اختیار
اختیار در چند معنا به کار رفته است:۱. مقابل جبر، ۲. در برابر اکراه، ۳. مقابل ضرورت و اضطرار، ۴. برگزیدن یکی یا بیشتر، از چند چیز. از اختیار به معنای چهارم در باب نکاح سخن رفته است.
در کفّاره افطار عمدی روزه رمضان، هر گاه شخص اختیار دو ماه روزه را بنماید، آیا می‌تواند تمام دو ماه را متفرّقاً روزه بگیرد، یا باید سی و یک روز از آن را متوالیاً روزه بگیرد؟ و آیا می‌تواند بیست و نه روز متفرّق را مُقَدَّم بدارد، بعد سی و یک روز متوالی را بگیرد یا خیر؟
تفریق کفایت نمی‌کند و هم چنان تقدیم متفرّقه.
تفریق کفایت نمی‌کند و هم چنان تقدیم متفرّقه.
عنوان سوال:
در کفّاره افطار عمدی روزه رمضان، هر گاه شخص اختیار دو ماه روزه را بنماید، آیا می‌تواند تمام دو ماه را متفرّقاً روزه بگیرد، یا باید سی و یک روز از آن را متوالیاً روزه بگیرد؟ و آیا می‌تواند بیست و نه روز متفرّق را مُقَدَّم بدارد، بعد سی و یک روز متوالی را بگیرد یا خیر؟
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- روزه واجب غیر رمضان را اگر به معصیت مثلاً افطار کند مثل قضای مضیّق رمضان، در باقی آن روز، واجب است امساک کند یا خیر؟
- شخص به جهت پیری روزه را افطار نمود، کفّاره ده روز را - مثلاً که ده مُد است - می‌تواند به یک نفر بدهد، یا باید هر مُدّی را به یک نفر بدهد؟
- شخصی که کفّاره ماه رمضان به او تَعَلُّق گرفته و اختیار اطعام شصت مسکین را نموده، آیا می‌تواند به هر مسکینی پول طعام یک نفر را بدهد یا خیر؟
- شخصی عمداً روزه رمضان را به یکی از مبطلات باطل کرده، بعداً قضای آن روز را گرفته ولی کفّاره آن را به یکی از خصال ثلاثه عمل نکرده و میخواهد در ایّام رجب روزه مستحبّی بگیرد، آیا می‌تواند یا خیر؟
- در دَوَران آن که به جهت مرض یا ضعف فوق العاده، شخص تلقیح و تزریق ورید و عضله نماید تا روزه بگیرد و یا آن که ترک تلقیح کند و روزه را افطار کند، کدام مُقَدَّم و رجحان دارد؟ و هکذا عادی به تریاک، اگر دو سه نفس نکشد نتواند روزه بگیرد و از حالت طبیعی خارج می‌شود تکلیف او چیست؟
- شخصی در ماه رمضان نیّت روزه ندارد و بنا ندارد روزه بگیرد و در روز قبل از خوردن و آشامیدن عمل حرامی مثل زنا یا استمناء مرتکب شود، آیا در این صورت نیز باید کفّاره جمع بدهد، یا چون بنای روزه گرفتن نداشته، کفّاره ندارد؟
- شخصیست ضعیف البنیه، چند سال است که به مرض مالاریا مبتلا است، در تمام سال مشغول مداوست بایستی به وسیله اَغذیه مقوّی و شربت، تقویت برایش حاصل گردد، در ظرف این چند سال همه ساله در ماه صیام به سختی روزهدار بوده به نحوی که موقع افطار دو ساعت برایش ارتعاش بدنی و سستی حاصل می‌شود و حکماء {طبیبان} نیز او را از گرفتن روزه منع داشته به این عنوان که زحمات یازده ماهه و مداوا، به واسطه روزه یک ماهه بی نتیجه میماند، با این صورت آن شخص در ماه صیام روزهدار بوده، ولی به طور معروض به سختی بسر میبرد و فعلاً حالت او هم کما فی السابق است، با این تفاصیل آیا می‌تواند روزه بگیرد، یا خیر؟ مستدعیست لطفاً جواب را مرقوم فرمایید.
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله خامنه ای] آیا کفّاره افطار عمدی روزه، با کفّاره مریض تفاوت دارد؟
- [آیت الله بهجت] آیا افطار عمدی پس از زوال، در روزه کفاره ای، کفاره دارد؟
- [آیت الله صافی گلپایگانی] آیا می توانیم در کفاره افطار عمدی روزه ماه مبارک رمضان ، که به 60 مسکین به هر کدام یک مد گندم یا آرد یا نان یا برنج بدهیم آن ها را تبدیل به پول کنیم و به فقیر بدهیم ؟
- [آیت الله مظاهری] شخصی که برای قضای روزه ماه رمضان اجیر شده و بعد از ظهر افطار کرده، آیا کفاره دارد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی برای قضای روزه ماه رمضان اجیر شده و بعد از ظهر افطار کرده، آیا کفاره دارد؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا کفّاره روزههای ماه رمضان که پدر به طور عمدی افطار کرده، برعهده پسر بزرگتر است؟ کفّاره روزههایی که از روی عذر نگرفته (مدّ طعام)، برعهده چه کسی است؟
- [آیت الله بهجت] شخصی در ماه رمضان، قبل از ظهر قصد مسافرت داشته؛ لذا قبل از حرکت افطار کرده (صبحانه خورده)، تکلیف این شخص در مورد قضا و کفاره چیست؟
- [آیت الله صافی گلپایگانی] بلعیدن خون دندان در ماه مبارک رمضان و در حالیکه عمدی است و شخص روزه دار جاهل به مسئله شرعی است روزه ایشان چه حکمی دارد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر کسی جهت کفّاره افطار عمدی، روزه شصت روز را انتخاب کند و در بین ایّام انجام روزه در حالی که روزه است با حرام افطار کند آیا کفّاره دیگری بر او واجب می‌شود یا خیر؟
- [آیت الله اردبیلی] به جا آوردن روزه قضا مقدّم است یا روزه کفّاره مربوط به آن؟ مثلاً کسی که عمدا در ماه مبارک رمضان آب خورد و روزهاش را باطل کرد، اگر بخواهد بابت کفّاره آن، شصت روز روزه بگیرد، آیا گرفتن یک روز روزه قضا مقدّم است یا گرفتن شصت روز روزه کفّاره؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- روزی را که انسان شک دارد آخر شعبان است یا اوّل رمضان، واجب نیست روزه بگیرد و اگر بخواهد روزه بگیرد نمیتواند نیت روزهی رمضان کند، یا نیت کند که اگر رمضان است روزهی رمضان و اگر رمضان نیست روزهی قضا یا مانند آن باشد، بلکه باید نیت روزهی قضا و مانند آن بنماید و چنانچه بعد معلوم شود رمضان بوده از رمضان حساب می‌شود.
- روزی را که انسان نمیداند آخر ماه رمضان است یا اوّل شوال، باید روزه بگیرد، ولی اگر پیش از مغرب بفهمد که اوّل شوال است باید افطار کند.
- کسی که میخواهد دو ماه کفارهی روزهی رمضان را بگیرد، باید سی و یک روز آن را پی در پی بگیرد و اگر بقیة آن پی در پی نباشد اشکال ندارد.
- اوّل ماه به پنج چیز ثابت می‌شود:اوّل:آن که خود انسان ماه را ببیند.دوم:عدّهای که از گفتهی آنان یقین پیدا می‌شود، بگویند ماه را دیدهایم و همچنین است هر چیزی که به واسطهی آن یقین پیدا شود.سوم:دو مرد عادل بگویند که در شب ماه را دیدهایم، ولی اگر صفت ماه را بر خلاف یکدیگر بگویند، اوّل ماه ثابت نمیشود.چهارم:سی روز از اوّل ماه شعبان بگذرد که به واسطهی آن اوّل ماه رمضان ثابت می‌شود، یا سی روز از اوّل رمضان بگذرد که به واسطهی آن اوّل ماه شوال ثابت می‌شود.پنجم:حاکم شرع حکم کند که اوّل ماه است.
- اگر روزهی رمضان را عمداً نگیرد، باید قضای آن را به جا آورد و برای هر روز دو ماه روزه بگیرد، یا به شصت فقیر طعام بدهد، یا یک بنده آزاد کند و چنانچه تا رمضان آینده قضای آن روزه را به جا نیاورد، برای هر روز دادن یک مد لازم نیست.
- اگر در روزهی واجبی غیر روزهی رمضان و قضای آن، تا اذان صبح جنب بماند ولی از روی عمد نباشد، چنانچه وقت آن روزه معین است مثلاً نذر کرده که آن روز را روزه بگیرد روزهاش صحیح است و اگر مثل روزهی کفاره وقت آن معین نیست، احتیاط واجب آن است که غیر از آن روز، روز دیگری را روزه بگیرد.
- اگر روزهی رمضان را عمداً نگیرد و در روز مکرّر جماع کند، بنا بر احتیاط واجب کفاره هم مکرّر می‌شود، ولی اگر چند مرتبه کار دیگری که روزه را باطل میکند انجام دهد مثلاً چند مرتبه غذا بخورد یک کفاره کافی است.
- در چند صورت فقط قضای روزه بر انسان واجب است و کفاره واجب نیست:اوّل:آن که روزهدار در روز ماه رمضان عمداً قی کند.دوم:آن که در شب ماه رمضان جنب باشد و به تفصیلی که در مسأله 1639 گفته شد تا اذان صبح از خواب دوم بیدار نشود.سوم:عملی که روزه را باطل میکند به جا نیاورد، ولی نیت روزه نکند، یا ریا کند، یا قصد کند که روزه نباشد، یا قصد کند کاری که روزه را باطل میکند انجام دهد.چهارم:آن که اگر در ماه رمضان غسل جنابت را فراموش کند و با حال جنابت یک روز یا چند روز روزه بگیرد.پنجم:آن که در ماه رمضان بدون این که تحقیق کند صبح شده یا نه، کاری که روزه را باطل میکند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده و نیز اگر بعد از تحقیق با این که گمان دارد صبح شده، کاری که روزه را باطل میکند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده، قضای آن روز بر او واجب است؛ بلکه اگر بعد از تحقیق شک کند که صبح شده یا نه و کاری که روزه را باطل میکند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده، احتیاط واجب آن است که قضای روزهی آن روز را به جا آورد.ششم:آن که کسی بگوید صبح نشده و انسان به گفتهی او کاری که روزه را باطل میکند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده است.هفتم:آن که کسی بگوید صبح شده و انسان به گفتهی او یقین نکند، یا خیال کند شوخی میکند و کاری که روزه را باطل میکند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده است.هشتم:آن که کور و مانند آن به گفتهی کس دیگری افطار کنند بعد معلوم شود مغرب نبوده است.نهم:آن که در هوای صاف به واسطهی تاریکی یقین کند که مغرب شده و افطار کند، بعد معلوم شود مغرب نبوده است، ولی اگر در هوای ابری به گمان این که مغرب شده افطار کند، بعد معلوم شود مغرب نبوده قضا لازم نیست.دهم:آن که برای خنک شدن، یا بی جهت مضمضه کند یعنی آب در دهان بگرداند و بیاختیار فرو رود، ولی اگر فراموش کند که روزه است و آب را فرو دهد، یا برای وضو مضمضه کند و بیاختیار فرو رود، قضا بر او واجب نیست.
- اگر روزهدار به قدری تشنه شود که بترسد از تشنگی بمیرد، می‌تواند به اندازهای که از مردن نجات پیدا کند آب بیاشامد، ولی روزهی او باطل می‌شود و اگر ماه رمضان باشد، باید در بقیة روز از به جا آوردن کاری که روزه را باطل میکند خود داری نماید.
- کسی که کفارهی روزهی رمضان بر او واجب است، باید یک بنده آزاد کند، یا به دستوری که در مسألة بعد گفته می‌شود دو ماه روزه بگیرد، یا شصت فقیر را سیر کند، یا به هر کدام یک مد که تقریباً ده سیر است طعام یعنی گندم یا جو و مانند اینها بدهد و چنانچه اینها برایش ممکن نباشد، باید هیجده روز پی در پی روزه بگیرد و اگر نتواند بنا بر احتیاط واجب هر چند مُد که می‌تواند به فقرا طعام بدهد و اگر نتواند روزه بگیرد و طعام بدهد، باید استغفار کند، اگر چه مثلاً یک مرتبه بگوید:(اَستَغفِرُ اَللهَ) و احتیاط واجب آن است که هر وقت بتواند کفاره را بدهد.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله بهجت] اگر به عهد خود وفا نکند باید کفاره بدهد و کفاره آن بنابر احتیاط کفاره افطار عمدی روزه ماه رمضان است.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] کسی که می خواهد دو ماه کفاره افطار روزه ماه رمضان را بگیرد؛ باید سی و یک روز آن را پی در پی بگیرد و اگر بقیه آن پی در پی نباشد اشکال ندارد.
- [آیت الله علوی گرگانی] انسان می‌تواند در هر شب از ماه رمضان برای روزه فردای آن، نیّت کند و بهتر است که شب اوّل ماه هم نیّت روزه همه ماه را بنماید.
- [آیت الله خوئی] انسان می‌تواند در هر شب از ماه رمضان برای روزه فردای آن نیت کند بهتر آن است که شب اول ماه هم نیت روزه همة ماه را بنماید.
- [آیت الله اردبیلی] انسان می‌تواند در هر شب از ماه رمضان برای روزه فردای آن نیّت کند و بهتر است که شب اوّل ماه، نیّت روزه همه ماه را نیز بنماید.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر به عهد خود عمل نکند، باید کفّاره بدهد یعنی شصت فقیر را سیر کند یا دو ماه روزه بگیرد یا یک بنده آزاد کند یعنی کفّاره مخالفت عهد مانند کفّاره خوردن عمدی روزه ماه مبارک رمضان است.
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر انسان از روی اختیار به نذر خود عمل نکند، کفاره آن مانند کفاره افطار روزه ماه رمضان است؛ پس باید به مقداری که در مسأله پیش گفته شد کفّاره بدهد.
- [آیت الله مظاهری] انسان می‌تواند در هر شب از ماه رمضان تا اذان صبح برای روزه فردا نیّت کند و بهتر است که شب اوّل ماه هم نیّت روزه همه ماه را بنماید.
- [آیت الله بهجت] انسان می‌تواند در هر شب از ماه رمضان برای روزه فردای آن نیت کند و همچنین جایز است که شب اول ماه، نیت روزه همه ماه را بنماید، و احتیاط به تجدید نیت در هر شب ترک نشود.
- [آیت الله وحید خراسانی] اگر بخواهد غیر از روزه ماه رمضان روزه دیگری بگیرد باید ان را معین بنماید مثلا نیت کند که روزه قضا یا روزه نذر یا کفاره می گیرم ولی در ماه رمضان لازم نیست نیت کند که روزه ماه رمضان می گیرم بلکه اگر نداند ماه رمضان است یا فراموش نماید و روزه دیگری را نیت کند روزه ماه رمضان حساب می شود