آیا به اعتقاد مسلمانان، آهن از آسمان نازل شده است؟

قرآن می گوید که ما آهن را نازل کرده ایم:
(وَ أَنْزَلْنَا الْحَدیدَ فیهِ بَأْسٌ شَدیدٌ وَ مَنافِعُ لِلنَّاسِ[حدید/25] آهن را نازل کردیم که در آن نیروی شدید و منافعی برای مردم است.)

و این تعبیر، تعبیری منحصر به آهن نیست، بلکه این تعبیر برای هر شی ای می تواند به کار رود:
(وَ أَنْزَلَ لَکُمْ مِنَ الْأَنْعامِ ثَمانِیَةَ أَزْواجٍ[زمر/6] و برای شما از چارپایان هشت جفت نازل کرد.)

(وَ إِنْ مِنْ شَیْ‌ءٍ إِلاَّ عِنْدَنا خَزائِنُهُ وَ ما نُنَزِّلُهُ إِلاَّ بِقَدَرٍ مَعْلُومٍ[حجر/21] و خزائن همه چیز، تنها نزد ماست ولی ما جز به اندازه معیّن آن را نازل نمی ‌کنیم!)
اما مساله قابل توجه این است که با فهم صحیح بیان قرآن، تلقی صحیحی از این تعبیر داشته باشیم. و منظور را به اشتباه برداشت نکنیم. بحث نزول آهن به این معنا نیست که از آسمان فیزیکی چند کیلو آهن به زمین افتاده باشد و خدای متعال آن را هدیه ای از جانب خود دانسته باشد.

این گونه برداشت ها، شاید ریشه در این داشته باشد که عده ای تصور می کنند، خدا موجودی جسمانی است و در بالای سر ما زندگی می کند. در حالی که مسلمانان خدا را جسمانی نمی دانند و او را موجودی درون مکان نمی دانند.
برای فهم صحیح ادبیات دینی در این گونه موارد، باید توجه داشته باشیم که عادت ما برای استعمال این واژه ها در مفاهیم حسی و مادی، ذهن را به بیراهه نکشاند. و تصور نکنیم که هر گونه نزول، نزولی مادی و از فضایی در مکان به قسمت دیگری از آن است.
حضرت علی (ع) در حدیثی در توضیح این گونه موارد می فرمایند: (آیه: وَ جاءَ رَبُّکَ وَ الْمَلَکُ صَفًّا صَفًّا، و: وَ لَقَدْ جِئْتُمُونا فُرادی‌، و هَلْ یَنْظُرُونَ إِلَّا أَنْ تَأْتِیَهُمُ الْمَلائِکَةُ أَوْ یَأْتِیَ رَبُّکَ أَوْ یَأْتِیَ بَعْضُ آیاتِ رَبِّکَ، همه و همه صحیح و درست است، و فعل (آمدن) در مورد خداوند عزّ و جلّ همچون خلایق نیست، چرا که حقیقت برخی از آیات قرآن غیر از ظاهر عرفی آن است، و آن مانند کلام و فعل بشر نیست، و برای تفهیم مطلب مثالی برایت می زنم که تو را بخواست خدا کفایت نماید، و آن حکایت خداوند از إبراهیم می ‌باشد در این آیه: وَ قالَ إِنِّی ذاهِبٌ إِلی‌ رَبِّی سَیَهْدِینِ.
و فعل رفتن او به سمت خداوند در اصل؛ توجّه او به پیشگاه حضرت حقّ در عبادت و اجتهاد بود، حال دیدی که حقیقت آن غیر از ظاهر عرفی بود، و در آیه: وَ أَنْزَلَ لَکُمْ مِنَ الْأَنْعامِ ثَمانِیَةَ أَزْواجٍ، و وَ أَنْزَلْنَا الْحَدِیدَ فِیهِ بَأْسٌ شَدِیدٌ، مراد از انزال؛ خلق آن می‌باشد.)[1]

در تفسیر نمونه نیز در توضیح منظور از انزال در آیه مورد اشاره می نویسد: ( تعبیر به" انزال" در اینگونه موارد اشاره به مواهبی است که از مقام بالایی به مقامات پائینتر داده می ‌شود، و از آنجا که خزائن همه چیز نزد خدا است و او است که آهن را برای منافع گوناگونش آفریده تعبیر به انزال شده است.)[2]
همچنین علامه طباطبایی می فرمایند: ( اگر خلقت مخلوقات زمینی را انزال نامیده، به این اعتبار است که خدای تعالی ظهور اشیا در عالم هستی را بعد از عدم انزال خوانده، به این اعتبار که هر موجودی از موجودات نزد خدا و در عالم غیب خزینه‌ ها دارد، و آن موجود پس از آنکه اندازه‌ گیری شده، و در خور عالم شهادت شده به ظهور پیوسته است، و این خود نوعی نزول است‌. )[3]

[1]. الإحتجاج علی أهل اللجاج، ج‌1، ص: 250.
[2]. تفسیر نمونه، ج‌23، ص: 373.
[3]. ترجمه المیزان، ج‌19، ص: 302.