آداب تلاوت قرآن چیست؟

برای تلاوت قرآن، آداب خاصّی هست از جمله:

1. در حال طهارت و با وضو به تلاوت قرآن بپردازید.
2. در حالی که مسواک کرده ‌اید قرآن را تلاوت کنید.
3. با صوت زیبا تلاوت کنید.
4. با جَهر متوسّط بخوانید؛ نه با صدای آهسته باشد و نه با صدای بسیار بلند.
5. در حال تلاوت، با اَدَب و با طمأنینه و رو به قبله باشید؛ چه نشسته و چه ایستاده و اگر نشسته می ‌خوانید، تکیه نکنید.
6. از روی (مصحف) تلاوت کنید، که نگاه در (مصحف) و تلاوت از روی آن آثار خاصّی دارد و در روایات روی این موضوع تأکید شده است.
در روایتی از رسول اکرم‌ صلی الله علیه وآله نقل شده است: (لیس شی‌ء أشدّ علی الشّیطان من القرائة فی المحصف نظراً[1] چیزی برای شیطان سخت‌تر و کوبنده ‌تر از تلاوت قرآن نیست، آن هم از روی مصحف و با نگاه کردن در آن).

7. قبل از شروع بگویید: (أستعیذ باللَّه السّمیع العلیم من الشّیطان الرّجیم؛ یعنی به خداوند شنوا و دانا، از شیطان رانده شده پناه می ‌برم) و یا بگویید: (أعوذ باللَّه السّمیع العلیم من الشّیطان الرّجیم) و بعد بگویید: (بسم اللَّه الرّحمن الرّحیم). سپس تلاوت را شروع کنید، تا با عنایت خدای متعال از دخالت‌های شیطانی در نفس خود محفوظ بمانید.
قرآن می ‌فرماید: (فَإِذا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطانِ الرَّجِیمِ إِنَّهُ لَیْسَ لَهُ سُلْطانٌ عَلَی الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَلی‌ رَبِّهِمْ یَتَوَکَّلُونَ؛[نحل، آیات 98-99] وقتی قرآن را تلاوت می ‌کنی، پناه ببر به خدای متعال از شیطان مطرود. البته شیطان را بر آنانی که ایمان آورده و به پروردگارشان توکل می‌کنند، تسلّط و سیطره‌ ای نیست).

8. ترتیل را مراعات کنید؛ آن چنان تند نخوانید که حروف، کلمات، وقف‌ها و فاصله‌ ها به خوبی ادا نشود. همچنین فاصله زیاد و غیر صحیح در میان حروف و کلمات ندهید؛ به نحوی که حروف و کلمات جدا از هم و غیر مرتبط باشد. در مجموع، باید حروف و کلمات را خوب، روشن و در عین حال، متّصل و مرتبط به هم ادا کنید و وقف‌ های آیات را هم مراعات نمایید و طوری بخوانید که قلوب را به حرکت آورد و دل‌ها را تکان دهد.
قرآن، خطاب به رسول اکرم‌ صلی الله علیه وآله می ‌فرماید: (وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتیلاً؛[مزمل/4] و قرآن را با ترتیل مناسب آن بخوان).

امام موسی بن جعفر از پدران بزرگوار خود نقل می ‌کند: از رسول اکرم‌ صلی الله علیه وآله در خصوص آیه (وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتیلاً) سؤال شد و آن حضرت در توضیح و تفسیر آیه فرمود: (بیّنه تبیاناً و لاتنثره نثر الرّمل، و لا تهذّه هذا الشعر، قفو عند عجائبه، و حرّکوا به القلوب، و لا یکون همّ أحدکم آخر السّورة؛[2] قرآن را روشن و واضح تلاوت کن و حروف و کلمات آن را جدا از هم و پراکنده مساز، مانند پراکنده ساختن دانه ‌های ریگ از یکدیگر، و آن را سریع و تند تلاوت نکن، همانند تند خواندن شعر. وقتی به عجایب قرآن می ‌رسید، توقف کنید و به تدبّر و تأمّل بپردازید و با تلاوت آن دل‌ها را به حرکت آورید و با شتاب و بی ‌تأمّل نخوانید؛ به نحوی که بخواهید زود به آخر سوره برسید).

9. به هنگام تلاوت قرآن، به چیز دیگری فکر نکنید و متوجه آیات قرآن باشید.

10. در آیات قرآن تدّبر کنید که در این صورت، از انوار، هدایت‌ها، حقایق، معارف و دقایق و اسرار قرآن کریم، به اندازه خود بهره ‌مند خواهید شد.
تلاوتی که در آن تدبّر نباشد، آن طور که شایسته است، فایده‌ای نخواهد داشت. البته این بدان معنا نیست که اگر کسی اهل تدبّر نباشد و یا معانی آیات را حتّی در حدّ ترجمه نداند، از تلاوت قرآن نتیجه ‌ای نخواهد برد! چنین کسی هم با مراعات قسمتی از آداب تلاوت، بهره خود را خواهد برد.

11. حقّ آیات را مراعات کنید؛ به این معنا که به هنگام تلاوت قرآن، وقتی از رحمت و بهشت یاد می ‌شود، خود را از آن رحمت محروم نبینید و وقتی به آیات عذاب و آتش و سخط و غضب می ‌رسید، بترسید و به خدای متعال پناه ببرید که از اهل عذاب و آتش نباشید و مشمول سخط و غضب نگردید. وقتی به آیات تکبیر، تعظیم، تسبیح و تحمید می‌ رسید، به تکبیر، تعظیم، تسبیح و تحمید حقّ بپردازید. هنگامی که به آیات استغفار و طلب عفو و بخشش می‌رسید، استغفار کنید و طلب عفو و مغفرت نمایید. آنجایی که به ذکر صالحان می ‌رسید، از خدا بخواهید شما را نیز از آنان و در جمع آنان قرار دهد و آن گاه که به ذکر اهل طغیان و غفلت می ‌رسید، از خدا بخواهید که شما را از ورود به جمع آنان حفظ کند.
امام صادق‌ علیه السلام فرمود: (اذا مررت بآیة فیها ذکر الجنّة فاسأل اللَّه الجنّة، و اذا مررت بآیة فیها ذکر النّار فتعوّذ باللَّه من النّار؛[3]  به هنگام تلاوت قرآن وقتی به آیه‌ای رسیدی که در آن ذکر بهشت شده است، از خدا بهشت را بخواه، و وقتی به آیه‌ ای رسیدی که در آن ذکر آتش به میان آمده است، به خدا پناه ببر از آتش).

[1]. بحارالانوار، ج 92، ص 202.
[2]. بحارالانوار، ج 92، ص 215.
[3]. بحارالانوار، ج 92، ص 216.