حنوط کردن
حَنوط به معنای مالیدن کافور به مواضع هفت گانه سجده میت مسلمان است. این عمل واجب بوده و آمیختن حنوط با تربت امام حسین علیه‌السلام مستحب است.
حنوط کردن میّت واجب است یا مستحب و در صورت وجوب هرگاه فراموش شود، بعد از دفن نبش قبر برای آن واجب است یا خیر؟
حنوط میّت واجب است، لکن اگر فراموش شود و نبش قبر آن موجب هتک او باشد، نبش قبر برای تدارک آن جایز نیست.
حنوط میّت واجب است، لکن اگر فراموش شود و نبش قبر آن موجب هتک او باشد، نبش قبر برای تدارک آن جایز نیست.
عنوان سوال:
حنوط کردن میّت واجب است یا مستحب و در صورت وجوب هرگاه فراموش شود، بعد از دفن نبش قبر برای آن واجب است یا خیر؟
پاسخ:
حنوط میّت واجب است، لکن اگر فراموش شود و نبش قبر آن موجب هتک او باشد، نبش قبر برای تدارک آن جایز نیست.
پرسش‌های مرتبط از این مرجع
- چنان چه میّتی را بیحنوط دفن نموده باشند، نبش قبر برای حنوط آن واجب است؟
- با فرض تمکّن از حنوط چنان چه جهلاً یا نسیاناً بدون حنوط دفن نمودند، آیا واجب است نبش قبر جهت حنوط؟
- میّتی را در حال کفن و دفن ممکن نشد حنوط کنند یعنی کافور یافت نشد، بیحنوط دفن نمودند، بعد از دفن یافت شد، آیا واجب است نبش قبر او برای حنوط یا خیر؟
- هرگاه میّتی را در مسجدی از روی جهل دفن نمایند، آیا نبش قبر واجب است یا خیر؟
- اگر بچّه چهار ماهه بعد از تولّد بمیرد - البتّه مانند سایرین – واجب است سه غسل و سه پارچه کفن و حنوط، اگر جاهل به مسأله بودند و او را در یک پارچه سرتا سری إزار، کفن نمودند بدون مئزر و قمیص و حنوط و او را دفن نمودند، همان روز یا روز دیگر ملتفت شدند که اخلال شده به دو پارچه دیگر از کفن و حنوط، آیا واجب است نبش قبر از برای تکمیل کفن و حنوط، یا خیر؟
- شخص قبرکن در حال قبر کندن پولی از کیسهاش توی قبر ریخت، ملتفت شد فراموش کرد بردارد، یا آن که بعد از دفن میّت معلوم شد که پول از کیسهاش توی قبر ریخته، ورثه هم حاضر نیستند جبران کنند، میتواند برای برداشتن پول خود نبش قبر بنماید؟
- اغسال میّت را هرگاه به خلاف ترتیب، داده دفن کردند، آیا باید نبش کرد برای غسل مجدّد یا نه؟ و آیا باب حرمت نبش و وجوب غسل باب تعارض است، یا باب تزاحم؟ زیرا ملاک وجوب و حرمت محرز و موجود است و آیا وجوب غسل و ترتیب آن از باب تعدّد مطلوب نیست به قرینه تبدیل به آب قراح در مورد فقد کافور و سدر؟ و بر فرض تعدّد مطلوب، آیا اهمّیّت مطلوب کامل و کمال آن رجحان بر ملاک حرمت دارد یا نه؟
- میّتی را قبل از تکفین چادری بر او انداختن نماز بر او خواندند از باب جهل به مسأله، بعد از دفن معلوم شد که نماز بعد از تکفین باید بر آن خوانده شده باشد، آیا جایز است برای اعاده نماز نبش قبر نمایند؟
- میّتی را روی زمین به عنوان امانت دفن کنند و به قسمی که دفن میّت بر حسب متعارف که در زیر شکاف زمین باشد نیست، آیا این قسم هم از جمله دفن به معنای موارات در ارض است، که رأی مبارک عدم جواز نبش است در این قسم، یا نه؟
- هر گاه برای دفن میّتی قبری کندند و استخوان میّت در آن پیدا شد که هنوز رمیم نشده، در این صورت میتوان این میّت را در آن دفن نمایند و در صورت جواز، جواز با کراهت است یا بیکراهت؟
پرسش‌های مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله مکارم شیرازی] نبش قبر میّتی که بدون غسل، کفن، حنوط و نماز دفن شده است چه حکمی دارد؟
- [آیت الله خوئی] در صورتی که حنوط میت فراموش شود آیا باید نبش قبر بشود یا نه؟ (این مسئله را در رساله منهاج الصالحین مرقوم نفرمودهاید. )
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر میّت را بر خلاف جهت قبله دفن کنند، نبش قبر او چه حکمی دارد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر به قبری که رو به قبله نبود، برخورد کنیم، آیا جایز و یا واجب است که نبش قبر کرده و میّت را رو به قبله دفن کنیم؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] در صورتی که کفن میّت غصبی باشد و میّت نیز به تازگی در طبق زیرین میّت دیگر دفن شده باشد نبش قبر او چه حکمی دارد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] در صورتی که به وصیّت میّت در مورد محل دفن او عمل نشود، نبش قبر او چه حکمی دارد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا در مورد مزار شهید نیز می توان پس از گذشت 30 سال نبش قبر نمود و بدن میت دیگری را داخل قبر آن شهید دفن کرد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا در مورد مزار شهید نیز می توان پس از گذشت 30 سال نبش قبر نمود و بدن میت دیگری را داخل قبر آن شهید دفن کرد؟
- [آیت الله نوری همدانی] میّت را دفن کردهاند ولی در غسل، حنوط کلاً فراموش شده است در چنین مواردی چه باید کرد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] نبش قبر تا چند وقت، پس از دفن حرام است؟
مسائل مرتبط از این مرجع
- شکافتن قبر در چند مورد حرام نیست:اوّل:آن که میت در زمین غصبی دفن شده باشد و مالک زمین راضی نشود که در آن جا بماند.دوم:آن که کفن یا چیز دیگری که با میت دفن شده غصبی باشد و صاحب آن راضی نشود که در قبر بماند و همچنین است اگر چیزی از مال خودِ میت که به ورثه او رسیده با او دفن شده باشد و ورثه راضی نشوند که آن چیز در قبر بماند، ولی اگر وصیت کرده باشد که دعا یا قرآن یا انگشتری را با او دفن کنند، برای بیرون آوردن اینها نمیتوانند قبر را بشکافند.سوم:آن که میت بیغسل یا بیکفن دفن شده باشد، یا بفهمند غسلش باطل بوده، یا به غیر دستور شرع کفن شده، یا در قبر او را رو به قبله نگذاشتهاند.چهارم:آن که برای ثابت شدن حقی بخواهند بدن میت را ببینند.پنجم:آن که میت را در جایی که بیاحترامی به اوست مثل قبرستان کفار یا جایی که کثافت و خاکروبه میریزند دفن کرده باشند.ششم:آن که برای یک مطلب شرعی که اهمیت آن از شکافتن قبر بیشتر است قبر را بشکافند، مثلاً بخواهند بچّهی زنده را از شکم زن حاملهای که دفنش کردهاند بیرون آورند.هفتم:آن که بترسند درندهای بدن میت را پاره کند، یا سیل او را ببرد، یا دشمن بیرون آورد.هشتم:آن که قسمتی از بدن میت را که با او دفن نشده بخواهند دفن کنند، ولی احتیاط مستحب آن است که آن قسمت از بدن را طوری در قبر بگذارند که بدن میت دیده نشود.
- اگر بخواهند میت را به شهر دوری ببرند یا به جهت دیگر دفن او تأخیر بیفتد، باید نماز وحشت را تا شب اوّل قبر او تأخیر بیندازند.نبش قبر
- مستحب است دو چوبِ تَر و تازه در قبر همراه میت بگذارند.
- نبش قبر مسلمان (یعنی شکافتن قبر او) اگر چه طفل یا دیوانه باشد حرام است، ولی اگر بدنش از بین رفته و خاک شده باشد اشکال ندارد.
- مستحب است کسی که میت را در قبر میگذارد، با طهارت و سر برهنه و پا برهنه باشد و از طرف پای میت از قبر بیرون بیاید و غیر از خویشان میت کسانی که حاضرند، با پشت دست خاک بر قبر بریزند و بگویند:(اِنّا لِلّهِ و اِنّا اِلَیهِ راجِعوُن). اگر میت زن است کسی که با او محرم میباشد او را در قبر بگذارد و اگر محرمی نباشد خویشانش او را در قبر بگذارند.
- نبش قبر امامزادهها و شهدا و علما و صلحا اگر چه سالها بر آن گذشته باشد حرام است.
- بعد از غسل واجب است میت را حنوط کنند؛ یعنی به پیشانی و کف دستها و سر زانوها و سر دو انگشت بزرگ پاهای او کافور بمالندو مستحب است به سر بینی میت هم کافور بمالند و باید کافور ساییده و تازه باشد و اگر به واسطهی کهنه بودن عطر او از بین رفته باشد، کافی نیست.
- چیزی که از میت جدا می‌شود، اگر چه مو و ناخن و دندانش باشد، باید با او دفن شود و دفنِ ناخن و دندانی که در حال زندگی از انسان جدا می‌شود مستحب است.
- واجب است میت را طوری در زمین دفن کنند که بوی او بیرون نیاید و درندگان هم نتوانند بدنش را بیرون آورند و اگر ترس آن باشد که جانور بدن او را بیرون آورد، باید قبر را با آجر و مانند آن محکم کنند.
- مستحب است انسان در مرگ خویشان مخصوصاً در مرگ فرزند صبر کند و هر وقت میت را یاد میکند (اِنّا لِلّهِ وَ اِنّا اِلَیهِ راجِعُونَ) بگوید و برای میت قرآن بخواند و سر قبر پدر و مادر از خداوند حاجت بخواهد و قبر را محکم بسازد که زود خراب نشود.
مسائل مرتبط از دیگر مراجع
- [آیت الله وحید خراسانی] دفن میت در قبر مرده دیگر در صورتی که مستلزم تصرف در حق غیر یا نبش قبر میتی که از بین نرفته یا هتک میت باشد جایز نیست و در غیر این صورتها چنانچه ان قبر کهنه شده و میت اولی از بین رفته یا قبر نبش شده باشد اشکالی ندارد
- [آیت الله فاضل لنکرانی] دفن میّت در قبر مرده دیگر جائز نیست مگر آن که قبر، کهنه شده باشد و میت اوّلی حتّی استخوانهایش از بین رفته باشد. و زمین قبر وقف قبرستان باشد یا ملک فردی باشد که اجازه دفن میّت دوم را بدهد یا زمین موات باشد. و اگر احتمال برود که جنازه سابق هنوز به طور کامل از بین نرفته نبش قبر برای دفن مجدد یا هر امر دیگری جایز نیست ولی اگر نبش شد دفن مجدد مانعی ندارد.
- [آیت الله اردبیلی] دفن میّت در قبر مرده دیگر، اگر موجب نبش قبر شود جایز نیست.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه کسی وصیت کند بدن او را در جای معینی دفن کنند و به وصیت او عمل نکنند و در جای دیگری دفن شود جایز نیست قبر او را نبش کنند و به جای مورد وصیت انتقال دهند.
- [امام خمینی] دفن میت در قبر مرده دیگر، اگر موجب نبش شود، جایز نیست.
- [آیت الله سبحانی] اگر بخواهند میّت را به شهر دوری ببرند، یا به جهت دیگری دفن او را به تأخیر اندازند، باید نماز لیلة الدفن را تا شب اول قبر او تأخیر بیندازند. نبش قبر
- [آیت الله سیستانی] اگر بخواهند میّت را به شهر دوری ببرند ، یا به جهت دیگر دفن او تأخیر بیفتد ، باید نماز وحشت را تا شب اول قبر او تأخیر بیندازند . نبش قبر
- [آیت الله بهجت] اگر زمینی را برای دفن میت مسلمان یا کسی که در حکم مسلمان است عاریه داد و بعد از دفن از عاریه برگشت، نمیتواند عاریهگیرنده را وادار به نبش قبر نماید، مگر آنکه بدن میت از بین رفته باشد.
- [آیت الله بهجت] فرمودهاند شکافتن قبر در چند مورد جایز است: 1 میّت در زمین غصبی دفن شده باشد و مالک زمین راضی نشود که در آنجا بماند. 2 کفن یا چیز دیگری که با میّت دفن شده غصبی باشد و صاحب آن راضی نشود که در قبر بماند. و همچنین است اگر چیز گرانبهایی با او دفن شود و بدون نبش قبر نشود آن را بیرون آورد. 3 میّت بدون غسل یا کفن یا حنوط دفن شده باشد، یا بفهمند غسلش باطل بوده، یا به غیر دستور شرع کفن شده، یا در قبر او را رو به قبله نگذاشتهاند. ولی احوط این است که اگر موجب هتک و بیاحترامی میّت شود نبش قبر نشود و اگر برهنه دفن شده باید ملاحظه کنند که کفن کردن مهمتر است یا نبش قبر نکردن، و هر کدام برای میّت اهمیت بیشتری دارد رعایت نمایند. 4 بترسند درندهای بدن میّت را پاره کند، یا سیل او را ببرد، یا دشمن بیرون آورد، یا بخواهند میّت را به مشاهد مشرّفه منتقل کنند، اگرچه وصیّت به این مطلب نکرده باشد، بنابر اظهر.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شکافتن قبر در چند مورد حرام نیست: اوّل: اگر میت در زمین غصبی دفن شده باشد و مالک زمین راضی نشود که در آن جا بماند. دوّم: اگر کفن یا چیز دیگری که با میت دفن شده غصبی باشد و صاحب آن راضی نشود که در قبر بماند، و همچنین است اگر چیزی از مال خود میت که به ورثه او رسیده با او دفن شده باشد و ورثه راضی نشوند که آن چیز در قبر بماند. ولی اگر وصیت کرده باشد که دعا یا قرآن یا انگشتری را با او دفن کنند در صورتی که وصیتش بیشتر از یک سوم مال او نباشد، برای بیرون آوردن اینها نمی توانند قبر را بشکافند. سوّم: اگر میت بی غسل یا بی کفن دفن شده باشد یا بفهمند غسلش باطل بوده یا به غیر دستور شرع کفن شده یا در قبر، او را رو به قبله نگذاشته اند. که در این فرض اگر نبش قبر موجب هتک میت باشد یعنی جنازه متعفن یا متلاشی شده باشد جایز نیست. اما اگر میت بدون نماز دفن شده باشد نبش جایز نیست بلکه بر قبر نماز خوانده می شود. چهارم: اگر برای ثابت شدن حقی بخواهند بدن میت را ببینند. پنجم: اگر میت را در جایی که بی احترامی به اوست مثل قبرستان کفار یا جایی که کثافت و خاکروبه می ریزند دفن کرده باشند. ششم: اگر برای یک مطلب شرعی که اهمیت آن از شکافتن قبر بیشتر است، قبر را بشکافند مثلاً بخواهند بچه زنده را از شکم زن حامله ای که دفنش کرده اند بیرون آورند. هفتم: اگر بترسند درنده ای بدن میت را پاره کند یا سیل او را ببرد یا دشمن بیرون آورد. هشتم: اگر قسمتی از بدن میت را که با او دفن نشده بخواهند دفن کنند، احتیاط واجب آن است که آن قسمت از بدن را طوری در قبر بگذارند که بدن میت دیده نشود. نهم: اگر میت وصیت کرده که جنازه اش را قبل از دفن به مشاهد مشرفه منتقل کنند و عمداً یا به هر جهتی بر خلاف وصیت او عمل شده جایز بلکه واجب است قبر را نبش و جنازه را به محل مورد وصیت منتقل کنند، مگر این که بدن فاسد شده باشد یا نبش مستلزم هتک باشد، و در غیر این صورت نبش قبر جهت حمل به مشاهد مشرفه خلاف احتیاط است هرچند وصیت کرده باشد.