تخفیف
تخفیف ممکن است در معانی ذیل به کار رفته باشد: • تخفیف، به معانی آسان گردانیدن و در شرع به آسان و سهل قرار دادن احکام بر مکلف• تخفیف (علوم قرآنی)، تسهیل در ادای کلام
مرسوم است که فردی را تحت عنوان قیم برای صغار، نصب می کنند. آیا قیم حق عفو و گذشت و تخفیف دیه را دارد یا خیر؟
در مورد قصاص و دیه چنین حقی را ندارند.
در مورد قصاص و دیه چنین حقی را ندارند.
عنوان سوال:
مرسوم است که فردی را تحت عنوان قیم برای صغار، نصب می کنند. آیا قیم حق عفو و گذشت و تخفیف دیه را دارد یا خیر؟
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- اولیای مقتول بعضی بالغ و بعضی غیر بالغ می باشند و اولیای بالغ درخواست قصاص دارند، آیا در این موارد قصاص جایز است یا باید صبر کرد تا صغار به سن بلوغ برسند؟ آیا موافقت قیم صغار در این مسأله دخالت دارد؟
- شخصی چند زن را کشته است. بعضی از اولیای دم خواهان قصاص و بعضی خواهان دیه و بعضی خواهان عفو می باشند، چگونه باید عمل کرد؟
- فردی محکوم به اعدام شده و می خواهد عضوی یا اعضای بدنش را به اشخاص مضطر، هدیه کند و در قبال آن از حاکم شرع تخفیفی بخواهد، آیا می تواند حکم اعدامش را تخفیف دهد؟ و اگر تخفیف را شرط کند، آیا این شرط صحیح است؟
- در موردی که قصاص قاتل متوقف بر ردّ فاضل دیه به اوست، آیا قاتل مجاز است از حق خود نسبت به فاضل دیه گذشت کرده و خود را برای قصاص تسلیم اولیای دم کند؟
- اگر زنی به عمد کشته شود و دارای فرزندی صغیر باشد، آیا پدر او می تواند از جانب فرزند صغیر خود و به عبارت صحیحتر ولایتاً از سوی او از قصاص بگذرد و قاتل را عفو کرده، یا دیه از او اخذ کند; اگر ولیّ قهری (پدر جد پدری) ولایت بر قصاص یا عفو از قصاص از جانب صغیر نداشته باشد; تکلیف قاتل تا رسیدن صغیر به سن بلوغ چیست؟
- آیا به فتوای حضرتعالی دایره ولیّ قهری بر مولی علیه صرفاً ناظر بر حقوق مالی است و یا اطلاق داد؟ به عبارت دیگر آیا ولی قهری در حق قصاصِ نفس و عضو، از باب ولایت می تواند قاتل و جانی را عفو کند؟ و یا این که لزوماً غبطه صغیر در اخذ دیه است و بدون اخذ آن مجاز به عفو نیست؟ در صورتی که غبطه صغیر و مولی علیه در اخذ دیه نفس و عضو باشد. با اخذ آن از جانی، آیا او به اعتبار ولایت، می تواند هرگونه دخل و تصرفی را در سهم مالی مولی علیه گرچه به نفع خود، انجام دهد؟
- آنچه امروزه مرسوم است که پولی به صاحب خانه می دهند و در مقابل آن در خانه سکونت می کنند و به آن رهن منزل می گویند درچه صورت صحیح است و آیا صاحب پول باید پس از گذشت سال خمس آن پول را بپردازد؟
- در تصادفی که فردی کشته شده است، و دادگاه دیه قانونی برای ورثه مقرر کرده است; لکن ورثه آن مرحوم تردید دارند که با گرفتن آن، روح مرحوم ناراحت و معذّب باشد. لطفاً وظیفه را بیان کنید؟
- فردی دو نفر را به قتل رسانده است (یک زن و یک مرد را) حکم مسأله را چنانچه اولیای دم یکی از مقتولین یا هر دو تقاضای قصاص یا دیه را داشته باشند بیان کنید.
- کارگری در حین عبور از راه پله ساختمانی که در آن کار می کرده اند، سقوط کرده، و بر اثر ضربه مغزی فوت کرده است. از نظر مقررات اداره کار نصب نرده در راه پله های ساختمانی جهت جلوگیری از سقوط کارگران، وظیفه کارفرما است، آیا در این گونه موارد کارفرما ضامن دیه مقتول می باشد یا خیر؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] چنانچه ورثه مقتول صغیر باشند، بفرمایید: 1 آیا همواره اخذ دیه از سوی اولیای صغار، اصلح به حال صغار است، یا این که ولیّ صغیر حسب مورد می تواند جانی را عفو یا مطالبه قصاص کند؟2 آیا محدوده اختیارات ولیّ با قیّم، در این خصوص تفاوتی دارد؟
- [آیت الله بهجت] آیا جدّ صغار می تواند قاتل پدر صغار را عفو کند؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] برخی از اولیای میّت صغیر و برخی کبیرند. ورثه کبیر خواهان قصاص قاتل هستند، که در این صورت باید سهم صغار را از دیه بپردازند. آیا ورثه کبیر می توانند نوع دیه را از نظر جنس و قیمت تعیین نمایند؟ یا برای رعایت غبطه صغار، قیّم آنها، یا دادگاه، باید سهم الدیّه صغار را از جنس گرانتر (مانند گاو و گوسفند) تعیین کند؟
- [آیت الله اردبیلی] مادری بدون رعایت مصلحت صغار خود در 20 سال پیش با موافقت دادستان از دیه پدر مرحوم صغار در حادثه افتادن او در چاه یک اداره گذشت کرده. الآن صغار مدعی هستند که رعایت مصلحت ایشان نشده. آیا میتوانند اقامة دعوا کنند و با فرض عدم رعایت مصلحت ایشان می‌شود الآن مطالبه دیه کرد؟
- [آیت الله اردبیلی] مادری بدون رعایت مصلحت صغار خود در 20 سال پیش با موافقت دادستان از دیه پدر مرحوم صغار در حادثه افتادن او در چاه یک اداره گذشت کرده. الآن صغار مدعی هستند که رعایت مصلحت ایشان نشده. آیا میتوانند اقامة دعوا کنند و با فرض عدم رعایت مصلحت ایشان می‌شود الآن مطالبه دیه کرد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] پسرم با تحریکات شیطنت آمیز خانواده همسرش، که منجر به درگیری و فوت مادر زنش شد، به قصاص و دریافت فاضل دیه محکوم گردید. ورّاث کبیر، و پدر صغار (اصالتاً و ولایتاً) با دریافت مبلغی بیش از دیه کامله رضایت دادند; هر چند در رضایتنامه کتبی و رسمی به گرفتن دیه اشاره ای نشده است. آیا پدر صغار می تواند از طرف صغار گذشت کند، یا با دریافت دیه رضایت دهد، یا باید منتظر رشد و بلوغ صغار شود؟ در صورت اخیر، آیا امکان آزادی موقّت جانی، با سپردن وثیقه، تا رشد صغار وجود دارد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا می‌شود بدون شناخت، زنی را برای فرزندان صغار خودش قیّم قرار داد؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا تجارت قیّم صغار با اموال ایشان به نحوی که منافع آنان حفظ شود، صحیح است؟
- [آیت الله نوری همدانی] آیا جدّ پدری نسبت به قصاص یا عفو به عنوان ولایت بر صغار مقتول (پدر صغار) اختیار دارد یا خیر؟ و آیا اساساً جدّ پدری در خصوص فردی که متّهم به قتل است میتواند با استفاده از اختیار ولایت قهری خود شکایت را مسترد و از تعقیب متّهم قبل از ثبوت اتّهام صرفنظر نماید؟
- [آیت الله بهجت] فردی به قتل عمد کشته می شود که دارای پدر و اولاد صغار است. پدر مقتول که ولیّ صغار نیز می باشد، مطالبه قصاص کرده است و حاضر است در صورت مطالبه سهم صغار از دیه، پس از بلوغشان آن را بدهد. صغار پس از بلوغ تا زمان حیات ولیّ، مطالبه ای نکردند، امّا پس از فوت وی، سهم خود را مطالبه می کنند. آیا چنین حقّی برای آنان ثابت است؟
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مظاهری] در قتل عمد ورثه مقتول میتوانند قصاص کنند یا دیه بگیرند یا عفو کنند ولی عفو بهتر است، و در قتل شبه عمد حقّ قصاص ندارند فقط میتوانند دیه بگیرند یا عفو نمایند، و در قتل خطایی نیز حقّ قصاص ندارند بلکه یا عفو میکنند یا از عاقله یعنی خویشاوندان پدری قاتل، دیه میگیرند.
- [آیت الله جوادی آملی] .فقیه جامع الشرای ط که ولیّ مسلمین ا ست، از جهت ولا یی و حکومتی می تواند در صورت مصلحت، پرداخت خمس را عفو کند و یا آن را تخفیف بدهد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] دیه میّت به ورثه وی میرسد ولی برادر و خواهر مادری از دیه سهمی ندارند، چنانچه در مسأله 2798 گذشت.
- [آیت الله علوی گرگانی] پدر وجدّ پدری طفل و نیز وصیّ پدر در تصرّف در اموال صغار و همچنین وصیّ جدّ پدری در تصرّف اموال قاصرین یا قیم منصوب از طرف پدر یا جدّ میتوانند مال طفل را بفروشند و نیز مجتهد عادل هم میتواند مال دیوانه یا یتیم یا مال کسی را که غائب است بفروشد و احتیاط در این موارد رعایت مصلحت وغبطه است.
- [آیت الله اردبیلی] اگر زن حامله از روی عمد کاری کند که جنین او سقط شود، باید دیه آن را به تفصیلی که بیان شد به وارث طفل بپردازد و خود او از این دیه ارث نمیبرد و اگر ورثه جنین او را عفو کنند، دیه ساقط می‌شود، ولی در جنینی که روح در آن دمیده شده، بنابر احتیاط کفّاره قتل بر او واجب است.
- [آیت الله بروجردی] اگر کسی عمداً و به ناحق دیگری را بکشد، ولی کشته میتواند قاتل را عفو کند، یا بکشد، یا مقداری که در مسأله بعد گفته می‌شود از او دیه بگیرد؛ اما اگر از روی خطا بکشد مثلاً برای حیوانی تیر بیندازد و اشتباهاً کسی را بکشد ولی کشته حق ندارد او را بکشد، اما میتواند دیه بگیرد.
- [آیت الله مظاهری] در قتل خطا و قتل شبه عمد، قاتل باید علاوه بر دیه، شصت روز روزه بگیرد و اگر نتواند، شصت فقیر را سیر نماید، و در قتل عمد اگر ورثه مقتول عفو کنند یا با قاتل بر دیه توافق نمایند، قاتل باید شصت روز روزه بگیرد و شصت فقیر را هم سیر نماید.
- [آیت الله بهجت] اگر کسی عمداً و به ناحق دیگری را بکشد، ولیّ مقتول میتواند قاتل را عفو کند یا بکشد، یا به مقداری که در مسئله بعد گفته می‌شود از او دیه بگیرد، امّا اگر از روی خطا بکشد، ولیّ مقتول حق ندارد او را بکشد، امّا میتواند دیه بگیرد.
- [آیت الله بهجت] اگر انسان کسی را عمداً و به ناحق بکشد، در صورت عفو و یا گرفتن دیه علاوه بر توبه، بهعنوان کفاره باید دو ماه روزه بگیرد و شصت فقیر را سیر کند و یک بنده آزاد نماید، ولی اگر اشتباهاً بکشد، باید دیه او را بدهند (یعنی دیه بر عاقله است) و یک بنده آزاد کند و اگر نتواند بنده آزاد کند دو ماه روزه بگیرد و اگر این را هم نتواند، شصت فقیر را سیر کند.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر کسی عمداً و به ناحق، دیگری را بکشد، ولیّ کشته میتواند قاتل را عفو کند یا با رعایت شرایط قصاص در قاتل و مقتول او را بکشد یا مقداری که در مسأله بعد گفته می‌شود از او دیه بگیرد، اما اگر از روی خطا بکشد، مثلاً برای حیوانی تیر بیندازد و اشتباهاً کسی را بکشد، ولیّ کشته حق ندارد او را بکشد، اما میتواند دیه بگیرد.