وظیفه
تکلیف مستفاد از اصول عملی، هنگام شک یا جهل به حکم واقعی را وظیفه عملی گویند. این بحث در اصول فقه کاربرد دارد.
کسی که سفر شغل اوست، اگر بعد از انجام شغل، در آن محل یک روز یا چند روز برای کار دیگری بماند، چنانچه انجام سفر از اول به قصد شغل بوده، در آن چند روز وظیفه او چیست؟
با توجه به اینکه به نظر اینجانب در تمام مکه و مدینه مکلف مخیر بین قصر و اتمام است، لذا در فرض سؤال واقع شده صحیح است، اما روزه را چنانچه واجب بوده قضا کنند.
با توجه به اینکه به نظر اینجانب در تمام مکه و مدینه مکلف مخیر بین قصر و اتمام است، لذا در فرض سؤال واقع شده صحیح است، اما روزه را چنانچه واجب بوده قضا کنند.
عنوان سوال:
کسی که سفر شغل اوست، اگر بعد از انجام شغل، در آن محل یک روز یا چند روز برای کار دیگری بماند، چنانچه انجام سفر از اول به قصد شغل بوده، در آن چند روز وظیفه او چیست؟
پاسخ:
با توجه به اینکه به نظر اینجانب در تمام مکه و مدینه مکلف مخیر بین قصر و اتمام است، لذا در فرض سؤال واقع شده صحیح است، اما روزه را چنانچه واجب بوده قضا کنند.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- کسی که شغل او مسافرت است یا دوره گردی و گشت زنی می کند، اگر شک کند که در محلی ده روز مانده یا کمتر از ده روز مانده است، در اولین سفر شغلی وظیفه او چیست؟
- کسی که سفرهای متعددی دارد، ولی سفر شغل او نیست، مانند کسی که برای دید و بازدید یا تفریحات سالم مسافرت می کند، یا در شهری متاعی دارد که برای آوردن آن مسافرت مکرر می کند، وظیفه اش چیست؟
- راننده ای در بین راه ماشینش خراب شده و مجبور است برای تهیّه وسایل یدکی، با ماشین دیگری به شهرستانی در پنج فرسخی برود و برگردد. با توجه به اینکه ماشین، وسیله شغل و کار او می باشد، آیا در این سفر، که برای تهیّه لوازم ماشین سفر کرده نمازش قصر می شود یا این سفر جزء سفر شغلی محسوب می شود؟
- فرموده اید: کسی که شغلش مسافرت است اگر ده روز یا بیشتر در وطن خود بماند چه قصد ماندن ده روز را داشته باشد و چه بدون قصد بماند، باید در سفر اول که می رود نماز را شکسته بخواند. حال اگر کسی در غیر وطن خود ده روز بماند وظیفه اش در سفر اول چیست و آیا فرقی بین قصد ده روز و عدم قصد وجود دارد؟
- منظور از مدّت زمانی که مردم محل بگویند اینجا وطن اوست چقدر است؟
- این جانب مغازه ای را با سرقفلی به عنوان فرش فروشی اجاره کردم، ولی چون محل مناسب فرش فروشی نبود، به فکر تغییر شغل افتاده ام، ولی مالک مغازه با تغییر شغل موافق نیست; آیا این جانب حق دارم بدون جلب رضایت او تغییر شغل بدهم؟
- در فرض فوق اگر بدون قصد، ده روز مانده در سفر اول چه وظیفه ای دارد؟
- اینجانب در پاسگاه نگهبان می باشم و عدّه ای در حوزه محل کار بیش از چهار فرسخ به گشت زنی مشغول می باشند. لطفاً وظیفه ما را نسبت به نماز و روزه بیان فرمایید؟
- حوض و آب انبار و اراضی وقفی، که با لوله کشی شهری از استفاده افتاده و بعضی آن را تصرف و خانه و محل کار و زراعت کرده اند، لطفاً وظیفه متولی آنها را بیان فرمایید؟
- کسانی که شغلشان در سفر است، مانند دانشجویانی که برای تحصیل به شهر دیگر می روند و معمولاً جمعه ها به وطن خود برمی گردند، یاکارگران و کارمندانی که همه روزه از وطنشان برای کار و شغل به مسافت شرعی می روند و عصر برمی گردند، حکم نماز و روزه آنها چیست؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بهجت] اگر کسی بعد از تحقّق کثرت سفر، بدون قصد ده روز در سربازخانه یا محلّ کار و تحصیل مانده، در سفر اوّل وظیفه ی او چیست؟
- [آیت الله اردبیلی] فردی به عنوان نیروی رسمی، در سپاه پاسداران مشغول به کار است. تکلیف وی در موارد ذیل چیست؟ الف. سفر، مقدمه شغل اوست؛ یعنی فاصله بین محلّ کار و شهری که در آن زندگی میکند، به اندازه مسافت شرعی است. اگر او بخواهد هفتهای یک بار بین شهر خود و محلّ کار رفت و آمد نماید، چه باید بکند؟ ب. اگر ساعت یازده از محلّ کار خارج شود و در بین راه، اذان گفته شود و بخواهد نماز بخواند، قصر بخواند یا کامل؟ ج. اگر ساعت یازده از محلّ کار خارج و به منظور کار شخصی، به مقصد شهر دیگری که فاصلهاش بیشتر از مسافت شرعی است، حرکت کند، تکلیفش چیست؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] حکم اپیلاسیون عورت زن توسط خانم دیگر ی که این کار شغل اوست چیست؟
- [آیت الله سبحانی] اگر محل نیش زالو، خون باقی بماند وظیفه نمازگزار چیست؟
- [آیت الله سیستانی] من به خاطر شغلم هفته ای دو روز شنبه و یکشنبه ها و گاهی از عصر روز جمعه ها به سفر می روم. تصادفاً امکان دارد محل کار در همان حومه شهر باشد. محل سفر شهرهای مختلف است ولی تعدادشان تقریباً مشخص است. شغل من فروشندگی است و هر کجا نمایشگاه باشد از طرف شرکتی که برایش کار می کنم به محل نمایشگاه می فرستند، سؤال من این است که حکم نماز و روزه من چیست؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا می‌شود کسی در شش ماه از هر سال، سفر را شغل خود قرار دهد و شش ماه، ساکن در محل باشد؟ و اگر می‌شود، پس از شش ماه سکونت در محلّ خود، در سفر اول حکمش چیست؟
- [آیت الله خامنه ای] کسی که سفر مقدمه شغل اوست، آیا در سفر نمازش تمام و روزه اش صحیح است یا آن که این حکم اختصاص به کسی دارد که شغل او حتماً مسافرت باشد؟ این گفته مرجع تقلید حضرت امام خمینی(قدّس سرّه) که می فرماید: کسی که شغل او مسافرت است چه معنایی دارد؟ آیا کسی یافت می شودکه خود سفر شغل او باشد؟ زیرا چوپان و راننده و ملوان و غیر آن ها هم کارشان چوپانی و رانندگی و کشیترانی است و اصولاً کسی که سفر را به عنوان شغل خود برگزیده باشد، وجود ندارد.
- [آیت الله بهجت] آیا اگر بخواهم روزه ام صحیح باشد باید از محل کار حتما به وطن اصلی بروم تا بتوانم به شهرها و روستاهایی که کمتر از مسافت است برای غیر شغل سفر کنم یا از محل کار هم می توانم به جاهایی که کمتر از مسافت است مسافرت کنم؟
- [آیت الله بهجت] شخص مسافر هرگاه در مراجعت از سفر به محل کارش وارد شود و بخواهد بعد از پایان کار به وطن برود، آیا رسیدن به محل کار قاطع سفر است یا خیر؟
- [آیت الله بهجت] آیا کسی که برای شغل و کار، زیاد سفر می کند، کثیر السّفر است یا هر کسی که زیاد سفر می کند، مثل جهانگردان یا برای تفریح و سیاحت سفر می کند نیز کثیر السّفر محسوب می شوند؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- الف. کسانی که بهر علتی معمولا در هر کمتر از ده روز حداقل یک سفر بیش از 45 کیلومتر دارند در تمام سفرها و تمام مکانها نمازشان تمام است و روزه آنها صحیح می باشد. ب. این افراد لازم نیست حداقل سه ماه یا چهار ماه مسافرت کنند. بلکه همین که در طول یک ماه حداقل چهار سفر پی در پی بدون فاصله ده روز داشته باشند نمازشان تمام است. ج. بطور کلی کسانی که نمازشان تمام است اگر ده روز در وطن یا در جایی با قصد اقامه بمانند در سفر اول بعد از ده روز نمازشان شکسته و در سفر بعد نمازشان تمام است. د. محل تحصیل و محل کار در حکم وطن نیست. بلکه وطن جایی است که انسان به قصد سکونت همیشگی و مادام العمر در آنجا ساکن شده باشد. پس کسانی که بصورت مأموریت در شهر دیگری برای مدتی معین و لو طولانی سکونت می کنند آنجا وطن آنها محسوب نمی شود. و. این حکم مربوط به افرادی است که حداقل در کمتر از ده روز یک سفر داشته باشند. اما دانشجویان و کارمندان و طلاب و کسانی که در محل تحصیل یا محل کار بیش از ده روز می مانند یا هنگام مرخصی در وطن بیش از ده روز می مانند شامل این حکم نمی شوند. و نماز آنها در سفر شکسته است مگر اینکه قصد اقامت ده روز کنند.
- کسی که سفر او حرام نیست و برای کارِ حرام هم سفر نمی کند اگرچه در سفر معصیتی انجام دهد مثلاً غیبت کند یا شراب بخورد باید نماز را شکسته بخواند.
- کسی که برای معصیت سفر کرده موقعی که از سفر برمی گردد اگر توبه کرده باید نماز را شکسته بخواند و اگر توبه نکرده باید نماز را تمام بخواند. و اگر برگشتن از سفر در نظر عرف جزء رفتن به سفر، معصیت محسوب شود، بعید نیست وظیفه اش تمام باشد گرچه احتیاط آن است که هم شکسته و هم تمام بخواند.
- کسی که می خواهد پیش از رسیدن به هشت فرسخ از وطنش بگذرد یا ده روز در محلّی بماند اگر از ماندن ده روز یا گذشتن از وطن منصرف شود باز هم باید نماز را تمام بخواند ولی اگر باقی مانده راه هشت فرسخ باشد یا چهار فرسخ باشد و بخواهد برود و برگردد باید نماز را شکسته بخواند. شرط پنجم: آنکه برای کار حرام سفر نکند و اگر برای کار حرامی مانند دزدی سفر کند باید نماز را تمام بخواند و همچنین است اگر خودِ سفر، حرام باشد مثل آنکه سفر برای او ضرر داشته باشد یا زن بدون اجازه شوهر و فرزند با نهی پدر و مادر در صورتی که مخالفت با آن موجب اذیت و ناراحتی یا اسائه ادب به پدر و مادر باشد سفری بروند که بر آنان واجب نباشد ولی اگر مثل سفر حج واجب باشد باید نماز را شکسته بخواند.
- کسی که در محلّ عبور مردم نماز می خواند، یا کسی روبروی اوست مستحبّ است جلوی خود چیزی بگذارد که میان او و آنها حائل گردد حتّی اگر عصا، تسبیح یا ریسمانی باشد
- کسی که شغلش مسافرت است اگر ده روز یا بیشتر در وطن خود بماند چه از اول قصد ماندن ده روز را داشته باشد و چه بدون قصد بماند باید در سفر اولی که بعد از ده روز می رود نماز را شکسته بخواند.
- زن مستحاضه اگر نتواند خود را وارسی نماید باید به آنچه مسلّماً وظیفه اوست عمل کند مثلاً اگر نمی داند استحاضه او قلیله است یا متوسطه، باید کارهای استحاضه قلیله را انجام دهد، ولی اگر بداند سابقاً کدام یک از آن سه نوع بوده باید به وظیفه همان نوع رفتار نماید.
- مسافری که قصد دارد ده روز پشت سرهم در محلی بماند یا می داند که بدون اختیار ده روز در محلی می ماند در آن محل باید نمازهای خود را تمام بخواند.
- مسافری که قصد کرده ده روز در جائی بماند اگر به جایی که کمتر از چهار فرسخ است برود و برگردد به محل اقامه خود، باید نماز را تمام بخواند.
- مسافری که خرجی او تمام شده، یا مرکبش از کار افتاده، چنانچه سفر او سفر معصیت نباشد و نتواند با قرض کردن یا فروختن چیزی خود را به مقصد برساند، اگر چه در وطن خود فقیر نباشد، می تواند زکات بگیرد. ولی اگر بتواند در جای دیگر با قرض کردن یا فروختن چیزی مخارج سفر خود را فراهم کند، فقط به مقداری که به آنجا برسد، می تواند زکات بگیرد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله وحید خراسانی] کسی که وظیفه او روزه گرفتن در مسافرت است مانند کسانی که سفر شغل انان می باشد اگر پس از طلوع صبح و نیت روزه با هواپیما به محل دیگری مسافرت کند که در انجا صبح نشده باشد به جا اوردن مفطرات برای او جایز است
- [آیت الله سبحانی] اگر صحرانشین برای زیارت یا حج یا تجارت و مانند اینها مسافرت کند، باید نماز را تمام بخواند، خصوصاً اگر با همان چادر و اثاثیه سفر کند. شرط هفتم: سفر برای شغل نباشد شغل و کار او مسافرت نباشد کسانی که دارای چنین شرطی نیستند به سه گروه تقسیم می شوند: 1. راننده ها و خلبان ها و کشتیبان ها و ساربان ها و مانند آنها سفر شغل آنها است باید نماز را تمام بخوانند. 2. کسی که سفر شغل او نیست ولی سفر مقدّمه شغل او است یعنی برای انجام به طور مرتب سفر کند مانند معلمی که باید هر روز یا غالباً به مقدار مسافت شرعی سفر می کند، و پس از تدریس به وطن بازمی گردد و همچنین است محصل و بیله وری که برای خرید و یا فروش باید به مقدار مسافت شرعی سفر کند سپس برگردد آن گروه نیز باید نماز خود را تمام بخواند. 3. کسی که سفر شغل او و یا مقدمه شغل او نیست، ولی برای زیارت هر هفته مرتب سفر می کند، این گروه نیز باید نماز را تمام و روزه را بگیرند خلاصه کسانی که سفر برای آنان به صورت یک امر عادی درآید، نماز آنان تمام و روزه را باید بگیرند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] راننده ها، خلبان ها، کشتیبان ها و ساربان ها و مانند آنها که سفر شغل آنهاست باید نماز را تمام بخوانند، ولی در آغاز کار بنابر احتیاط، دو سه روز اوّل را جمع بخوانند.
- [آیت الله وحید خراسانی] شرط هفتم ان که شغل او مسافرت نباشد بنابراین شتردار و راننده و کشتیبان و مانند اینها اگر چه برای بردن اثاثیه منزل خود مسافرت کنند باید نماز را تمام بخوانند و مدار بر این است که عرفا بگویند شغلش سفر است مثلا بگویند کار او رانندگی یا ساربانی است و همچنین باید شغل او هم در سفر نباشد مانند کسی که اقامتش در جایی است و کارش از قبیل تجارت و تدریس و طبابت در جای دیگری است به طوری که اکثر ایام یا روز در میان مثلا برای انجام کار سفر می کند
- [آیت الله علوی گرگانی] کسی که وظیفه او روزه گرفتن در مسافرت است مانند مکاری و کسانی که سفر شغل آنان می‌باشد اگر پس از طلوع صبح ونیّت روزه با هواپیما به محلّ دیگری مسافرت بکند که در آنجا صبح نشده باشد آیا خوردن و آشامیدن و بجا آوردن سایر مفطرات بر او جائز است یا نه؟ ظاهر آن است که جائز باشد بلکه شبههای در جائز بودن آن نیست چون او در محلّی وارد شده است که آنجا شب است وشب روزه گرفتن جائز نیست.
- [آیت الله مکارم شیرازی] کسی که شغلش مسافرت نیست، ولی مسافرت مقدّمه شغل اوست، مانند معلّم و کارگر و کارمندی که خودش ساکن شهری است و همه روز برای انجام کار به نقطه دیگری می رود که رفت و آمد او هشت فرسخ یا بیشتر است، باید نماز را تمام بخواند و روزه را بگیرد، ولی در آغاز کار بنابر احتیاط، دو سه روز اوّل را جمع بخوانند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] 33 کسانی که شغلشان سفر است (مانند راننده بیابانی) یا سفر مقدمه شغل آنهاست (مانند کسانی که در یک شهر اقامت دارند و همه روزه برای تدریس یا کار دیگر به شهرهای مجاور می روند) و مجموع رفت و برگشت آنها هشت فرسخ یا بیشتر است، نمازشان تمام و روزه ماه رمضان بر آنها واجب است.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اگر صحرا نشین برای زیارت یا حج یا تجارت و مانند اینها مسافرت کند، باید نماز را شکسته بخواند. شرط هفتم آن که شغل او مسافرت نباشد، بنابراین شتر دار و راننده و چوبدار و کشتیبان و مانند اینها، اگرچه برای بردن اثاثیه منزل خود مسافرت کنند، در غیر سفر اول باید نماز را تمام بخوانند. و هم چنین در سفر اول اگر طول بکشد یا از مکانی به مکان دیگر برود که عرفاً بگویند عمل او سفر است باید نماز را تمام بخواند. ولی اگر سفر طولانی نباشد بطوری که عرفاً نگویند: سفر عمل اوست نمازشان شکسته است.
- [آیت الله بهجت] مسافرتهایی که همیشه لازمه شغل انسان است، مثل سفر برای پیدا کردن منزل قبل از حرکت کاروان، مانند همان شغل است، بهخلاف مسافرتهای اتفاقی که نماز در آن شکسته است.
- [آیت الله وحید خراسانی] کسی که در دو محل زندگی می کند مثلا شش ماه در شهری و شش ماه در شهر دیگر می ماند هر دو محل وطن اوست و همچنین اگر بیشتر از دو محل برای زندگی خود اختیار کرده باشد به طوری که عرفا گفته شود ان جا محل و مسکن دایمی اوست