ادای دین
ادای دين پرداخت بدهی را گویند و از آن در باب قرض و دین سخن رفته است.
میتی که دین دارد ورثه او می‌توانند قبل از ادای دینِ او تصرّف ناقله درسهم الاِرث خود بنمایند یا خیر؟ و اگر این کار را کردند چه صورت دارد؟
احوط آن است که ورثه، اوّل دین میت را ادا کنند بعد تصرّف در ما ترک او بنمایند، یا ضامن شوند دین میت را، بعد تصرّف در آن بنمایند.
احوط آن است که ورثه، اوّل دین میت را ادا کنند بعد تصرّف در ما ترک او بنمایند، یا ضامن شوند دین میت را، بعد تصرّف در آن بنمایند.
عنوان سوال:
میتی که دین دارد ورثه او می‌توانند قبل از ادای دینِ او تصرّف ناقله درسهم الاِرث خود بنمایند یا خیر؟ و اگر این کار را کردند چه صورت دارد؟
پاسخ:
احوط آن است که ورثه، اوّل دین میت را ادا کنند بعد تصرّف در ما ترک او بنمایند، یا ضامن شوند دین میت را، بعد تصرّف در آن بنمایند.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- شخصی وفات نموده و مظالم و خمس و زکات و دیون دیگر بر ذمّه او میباشد، آیا ورثه پیش از ادای این دیون می‌توانند در ما ترک او تصرّف بنمایند؟ و در این صورت میتوان او را در خانهاش غسل داد یا خیر؟
- هرگاه بر ذمّه میتی دَین غیر مستغرق باشد - از حق اللَّه و حق الناس - وورثه او از ادای آن مسامحه دارند، یا التفات ندارند، یا بعضی خیال ادا ندارند، آیا در این صورت تَرَکه آن میت را میتوان از ورثه خرید یا خیر؟ و آیا نمای آن املاک مال ورثه است یا خیر؟ و بر فرض عدم صحّت معامله، آیا می‌توانند هر کدام از ورثه حقوق خود را به کسی واگذار نمایند؟ به این معنی مثلاً ورثه حق اولویت دارند نسبت به سایر مردمان که اگر دَینِ دیان را ادا کردند ملک را بفروشند؟ مثلاً این حق اولویت را واگذار کنند؟ خلاصه راهی بر تصحیح این گونه معاملات هست یا خیر؟ و بر فرض بودنِ نمایِ ملک مال ورثه، آیا می‌توانند ورثه نمای ملک را ابداً، یا مادام الحیات صلح نمایند به غیر یا خیر حکم تصرّف در اصل ملک را دارد؟
- هرگاه زیدی طلبی از عمروی داشته و عمرو مدیون وفات نموده، آیا در صورت فقیر بودن مدیون، از باب زکات یا مظالم میتوان دین را حساب نمود؟ و اگر به قدر ادای دین ترکه دارد و لیکن ورثه حاضر برای ادای دین او نیستند، آیا باز هم میتواند ذمّه عمرو مدیون را از باب زکات بری نماید یا خیر؟
- هرگاه میت مدیون باشد و املاک و نقد دارد، اگر اَدای دَین او از نقد نمایند چون زوجه از املاک محروم است به او ضرر وارد میآید و اگر فقط از املاک تأدیه شود سهم زوجه که ثُمن یا رُبع باشد زیادتر میشود، آیا وصی و سایر ورثه در این باب مخیرند، یا باید اَدای دَین توزیع به تمام تَرَکه میت بشود؟
- شخصی مستطیع بوده و به ادای وظیفه حج موفّق نگشته و وصیّت به حج بلدی نموده و مال مخصوصی هم برای نیابت تعیین کرده و کسی که آن مال در دست اوست - از ورثه - در دادن آن مال و استنابه خود داری کند، آیا پیش ازاستنابه ورثه می‌توانند ترکه او را تقسیم نمایند؟
- شخصی وفات نموده، در وارث او صغیر هم میباشد و وصیّت هم ننموده، ورثه کبارِ او می‌توانند او را در خانه او غسل دهند یا خیر؟
- ملکیست وقفیّت آن محرز است ولی وقف نامه در دست نیست و متولّی آن معلوم نیست ولی مصرف آن معلوم است، آیا ورثه واقف در صورت عدم امکان اجازه از حاکم شرع می‌توانند آن موقوفه را به مصرف آن برسانند؟
- میّتیست که بدن او مجروح شده و گوشت او خون و چرک شده به استخوان رسیده، آیا تکلیف دربارهی او غسل است یا تیمّم و آیا یک تیمّم بدل اغسال ثلاثه کافیست یا سه تیمّم میخواهد؟ و آیا چنین میّتی را هر گاه غسل داده باشند و دفن نموده باشند به تکلیف شرعی واجب کفایی عمل نمودهاند، یا خیر باید نبش قبر او را بنمایند و او را تیمّم بدهند؟ و هر گاه چنین میّتی غسل حیض هم بر ذمّه او بوده همین تیمّم بدل از اغسال ثلاثه او را کفایت میکند، یا این که یک تیمّم هم بدل غسل حیض به او باید داد؟
- شخصی با استطاعت به عزم حج از محل خود حرکت نموده در یک منزلی راه فوت میکند و وجوه نقدیه و اثاثیه و توشه راه که همراهش بوده بدون نقصان به تصرّف ورثه او میآید، آیا در این صورت ورثه او باید حج بلدی برای او استیجار کنند یا میقاتی؟
- زیدی وفات نموده ما یملَک او کمتر از دیون او است، یکی از ورثه میگوید: من نه ارث میخواهم و نه دَین را میدهم، باقی ورثه تَرَکه را به قیمت در آورده خودشان بر میدارند و دَین مورِّث خود را میدهند، بعد از آن که قریب پانزده سال از مُقَدَّمه میگذرد آن وارث میگوید: من حاضرم که سهم خود را از تَرَکه بردارم و دَین را بدهم و این حرف را امروز میزند برای این که اجناس ترقّی نمود، آیا حقّی دارد که چنین ادّعایی بکند یا خیر؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله خوئی] کسی بچه صغیر دارد و کار میکند مزد میگیرد آیا پدر و مادر در مال آن می‌توانند تصرف نمایند؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] تصرف در مال الارث قبل از پرداختن سهم سایر وراث هرچند به اندازه سهم الارث خود یا کمتر چه حکمی دارد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] تصرف در مال الارث قبل از پرداختن سهم سایر وراث هرچند به اندازه سهم الارث خود یا کمتر چه حکمی دارد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر به علت اختلافات شخصی و یا خانوادگی یکی از ورثه از دریافت سهم الارث امتناع کند می توان سهم او را بین بقیه ورثه تقسیم کرد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] چنانچه ورثه میت، نوه های او باشند آیا سهم الارث همسر او یک هشتم است یا یک چهارم؟
- [آیت الله نوری همدانی] زنی که فوت کرده و ورثه او شوهرش و تنها دخترش میباشند، سهم الارث هر کدام چقدر است؟
- [آیت الله خامنه ای] پرداخت مال حرام برای ادای دین چه حکمی دارد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آیا ورثه می تواند پول (قیمت هوایی و درخت) سهم الارث زوجه را بدون رضایت زوجه به او بدهند.
- [آیت الله علوی گرگانی] آیا دیه میّتی که او را سوزاندهاند به ورثه تعلّق میگیرد؟
- [سایر] آیا عالمان دین که خود را مدافع آزادی میدانند می‌توانند به نام دین، مانع آزادی شوند؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- پیش از آن که عامل شروع به کار کند، جاعل و عامل می‌توانند جعاله را به هم بزند.
- ضامن و طلبه کار می‌توانند شرط کنند که هر وقت بخواهند، ضامن بودن ضامن را به هم بزنند.
- تصرف در ملک میتی که به مردم بدهکار است، حرام و نماز در آن باطل است، ولی اگر ضامن شوند که قرضهای او را بپردازند، یا این که طلبه کارها و وصی میت یا طلبه کارها و حاکم شرع اجازه بدهند، تصرف و نماز در ملک او مانعی ندارد.
- اگر زن بخواهد در چیزهایی که از آنها ارث نمیبرد مانند زمین خانهی مسکونی تصرف کند، باید از ورثهی دیگر اجازه بگیرد و نیز احتیاط واجب آن است که ورثه تا سهم زن را ندادهاند، در چیزهایی که زن از قیمت آنها ارث میبرد، مانند بنا و درخت بدون اجازهی او تصرف نکنند و چنانچه پیش از دادن سهم زن اینها را بفروشند، در صورتی که زن معامله را اجازه دهد، صحیح و گرنه باطل است.
- انسان میتواند در مرضی که به آن مرض از دنیا میرود، هر قدر از مال خود را به مصرف خود و عیال و مهمان و کارهایی که اسراف شمرده نمیشود برساند و نیز اگر مال خود را به قیمت بفروشد، یا اجاره دهد اشکال ندارد، ولی اگر مثلاً مال خود را به کسی ببخشد، یا ارزانتر از قیمت بفروشد، چنانچه مقداری را که بخشیده یا ارزانتر فروخته، به اندازهی ثلث مال او یا کمتر باشد، تصرف او صحیح است و اگر بیشتر از ثلث باشد، در صورتی که ورثه اجازه بدهند صحیح و اگر اجازه ندهند، تصرف او در مقدار بیشتر از ثلث باطل میباشد.
- اگر وصیت کند که از ثلث او خمس و زکات یا بدهی دیگر او را بدهند و برای نماز و روزهی او اجیر بگیرند و کار مستحبی هم مثل اطعام به فقرا انجام دهند، باید اوّل بدهی او را از ثلث بدهند و اگر چیزی زیاد آمد برای نماز و روزهی او اجیر بگیرند و اگر از آن هم زیاد آمد به مصرف کار مستحبی که معین کرده برسانند و چنانچه ثلث مال او فقط به اندازه بدهی او باشد، ورثه هم اجازه ندهند که بیشتر از ثلث مال مصرف شود، وصیت برای نماز و روزه و کارهای مستحبی باطل است.
- اگر وصیت کند که بدهی او را بدهند و برای نماز و روزهی او اجیر بگیرند و کار مستحبی هم انجام دهند، چنانچه وصیت نکرده باشد که اینها را از ثلث بدهند، باید بدهی او را از اصل مال بدهند و اگر چیزی زیاد آمد ثلث آن را به مصرف نماز و روزه و کارهای مستحبی که معین کرده برسانند و در صورتی که ثلث کافی نباشد، پس اگر ورثه اجازه بدهند، باید وصیت او عملی شود و اگر اجازه ندهند باید نماز و روزه را از ثلث بدهند و اگر چیزی زیاد آمد به مصرف کار مستحبی که معین کرده برسانند.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مظاهری] کسی که فوت کرده و حجّ واجب بر ذِمّه او بوده است ورثه پیش از ادای حجّ نمیتوانند در اموال میّت تصرّف کنند و همچنین است هر واجب مالی نظیر خمس و زکات و قرض، ولی اگر وصی میّت یا قیّم او واجب مالی را از اصل مال بیرون کند ورثه می‌توانند در اموال میّت تصرّف کنند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] تصرف و نماز خواندن در ملک میتی که به مردم بدهکار است با اجازه ورثه مانعی ندارد، مگر این که آن تصرف مزاحم حق طلبکاران گردد.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] تصرف در ملک میتی که به مردم بدهکار است در صورتی که ورثه بنای اداء قرض را بدون مسامحه نداشته باشند حرام و نماز در آن باطل است.
- [آیت الله وحید خراسانی] تصرف در ملک میتی که به مردم بدهکار است در صورتی که ان ملک زاید بر بدهکاری میت نباشد بدون رضایت طلبکار حرام و نماز در ان باطل است ولی اگر ضامن شوند که قرضهای او را بپردازند و طلبکار هم قبول کند با اجازه ورثه تصرف جایز و نماز هم صحیح است
- [آیت الله وحید خراسانی] تصرف در ملک میتی که خمس یا زکات بدهکار است در صورتی که ترکه زاید بر خمس و زکات نباشد حرام و نماز در ان باطل است ولی اگر بدهی او را بدهند یا با قبول حاکم شرع ضامن شوند که ادا نمایند تصرف و نماز در ملک او با اجازه ورثه اشکال ندارد
- [آیت الله شبیری زنجانی] تصرف در ملک میتی که خمس یا زکات بدهکار است حرام و به احتیاط مستحب نماز در آن باطل است؛ ولی اگر بدهی او را بدهند یا ضامن شوند که ادا نمایند به نحوی که دین از عهده میت ساقط شود، تصرف و نماز در ملک او بیتردید اشکال ندارد.
- [آیت الله مظاهری] تصرّف و نماز خواندن در ملکِ میّتی که خمس یا زکات یا چیزی به مردم بدهکار است حرام است.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . تصرف در ملک میتی که خمس یا زکات بدهکار است، حرام و نماز درآن باطل است، ولی اگر بدهی او را بدهند یا ضامن شوند که ادا نمایند، به نحوی که دین از عهده میت ساقط شود، جایز است و اگر عین زکات یا خمس در مال میت موجود باشد فقط تصرف و نماز در آن عین قبل از ادا جایز نیست ولی تصرف و نماز در غیر آن اشکال ندارد.
- [آیت الله اردبیلی] اگر برای مخارج عزاداری خود وصیّت نکرده باشد، نمیتوان از سهم ورثه صغیر بابت مخارج چیزی برداشت، ولی ورثه بالغ او می‌توانند از سهم خودشان بپردازند.
- [آیت الله مظاهری] در قتل عمد که ورثه حقّ قصاص دارند می‌توانند بیش از دیه از قاتل بگیرند و قصاص نکنند.