده زکات آن را داده یا شک کند که داده یانه، چیزی بر او واجب نیست، و اگر بداند که زکات آن را نداده، چنانچه حاکم شرع بخواهد می‌تواند عین زکاْ را از دست مشتری بگیرد وصحّت معامله بستگی به اجازه حاکم شرع ندارد، و همچنین معامله صحیح است اگر فروشنده یا خریدار قیمت آن مقدار را بدهد و در صورتی که قیمت آن مقدار را خریدار به فروشنده داده باشد، می‌تواند از او پس بگیرد و به مستحقّش برساند.
- گرفتن پول از بانکهای دولتی و تصرّف در آن بدون اجازه حاکم شرع و یا وکیل او جائز است.
- هرگاه کسی پسری را از روی شهوت ببوسد، حاکم شرع از سی تازیانه تا نودونه تازیانه هرقدر صلاح میداند، به او میزند، وروایت شده است که خداوند عالم دهانهای از آتش بدهان او میزند وملائکه آسمان و زمین و ملائکه رحمت و غضب بر او لعنت می‌کنند و جهنّم برای او مهیّا خواهد بود ولی اگر توبه کند، توبه او قبول می‌شود.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بهجت] کسی که از طرف حاکم شرع مأمور جمعآوری زکات است، موقع خرمن که گندم و جو را از کاه جدا می‌کنند و بعد از خشک شدن خرما و انگور، می‌تواند زکات را مطالبه کند.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر مالی را که خمس آن داده نشده بخرد، چنانچه حاکم شرع، معامله پنج یک آن را اجازه ندهد، معامله آن مقدار باطل است، و حاکم شرع می‌تواند پنج یک آن مال را بگیرد، و اگر اجازه بدهد، معامله صحیح است، و خریدار باید مقدار پنج یک پول آن را به حاکم شرع بدهد، و اگر به فروشنده داده، می‌تواند از او پس بگیرد.
- [آیت الله بروجردی] اگر مالی را که خمس آن داده نشده بخرد، چنانچه حاکم شرع معامله پنج یک آن را اجازه ندهد، معاملهی آن مقدار باطل است و حاکم شرع می‌تواند پنج یک آن مال را بگیرد و اگر اجازه بدهد معامله صحیح است و خریدار باید مقدار پنج یک پول آن را به حاکم شرع بدهد و اگر به فروشنده داده می‌تواند از او پس بگیرد.
- [آیت الله مظاهری] در صورت تشخیص مصلحت، حاکم اسلامی چنانکه می‌تواند مجرم را عفو یا تخفیف در جرم دهد، می‌تواند در اجرای حدّ تخفیف دهد یعنی آن را تبدیل به تعزیر کند یا حدّ را اصلاً اجرا نکند.
- [آیت الله مظاهری] اگر انسان بر دزد یا شخص مهاجم پیروز شد به نحوی که دیگر نمیتواند کاری انجام دهد حقّ ندارد بیجهت او را بزند یا مجروح کند یا بکشد، و تعزیر او با حاکم شرع است.
- [آیت الله مظاهری] حرام است انسان استمناء کند یعنی با خود یا چیزی یا کسی غیر از همسر خود کاری کند که از او منی خارج شود، و اگر چنین کرد به دستور حاکم شرع تعزیر می‌شود.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر مالی را که خمس آن داده نشده بخرد، چنانچه حاکم شرع معامله یک پنجم آن را اجازه ندهد، معامله آن مقدار باطل است و حاکم شرع می‌تواند یک پنجم آن مال را بگیرد و اگر خریدار به این امر آگاه نباشد می‌تواند بقیّه معامله را هم، به هم بزند و پول خود را از فروشنده بگیرد و اگر حاکم شرع معامله یک پنجم آن را اجازه دهد معامله صحیح است و خریدار باید مقدار یک پنجم پول آن را به حاکم شرع بدهد و اگر به فروشنده داده می‌تواند از او پس بگیرد.
- [آیت الله اردبیلی] دو نفری که چیزی را به یکدیگر صلح می‌کنند، باید بالغ و عاقل باشند و کسی آنها را مجبور نکرده باشد و نیز قصد صلح داشته باشند و حاکم شرع نیز آنان را از تصرّف در اموالشان منع نکرده باشد و سفیه نیز نباشند، اگرچه حاکم شرع هم آنها را منع نکرده باشد.
- [آیت الله مظاهری] اگر کسی که بالغ و عاقل است به مرد یا زن مسلمانی که بالغ و عاقل و عفیف است نسبت زنا یا لواط بدهد حدّش هشتاد تازیانه است که از روی لباس به او بزنند ولی اگر فحشهای دیگر بدهد یا به او اهانت و اذیت نماید با تقاضای آن شخص از حاکم شرع، تعزیر می‌شود، یعنی هر طور که حاکم شرع صلاح بداند او را تأدیب میکند.
- [آیت الله بروجردی] اگر متولی وقف خیانت کند و عایدات آن را به مصرفی که معین شده نرساند، حاکم شرع می‌تواند به جای او متولّی امینی معین نماید.