حریم
حریم، اصطلاحی فقهی و حقوقی به‌معنای محدوده‌ای معین در اطراف برخی اموال غیرمنقول که برای بهره بردن کامل مالکان از آن اموال، از برخی تصرفات دیگران در آن محدوده منع شده است.
آیا حریم وقف هم جز وقف است؟ اگر هست تا چه فاصله‌ای؟
حریم وقف، جزء وقف نیست و مقدار آن مانند حریم غیر وقف است، یعنی به مقداری است که استفاده کامل از ملک، اعم از وقف و یا غیر وقف مبتنی بر وجود آن حریم باشد و تا زمانی که ملک نیاز به حریم دارد، دیگران حق تصرف در آن را ندارند.
حریم وقف، جزء وقف نیست و مقدار آن مانند حریم غیر وقف است، یعنی به مقداری است که استفاده کامل از ملک، اعم از وقف و یا غیر وقف مبتنی بر وجود آن حریم باشد و تا زمانی که ملک نیاز به حریم دارد، دیگران حق تصرف در آن را ندارند.
پاسخ:
حریم وقف، جزء وقف نیست و مقدار آن مانند حریم غیر وقف است، یعنی به مقداری است که استفاده کامل از ملک، اعم از وقف و یا غیر وقف مبتنی بر وجود آن حریم باشد و تا زمانی که ملک نیاز به حریم دارد، دیگران حق تصرف در آن را ندارند.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- آیا حریم وقف هم جز وقف است؟ اگر هست تا چه فاصله‌ای؟
- آیا حریم وقف هم جز وقف است؟ اگر هست تا چه فاصله‌ای؟
- در کتابهای فقهی برای خانه خدا در مکه حریم امنی قائل شدهاند که اگر کسی در آنجا حیوانی را صید کنند و یا باعث ریختن خونی شود و یا هر عملی که باعث شکستن حریم امن الهی شود باید دیه و یا کفاره بدهد خواهشمند است مقدار حریم جغرافیایی محدوده حرم امن الهی خانه کعبه را بر اساس اندازه کیلومتر برای بنده بنویسید.
- اگر کسی بعد از اتمام سوره، بدون هیچ مکث و فاصله‌ای به رکوع برود، آیا اشکالی دارد؟ به عبارت دیگر، آیا باید بین رکوع و جزء قبلی آن فاصله شود یا لازم نیست؟
- نظر معظم له در خصوص تعریف و قلمرو حریم خصوصی افراد چیست؟ آیا تجسس در امور دیگران حتی با هدف امر به معروف و نهی از منکر، خود منکر به شمار نمیآید؟ آیا در بحث امر به معروف و نهی از منکر، تجسس در حریم شخصی دیگران از باب انجام این دو فریضة بزرگ را میتوان مصداق مفسدهای به شمار آورد که ترتیب آن موجب رفع تکلیف امر به معروف و نهی از منکر میشود؟
- آیا وقف ارحام طبق مکتوب معظم له وقف عام میباشد؟
- نظر معظم له در خصوص تعریف و قلمرو حریم خصوصی افراد چیست؟ آیا تجسس در امور دیگران حتی با هدف امر به معروف و نهی از منکر، خود منکر به شمار نمیآید؟ آیا در بحث امر به معروف و نهی از منکر، تجسس در حریم شخصی دیگران از باب انجام این دو فریضة بزرگ را میتوان مصداق مفسدهای به شمار آورد که ترتیب آن موجب رفع تکلیف امر به معروف و نهی از منکر میشود؟
- آیا وقف سهام در بورس از نظر شرعی جایز است؟ آیا تصرفات متولی وقف سهام در اختیار معامله و خرید و فروش سهام جایز است ؟
- آیا وقف سهام شرکت یا موسسه ثبت شده جایز است؟
- اگر شخصی بگوید: (خانه ام بعد از مرگم برای حسینیه باشد)؛ آیا این تعبیر (وقف) به حساب میآید؟ بر فرض وقف، آیا تبدیل خانه وقفی به خانه ای دیگر که به حسینیه نزدیکتر و بهتر است جایز است؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله سیستانی] آیا در حریم در فروض 1 و 2 میان حریم نهر آب، خانه، قنات، چاه، روستا تفاوتی هست؟
- [آیت الله سیستانی] آیا حریم ملک صاحب حریم است یا حق وی است یا متعلق حق است یا صورت دیگران؟
- [آیت الله بهجت] حریم ملک از آن کیست؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا داخل خودرو شخصی تابع احکام حریم خصوصی است؟
- [آیت الله بهجت] اگر شخصی یا گروهی در حریم ملکی بدون اجازه ی صاحب حریم، سنگ چینی و دیوارکشی یا آبادی ایجاد کنند و از طرف دیگر صاحبان حریم در ابتدا با وجود اطّلاع و عدم رضایت، مانع نشوند؛ امّا بعدا مخالفت خود را اظهار کنند، آیا در این صورت تحجیرکننده و آبادکننده مالک می شود یا نه؟
- [آیت الله سیستانی] در صورتی که حریم مانع از تملک یا تصرفات دیگران شود تکلیف چیست؟
- [آیت الله سبحانی] حریم چاه های قنات در زمین های مجاور و متعلق به شخص دیگر، چقدر است؟
- [آیت الله سبحانی] زمینی در کنار حریم جاده را خریداری نمودم و طبق توافق طرفین، 22متر از زمین به جهت واقع شدن در حریم جاده کم شد و مابقی را خریداری نمودم اکنون پس از استعلام از اداره راه متوجه شدیم که 47متر در حریم جاده قرار می گیرد آیا می توانم معامله را فسخ کنم؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] شخصی، قطعه زمین موقوفه ای را از متولّی اجاره می کند، بعد از اجاره، قسمتی از زمینهای موات حریم آن رانیز احیا می کند. آیا متولّی می تواند زمین مزبور را که مستأجر احیا کرده است جزء وقف محسوب دارد یا مستأجر مالک آن می شود؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] نظر حضرت عالی در خصوص تعریف و قلمرو حریم خصوصی افراد چیست؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- وقف در صورتی صحیح است که مال وقف را تحویل متولّی وقف یا کسی که برای او وقف شده یا وکیل یا ولیّ او بدهند؛ ولی اگر چیزی را بر اولاد صغیر خود وقف کند و به قصد این که آن چیز وقف آنان باشد، از طرف آنان نگهداری نماید، وقف صحیح است.
- چیزی که وقف میشود باید (عین) آن موجود و مشخّص باشد، بنابر این وقف کردن (دَین) مانند این که بگوید: (آنچه را از فلانی طلب دارم وقف نمودم) یا وقف نمودن چیزی که مشخّص نیست، مانند این که بگوید: (یکی از باغهایم را وقف نمودم) صحیح نیست. همچنین اگر منافع چیزی را وقف کند، مثلاً بگوید: (منافع و استفاده خانهام را وقف نمودم) صحیح نمیباشد، ولی وقف کردن خانه برای سکونت در آن یا وقف کردن درخت برای استفاده از میوه آن صحیح است، هرچند هنگام وقف، میوه درخت موجود نباشد.
- کسی که مالی را وقف میکند باید برای همیشه وقف کند، پس اگر مثلاً بگوید: (این مال تا ده سال وقف باشد و بعد نباشد) و یا بگوید: (این مال تا ده سال وقف باشد و بعد تا پنج سال وقف نباشد و بعد دوباره وقف باشد) باطل است و به احتیاط واجب باید وقف از هنگام خواندن صیغه باشد، پس اگر مثلاً بگوید: (این مال بعد از مردن من وقف باشد)، چون از هنگام خواندن صیغه تا مردن وی وقف نبوده، اشکال دارد.
- ملکی که مقداری از آن به نحو مشاع وقف است و مقداری از آن وقف نیست، اگر تقسیم نشده باشد، حاکم شرع یا متولّی وقف میتواند با نظر خبره سهم وقف را جدا کند.
- وقف بر دو نوع است: اوّل:(وقف خاص) مانند آن که چیزی را برای اولاد خود وقف نماید. دوم:(وقف عام) که اختصاص به افراد خاصّی ندارد، مانند آن که چیزی را برای مسجد یا حسینیّه و یا فقرا وقف کند.
- وقف باید منجّز و بدون تردید انجام شود، پس اگر واقف آن را معلّق به شرطی کند که وجود آن شرط در حال یا آینده قطعی یا محتمل باشد، دو صورت دارد: اوّل:چنانچه آن شرط از شرایط صحّت وقف نباشد، صحّت وقف محلّ اشکال است، مثل این که بگوید: (اگر خداوند پسری به من عطا کرد، خانهام وقف باشد). دوم: اگر آن شرط در نظر واقف قطعی باشد و در صحّت وقف دخالت داشته باشد، وقف صحیح است، مانند این که بگوید: (اگر آن خانه مال من باشد، آن را وقف نمودم).
- در وقف، خاص باشد یا عام، بنابر احتیاط قصد قربت لازم است، ولی لازم نیست وقف کننده مسلمان باشد، بنابر این اگر غیر مسلمان هم چیزی را وقف کند صحیح است.
- اگر ملکی را برای وقف معیّن کند و پیش از خواندن صیغه وقف پشیمان شود یا بمیرد، چنانچه موقوفعلیه آن را تحویل گرفته باشد، وقف صحیح و لازم است و اگر تحویل نگرفته باشد، وقف صحیح نیست و اختیار آن با ورثه است.
- اگر چیزی را بر خودش وقف کند، مثل آن که مغازهای را وقف کند که عایدی آن را بعد از مرگ او خرج مقبرهاش نمایند، صحیح نیست؛ ولی اگر مثلاً مالی را بر فقرا وقف کند و خود او فقیر شود، میتواند از منافع وقف استفاده نماید.
- (وقف) آن است که انسان ملکی را ثابت نگهدارد و منافع آن را برای شخص یا اشخاص یا برای کار ویا مصرفی تعیین نماید، مانند این که زمینی را برای مسجد یا حسینیّه یا مدرسه و یا فقرا مخصوص سازد. به این کار در اصطلاح (وقف) و به مالی که وقف میشود (موقوفه) و به وقف کننده (واقف) و به شخص یا مصرفی که مال برای آن وقف شده (موقوف علیه) گفته میشود.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله جوادی آملی] .مستحب است نمازگزار , حریم نماز خود را از رفت و آمد دیگران حفظ کند, هرچند با عصا، تسبیح و مانند آن.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اعانت ظلمه و کسانی که با دین و احکام دین، ضدیت و معاندت دارند، تجاوز به حریم دین و حرام است.
- [آیت الله بهجت] لازم نیست صیغه وقف را به عربی بخوانند، بلکه اگر مثلاً بگوید، خانه خود را وقف کردم، وقف صحیح است و در وقف قبول کردن مطابق احتیاط است.
- [آیت الله شبیری زنجانی] در وقف انشاء معنای وقف لازم است ولی لازم نیست معنای وقف را به زبان بیاورد یا به عربی بخواند، بلکه اگر مفاد وقف را به صیغه فارسی بخواند یا به وسیلهای همچون نوشتن یا کار دیگری وقف را انشاء کند کفایت میکند، در وقف قبول کردن کسی که برای او وقف شده یا ولیّ یا وکیل او شرط نیست، همچنانکه اگر وقف بر افراد مخصوصی نباشد، بلکه مثل مسجد و مدرسه برای عموم وقف کند یا مثلاً بر فقراء یا سادات وقف نماید، قبول کردن کسی لازم نیست، بنابراین اگر - مثلاً - بگوید خانه خود را وقف کردم، وقف (با شرایطی که گفته خواهد شد) صحیح خواهد بود.
- [آیت الله شبیری زنجانی] ملکی که مقداری از آن وقف است و مقداری از آن وقف نیست، اگر تقسیم نشده باشد، مالک قسمتی که وقف نیست به همراه متولّی وقف (و در صورتی که وقف متولّی نداشته باشد یا دسترسی به وی امکانپذیر نباشد، مالک قسمت غیر وقفی به همراه حاکم شرع) میتوانند وقف را جدا کنند و اگر بهرهبرداری مناسب از مال وقف بدون تقسیم امکان نداشته باشد، بر متولّی وقف (یا حاکم شرع) لازم است برای تقسیم وقف اقدام کند.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . کسی که مالی را وقف می کند باید قصد قربت داشته باشد، و از موقع خواندن صیغه، مال را برای همیشه وقف کند، و اگر مثلاً بگوید: این مال بعد از مردن من وقف باشد، چون از موقع خواندن صیغه تا مردنش وقف نبوده، صحیح نیست، و نیز اگر بگوید: تا ده سال وقف باشد و بعد از آن نباشد، یا بگوید: تا ده سال وقف باشد، بعد پنج سال وقف نباشد، و دوباره وقف باشد، وقف صحیح نیست.
- [آیت الله بروجردی] کسی که مالی را وقف میکند، باید قصد قربت داشته باشد و از موقع خواندن صیغه، مال را برای همیشه وقف کند و اگر مثلاً بگوید:(این مال بعد از مردن من وقف باشد)، چون از موقع خواندن صیغه تا مردنش وقف نبوده، صحیح نیست و نیز اگر بگوید:(تا ده سال وقف باشد و بعد از آن نباشد)، یا بگوید:(تا ده سال وقف باشد، بعد پنج سال وقف نباشد و دوباره وقف باشد)، وقف صحیح نمیباشد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] وقف بر دو قسم است: وقف خاصّ و وقف عام. در وقف خاصّ که مال برای افراد به خصوصی وقف میگردد وقف در صورتی صحیح است که مال وقف را به تصرّف یکی از کسانی که برای آنان وقف شده یا وکیل یا ولیّ او بدهند و اگر چیزی را بر اولاد صغیر خود وقف کند و به قصد این که آن چیز وقف آنان شود نگهداری کند وقف صحیح است. در وقف عام باید متولّی تعیین گردد و لازم نیست کسی مال وقفشده را در اختیار بگیرد.
- [آیت الله نوری همدانی] کسی که مالی را وقف می کند ؛ باید بنابر احتیاط واجب از موقع خواندن صیغه ، مال را برای همیشه وقف کند و اگر مثلاً بگوید این مال بعد از مردن من وقف باشد ، چون از موقع خواندن صیغه تا مردنش وقف نبوده اشکال دارد . و نیز اگر بگوید تا ده سال وقف باشد و بعد از آن نباشد ، یا بگوید تا ده سال وقف باشد ، بعد پنج مال وقف نباشد و دوباره وقف باشد ؛ وقف بودنش اشکال دارد .
- [آیت الله سبحانی] کسی که مالی را وقف می کند; باید از موقع خواندن صیغه، مال را برای همیشه وقف کند و اگر مثلاً بگوید این مال بعد از مردن من وقف باشد، چون از موقع خواندن صیغه تا مردنش وقف نبوده اشکال دارد. و نیز اگر بگوید تا ده سال وقف باشد و بعد از آن نباشد، یا بگوید تا ده سال وقف باشد، بعد پنج سال وقف نباشد و دوباره وقف باشد; وقف بودنش اشکال دارد.