عمره
عمره یکی از عبادات اسلامی و مربوط به زیارت خانه خدا (کعبه) است. این عمل به دو نوع عمره تمتع و عمره مفرده تقسیم می‌شود.
آیا اصل پول سپرده برای حج و عمره و همچنین سود آن متعلق خمس هست؟
مالی کهبرای عمره یا حج سپرده گذاری می کند و سود آن، درصورتی که رفتن به زیارت جزء شوونلازم وی نباشد خمس تعلق می گیرد ولی اگر جزء شوون لازم وی باشد و متوقف بر سپردهگذاری باشد و نتواند بدون مشقت هم قرض کند، به آن خمس تعلق نمی گیرد.
مالی کهبرای عمره یا حج سپرده گذاری می کند و سود آن، درصورتی که رفتن به زیارت جزء شوونلازم وی نباشد خمس تعلق می گیرد ولی اگر جزء شوون لازم وی باشد و متوقف بر سپردهگذاری باشد و نتواند بدون مشقت هم قرض کند، به آن خمس تعلق نمی گیرد.
پاسخ:
مالی کهبرای عمره یا حج سپرده گذاری می کند و سود آن، درصورتی که رفتن به زیارت جزء شوونلازم وی نباشد خمس تعلق می گیرد ولی اگر جزء شوون لازم وی باشد و متوقف بر سپردهگذاری باشد و نتواند بدون مشقت هم قرض کند، به آن خمس تعلق نمی گیرد.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- شخصی که مقداری پس انداز در بانک دارد و با سود آن بخشی از مخارج زندگی اش را تأمین می کند آیا به اصل پس انداز بعد از گذشت سال خمس تعلق می گیرد؟
- در مساله خمس منظوراز مورد نیاز و در معرض استفاده بودن اموال که از متعلق خمس بودن استثنا شده اند چیست؟
- اگر کسی با مال غصبی یا مال دیگری که به وجه شرعی به دست نیامده، معامله مضاربه ای انجام دهد، سود حاصله متعلق به کیست،غاصب یا صاحب مال؟
- اگر کسی با مال غصبی یا مال دیگری که به وجه شرعی به دست نیامده، معامله مضاربه ای انجام دهد، سود حاصله متعلق به کیست،غاصب یا صاحب مال؟
- اگر شخصی در مکّه یا مدینه پول سعودی پیدا کند که نمیداند متعلّق به ایرانی است یا غیر ایرانی، وظیفه او چیست؟
- آیا اموالی که متعلق به کودکان نابالغ یا دیوانگان است و با هبه، ارث و طرق دیگر حاصل شده، مشمول خمس است؟ و اگر ولی آنها برایشان با اموال خود آنها چیزی بخرد، تکلیف خمس آنها به چه صورتی است؟
- اگر بعد از گذشت یکسال از ازدواج، جهیزیهای که به مقدار متعارف بوده مورد استفاده قرار نگیرد، آیا متعلق خمس است؟
- اگر کسی با عین پول خمس داده نشده، لباس خریداری کند و در آن نماز بخواند حکم آن چیست؟
- اگر کسی با عین پول خمس داده نشده، لباس خریداری کند و در آن نماز بخواند حکم آن چیست؟
- شخصی با پول خمس داده شده، مقداری طلا خریده، و سرمایه قرارداده است؛ پس از چند سال در اثر تورم و افزایش قیمت طلا، سرمایه او هم اضافه شده است. خمس مقدار زیادی قیمت طلاها را چگونه باید محاسبه نماید؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله صافی گلپایگانی] 4- آیا به سود پولی که در بانک سپرده گذاری شده در صورتی که خمس اصل پول پرداخت شده باشد خمس تعلق میگیرد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اگر انسان مقداری پول مخمّس یا پولی که به آن خمس تعلّق نمی گیرد در بانک داشته باشد و سودی مشروع به آن تعلّق بگیرد، آیا این سود متعلّق خمس است، یا همانند اصل پول خمس ندارد؟
- [آیت الله مظاهری] اخیراً با پول حج یا عمره معاملاتی صورت می گیرد و در موقع اعزام به حج یا عمره به این پول سود تعلق گرفته و از هزینه عمره یا حج کم می شود، آیا به پول پس انداز شده جهت حج یا عمره در صورت گذشتِ سال، خمس تعلق می گیرد؟
- [آیت الله صافی گلپایگانی] 16- در شرایط فعلی که پول حج و عمره، بیش از یک سال در حساب سپرده در بانک میماند، پرداخت خمس آن واجب است یا خیر؟
- [سایر] کسانی که قصد تشرف به حج و عمره دارند، برای حفظ نوبت باید مبلغ مقرری را به بانک بسپارند که این مبلغ مطابق قرارداد مضاربه است و سودی نیز به آن تعلق میگیرد. زمانی که نوبت تشرف آنان فرا میرسد، اصل پول و سود را دریافت و به سازمان حج و زیارت میسپارند و به عمره و حج مشرف میشوند و چنانچه کسی این پول را به بانک نسپارد، نوبتی برای تشرف او منظور نخواهد شد ؛ آیا در این فرض به اصل پول و سود آن خمس تعلق میگیرد؟
- [آیت الله خامنه ای] هم اکنون کسانی که قصد تشرّف به حج یا عمره را دارند، باید برای حفظ نوبت، مبلغ مقرّری را به بانک بسپارند که این مبلغ مطابق قرارداد مضاربه است و سودی نیز به آن تعلّق می گیرد و زمانی که پس از حدود سه سال، نوبتِ تشرّف آن ها فرا می رسد، اصل پول و سود آن را دریافت می کنند و به سازمان حج و زیارت می سپارند و به عمره یا حج مشرف می شوند. حال با توجّه به اینکه سپردن پول به بانک مقدّمه رفتن به عمره یا حجّ است و چنانچه کسی این پول را به بانک نسپارد نوبتی را برای رفتن به عمره و یا حج نخواهد داشت و اکنون طریق رفتن به حج نیز همین است، آیا به اصل پول و سود آن خمس تعلّق می گیرد یا نه؟
- [آیت الله سبحانی] مقداری پول که به عنوان پیش خرید اتومبیل در یکی از مؤسسات صنعتی سپرده می شود آیا متعلق خمس است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] در سالهای اخیر بانک به سپرده های مربوط به حجّ و عمره سود می دهد. لطفاً بفرمایید: الف) گرفتن این سودها چه حکمی دارد؟ ب) آیا به سودهای مذکور که سال خمسی بر آن می گذرد خمس تعلّق می گیرد؟
- [سایر] الف. پولی را برای ثبتنام حج تمتع پس انداز کردهام، آیا به این پول خمس تعلق میگیرد؟ ب. آیا به سپردههای حج و عمره و سود آنها، خمس تعلق میگیرد؟
- [آیت الله بهجت] مبالغ سپرده شده در سازمان بورس اوراق بهادار جهت خرید سهام کارخانه ها و استفاده از سود سهام به عنوان تنها محلّ درآمد، آیا متعلّق خمس می باشد؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- مالی را که خرج سفر حجّ و زیارتهای دیگر - به گونهای که متعارف است - میکند، خمس ندارد و مالی که برای هزینه سفر حج واجب کنار میگذارد یا سپردهگذاری میکند خمس ندارد ولی اگر برای حج مستحب باشد خمس دارد.
- کسانی که خود مستطیع هستند تا حج خود را بجا نیاوردهاند، نباید در انجام حجّ نایب دیگری بشوند و اگر انجام بدهند، ظاهراً حجّ آنها باطل است و برای خودشان نیز واقع نمیشود. کسانی که نمازشان صحیح نیست یا توانایی انجام اعمال اختیاری عمره یا حجّ را ندارند (مثلاً نمیتوانند رمی جمرات نمایند) در حج واجب نیابتشان باطل است، هر چند مجّانی باشد.
- کسی که برای حج یا عمره احرام بسته اگر بمیرد، باید مثل دیگران کفن شود و پوشاندن سر و صورتش اشکال ندارد.
- اگر برای بچه صغیر یا دیوانه منافعی به دست آید، همچون دیگر افراد متعلّق خمس میباشد و باید ولیّ آنها خمس را بپردازد و اگر ندهد، بعد از آن که بچه بالغ شد یا دیوانه عاقل گردید باید خمس آن را بدهد.
- تا مرد یا زن طواف نساء را که یکی از مناسک حجّ و عمره مفرده و عمره قِران است بجا نیاورند، بهرهگیری جنسی زن و شوهر از یکدیگر حلال نمیشود و اگر بخواهند ازدواج کنند، چنانچه با حلق یا تقصیر از احرام خارج شده باشند، ازدواجشان صحیح است هر چند طواف نساء را انجام نداده باشند.
- انسان میتواند خمس هر چیز را از همان چیز بدهد یا به مقدار قیمت خمس پول بدهد، ولی نمیتواند به مقدار قیمت خمس، از جنس دیگری بدهد مگر حاکم شرع آن را اجازه دهد.
- کسی که از اوّل تکلیف خمس نداده، اگر ملکی بخرد و قیمت آن بالا رود، چنانچه آن ملک را برای آن نخریده که قیمتش بالا رود و بفروشد، مثلاً زمینی را برای زراعت خریده است، در صورتی که آن را به ذمّه خریده و از پول خمس نداده قیمت آن را داده، باید خمس قیمتی را که خریده بدهد، ولی اگر مثلاً پول خمس نداده را به فروشنده داده و به او گفته این ملک را با این پول میخرم، در صورتی که حاکم شرع مصلحت بداند و معامله یک پنجم آن را اجازه دهد، خریدار باید خمس مقداری را که آن ملک ارزش دارد بدهد.
- اگر کسی توشه راه و مرکب سواری و پول تهیّه آنها را نداشته باشد و دیگری به او بگوید: اگر حجّ بروی من خرج حجّ تو را میدهم، استطاعت مالی پیدا میکند و با داشتن سایر شرایط حجّ بر او واجب می‌شود.
- اگر خمس را از خود مال ندهد بلکه پول بدهد، باید به قیمت واقعی حساب کند و نمیتواند مال خمسدار را ارزانتر از قیمت واقعی حساب کند هر چند مستحقّ به آن قیمت راضی شده باشد، پرداخت جنس دیگر (غیر از پول) به جای مالی که در آن خمس واجب شده، جایز نیست، مگر مجتهد جامع الشرایط به مصلحت دانسته اجازه دهد.
- اگر به مقدار مخارج رفت و برگشت و مخارج حجّ را کسی به انسان ببخشد یا در اختیار او بگذارد، استطاعت مالی پیدا میکند و با داشتن سایر شرایط مستطیع است هر چند در دادن پول انجام حجّ شرط نشده باشد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بهجت] اگر از مالی که خمس آن واجب شده، ولی خمس آن را نپرداخته و به ذمّه هم نگرفته، سودی ببرد، مقداری از سود که در مقابل خمس آن مال است، مال شخص نخواهد بود، و باید خمس اصل مال و تمام سودی که در مقابل خمس بهدست آورده و خمس بقیه سود را بدهد؛ مثلاً صد تومان مال خمس نداده داشته و از آن پنجاه تومان سود برده، بیست تومان بابت خمس اصل مال و ده تومان بابت سود این بیست تومان و هشت تومان بابت خمس چهل تومان باقیمانده، باید خمس بدهد.
- [آیت الله مظاهری] پولی را که انسان جهت ثبت نام حجّ یا عمره و مانند اینها میپردازد، اگر در همان سال برود و سال خمسی هم داشته باشد، خمس ندارد. ولی اگر در همان سال نرود و یا سال خمسی نداشته باشد باید خمس آن را بدهد مگر آن پول خمس نداشته باشد نظیر مهریه یا ارث و مانند اینها.
- [آیت الله بهجت] اگر در سال سود عایدش گردید و وقت پرداخت خمس هم قبل از ماههای حج باشد، باید خمس آن سود را بدهد، و اگر وقت پرداخت بعد از ماه حج باشد و در همان سال مستطیع شد، میتواند این سود را در مخارج حج مصرف کند، و اما اگر سود مربوط به سالهای قبل باشد، باید خمس آن را بدهد، جز آن مقدار از درآمد این سال که استطاعت او را تکمیل کرده، که از مئونه حساب می‌شود، و اگر از روی معصیت در سال استطاعت حج بهجا نیاورد، بنابر اظهر باید خمس مالی را که اختصاص به حج داده شده بپردازد، و اگر تخمیس مال موجب بهجا نیاوردن حجّی شود که بر او مستقر شده، بعید نیست از مئونه سالی حساب شود که در آن میتواند حج بهجا آورد.
- [آیت الله وحید خراسانی] در مساله قبل گذشت که حکم قرض دادن به بانک مانند حکم قرض گرفتن از بانک است و چنانچه در قرارداد وام شرط فایده و سود شده باشد ربا و حرام است و فرق نمی کند پولی که به بانک داده می شود به نحو سپرده ثابت باشد یعنی صاحب پول بر حسب قرار داد تا مدت معینی نمی تواند از پول خود استفاده نماید یا به نحو حساب در گردش باشد که هر موقع بخواهد می تواند از پول خود استفاده کند ولی چنانچه شرط سود نشود و خود را طلب کار نداند اگرچه بانک به او سود بدهد گذاشتن پول نزد ان بانک جایز است و در بانک های دولتی و مشترک که به شرکت دولت و مردم تاسیس شده است بنابر احتیاط واجب یک پنجم ان سود را به نیت مافی الذمه به سادات فقیر بدهد و بقیه از منافع ان سال می باشد که اگر در موونه ان سال صرف نشود باید خمس ان را بپردازد
- [آیت الله جوادی آملی] .اگر کسی مواد معدنی را قبل از آنکه خمس آن را پرداخت کند یا به ذمّه بگیرد، بفروشد و سود ببرد، در این صورت, معامله نسبت به یک پنجم (خمس) فضولی است , چون خمس به عین مال تعلق می گیرد، اگر اولیای خمس (امام معصوم(ع) و ولیّ امر مسلمین ) آن را امضاء کند، معامله صحیح و منجّز خواهد شد و سود خمس به اولیای آن برمی گردد و اگر استخراج کننده معدن، خمس آن را پیش از داد و ستد از مال دیگر خود پرداخت نم اید، تمام این مواد معدنی مِلک او می شود و معامله او صحیح و همه سود آن, متعلق به او خواهد بود.
- [آیت الله مظاهری] هرگاه شخصی را برای عمره مفرده یا حجّ واجب یا مستحب اجیر کنند و اجیر، عمره یا حجّ خود را به جماع فاسد کند گرچه واجب است حجّ یا عمره را به آخر برساند و کفّاره نیز باید بدهد ولی این حجّ یا عمره برای منوب عنه کفایت نمیکند و نایب استحقاق اجرت ندارد، مگر اینکه کسی که او را اجیر کرده است راضی شود که در سالهای بعد آن حجّ یا عمره را به جا آورد.
- [آیت الله مظاهری] کسی که بمیرد و حجّ واجب و واجبات مالی دیگر نظیر خمس و زکات بر ذِمّه او باشد و ترکه او کفایت از همه آنها نکند، ادای حجّ بر آنها مقدم است مگر اینکه خمس یا زکات در اصل مال باشد که در این صورت ادای خمس و زکات مقدم است همچنانکه بر قرض نیز مقدم است.
- [آیت الله مظاهری] اگر میّت برای حجّ واجب اجرت تعیین کرده باشد نظیر اینکه بگوید مغازهام را صرف حجّ واجب کنید، ورثه باید حجّ او را ادا کنند و در صورت کمبود هزینه از اصل مال بردارند و در صورت زیاد بودن از حجّ متعارف، زیادی به ورثه میرسد و اگر وراث بدانند در آن مال خمس و زکات هست باید اوّل خمس و زکات آن را بپردازند و بقیه را صرف حجّ کنند.
- [آیت الله بهجت] در مسائل قبل گفته شد که حکم قرض دادن به بانک مانند حکم قرض گرفتن از بانک است، و چنانچه در قرارداد وام شرط سود شده باشد ربا و حرام است، و فرق نمیکند که پولی که به بانک داده می‌شود بهصورت (سپرده ثابت) باشد، یعنی صاحب پول بر حسب قرارداد تا مدت معینی نمیتواند از پول خود استفاده کند، یا بهنحو (حساب در گردش) باشد، که هر موقع بخواهد میتواند از پول خود استفاده کند، و در هر دو صورت حرام است.
- [آیت الله جوادی آملی] .اگر کسی پیش از پرداختن خمسِ مواد معدنی استخراج شده، صنعت یا کاری روی آن انجام دهد که موجب افزایش قیمت آن شود , مثلاً طلا یا نقره استخراج شده را قبل از تخمیس به صورت زیور آلات بسازد، در این صورت, فقط باید خمس اصل مواد معدنی را بپردازد و ارزش افزوده، به عنوان معدن متعلق خمس نیست.