موروثی بودن یعنی اینکه ضابطه و معیار حاکم در انتخاب فرد، رابطه پدر و پسری یا خانوادگی باشد. در حالی که شواهد و دلایل نشان می دهد که ظابطه انتخاب امام، معیارهای خانوادگی نبوده است.
اولا تعیین امام امری الهی است. و دلایل قطعی و عقلی (که در جای خویش بیان شده) لزوم عصمت برای امام را ثابت می کند. و عصمت صفتی است که تنها خدای متعال به آن آگاه است. بنابراین هیچ کسی غیر از خدای متعال حق تعیین امام را ندارد. و روشن است که خدای متعال رابطه های خانوادگی را معیار انتخاب امام قرار نمی دهد.
ثانیا عدم اصل قرار دادن روابط خانوادگی در سیره و منش ائمه و منطق اسلامی به خوبی روشن است. به عنوان نمونه به چند مورد اشاره می کنیم:
حسن بن موسی الوشّاء بغدادی می گوید: من در خراسان در مجلس علی بن موسی الرّضا- علیه السّلام- بودم و زید بن موسی در آنجا حاضر بود و به جماعت حضّار، فخر میفروخت که ما چنین و چنانیم، و امام رضا علیه السّلام که با دیگران مشغول گفتگو بود سخنان زید را شنید و رو به او کرده گفت: ای زید! آیا حرفهای نقّالان کوفه تو را مغرور کرده و فریب خورده ای ... اینکه موسی بن جعفر علیهما السّلام پدرت اطاعت خدا کند، روزها را روزه بگیرد و شبها را به نماز و عبادت پردازد و تو معصیت و نافرمانی خدا کنی، سپس در روز رستاخیز هر دو در عمل مساوی باشید و جزای هر دو بهشت باشد، پس بدون تردید تو عزیزتر از او در نزد خدا باشی (چون او با طاعات خود مستحقّ بهشت شده است و تو بی طاعت و با معصیت همان پاداش را گرفته ای)[1]
همچنین شخصی به امام عرض کرد: به خدا سوگند، هیچ کس در روی زمین از حیث برتری و شرافتِ پدران به شما نمی‌رسد. امام فرمود: (تقوا به آنان شرافت داد و اطاعت پروردگار آنان را بزرگوار ساخت.)[2]
بنابراین روشن است که تعیین امامان با توجه به رابطه خانوادگی آنها صورت نگرفته است. اما قرار داشتن آنها در یک نسل به این جهت است که امام علاوه بر دارا بودن کمالات روحی و معنوی، باید از طهارت آباء و نیاکان هم برخوردار باشد. تا مردم به دلیل پدر و مادر خلافکار از آنها منزجر نباشند. به همین دلیل خدای متعال امامت را در بهترین خاندان ها قرار داده است و رابطه فامیلی و پدر و پسری در بین آنها دیده می شود.
[1]. عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج2، ص232.
[2]. عیون اخبار الرضا، ج2، ص174.
