آیا توسل امری اصیل در دین اسلام است یا ملهم از ادیان دیگر مثل مسیحیت است؟
در جواب به این سوال توجه به دو نکته لازم است: اولا ما به همه انبیاء و رسولان الهی ایمان داریم و نباید از چیزی که در مکتب سایر انبیاء آمده دوری کنیم و بین انبیاء فرقی بگذاریم: قُلْ آمَنَّا بِاللَّهِ وَ ما أُنْزِلَ عَلَیْنا وَ ما أُنْزِلَ عَلی‌ إِبْراهیمَ وَ إِسْماعیلَ وَ إِسْحاقَ وَ یَعْقُوبَ وَ الْأَسْباطِ وَ ما أُوتِیَ مُوسی‌ وَ عیسی‌ وَ النَّبِیُّونَ مِنْ رَبِّهِمْ لا نُفَرِّقُ بَیْنَ أَحَدٍ مِنْهُمْ وَ نَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ؛(آل عمران/84) بگو: به خدا و آنچه بر ما و بر ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و فرزندان او و نیز آنچه بر موسی و عیسی و پیامبران دیگر از جانب پروردگارشان نازل شده است، ایمان آوردیم. میان هیچ یک از ایشان فرقی نمی‌نهیم و همه تسلیم اراده او هستیم. البته مساله بدعت ها و انحرافات، مساله ای جداگانه است. و نه تنها ما مسلمانان تابع انحرافات مسیحیان نمی شویم، بلکه خود حضرت عیسی (ع) نیز از انحرافات و بدعت هایی که در بین مسیحیان به وجود آمده است، بیزاری می جویند: وَ إِذْ قالَ اللَّهُ یا عیسَی ابْنَ مَرْیَمَ أَ أَنْتَ قُلْتَ لِلنَّاسِ اتَّخِذُونی‌ وَ أُمِّیَ إِلهَیْنِ مِنْ دُونِ اللَّهِ قالَ سُبْحانَکَ ما یَکُونُ لی‌ أَنْ أَقُولَ ما لَیْسَ لی‌ بِحَقٍّ إِنْ کُنْتُ قُلْتُهُ فَقَدْ عَلِمْتَهُ تَعْلَمُ ما فی‌ نَفْسی‌ وَ لا أَعْلَمُ ما فی‌ نَفْسِکَ إِنَّکَ أَنْتَ عَلاَّمُ الْغُیُوبِ؛(مائده/116) و آن گاه که خدا به عیسی بن مریم گفت: آیا تو به مردم گفتی که مرا و مادرم را سوای اللَّه به خدایی گیرید؟ گفت: به پاکی یاد می‌کنم تو را. نسزد مرا که چیزی گویم که نه شایسته آن باشم. اگر من چنین گفته بودم تو خود می‌دانستی زیرا به آنچه در ضمیر من می‌گذرد دانایی و من از آنچه در ذات تو است بی‌خبرم. زیرا تو داناترین کسان به غیب هستی. و مساله توسل به صالحان و بندگان برگزیدۀ خدا به انگیزۀ تحصیل قرب الاهی، مساله ای اساسی از دین حق بوده و ویژۀ زمان پیامبر و دین اسلام نبوده، بلکه در سیرۀ اولیا و انبیای پیشین نیز وجود داشته است، از جمله توسل حضرت آدم علیه السلام به حق پیامبر اکرم یا پنج تن برای پذیرش توبۀ خود. دوما باید دقت کرد که هر شباهتی به معنای تابع بودن متاخر از متقدم نیست. بلکه ممکن است دو مکتب به طور مستقل و بدون تقلید، یک سنت را جزو مناسک خود بدانند. و ملاک و معیار برای تشخیص اصالت یک سنت، در اسلام، مراجعه به قرآن و سنت است. و توسل از مسائلی است که به وضوح در قرآن بیان شده است: یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ ابْتَغُوا إِلَیْهِ الْوَسیلَةَ وَ جاهِدُوا فی‌ سَبیلِهِ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ؛(مائده/35) ای کسانی که ایمان آورده‌اید، از خداوند پروا کنید و (برای تقرّب) به سوی او (از مقرّبان درگاهش و از عمل‌های صالح) وسیله بجویید و در راه او جهاد کنید، شاید رستگار گردید. و همچنین به این مساله نیز می توان توجه کرد که توسل از مسلمات مسلمانان است و غیر از فرقه وهابیت هیچ گروهی از مسلمانان آن را انکار نمی کند. در روایات اهل سنت آمده که آدم با توسل به حضرت محمد (ص) توبه کرد و گفت: (یارب به حق محمد از تو مسئلت دارم که گناهم را ببخشی) (مسند احمدج 4 ص 138)
عنوان سوال:

آیا توسل امری اصیل در دین اسلام است یا ملهم از ادیان دیگر مثل مسیحیت است؟


پاسخ:

در جواب به این سوال توجه به دو نکته لازم است:
اولا ما به همه انبیاء و رسولان الهی ایمان داریم و نباید از چیزی که در مکتب سایر انبیاء آمده دوری کنیم و بین انبیاء فرقی بگذاریم:
قُلْ آمَنَّا بِاللَّهِ وَ ما أُنْزِلَ عَلَیْنا وَ ما أُنْزِلَ عَلی‌ إِبْراهیمَ وَ إِسْماعیلَ وَ إِسْحاقَ وَ یَعْقُوبَ وَ الْأَسْباطِ وَ ما أُوتِیَ مُوسی‌ وَ عیسی‌ وَ النَّبِیُّونَ مِنْ رَبِّهِمْ لا نُفَرِّقُ بَیْنَ أَحَدٍ مِنْهُمْ وَ نَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ؛(آل عمران/84) بگو: به خدا و آنچه بر ما و بر ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و فرزندان او و نیز آنچه بر موسی و عیسی و پیامبران دیگر از جانب پروردگارشان نازل شده است، ایمان آوردیم. میان هیچ یک از ایشان فرقی نمی‌نهیم و همه تسلیم اراده او هستیم.
البته مساله بدعت ها و انحرافات، مساله ای جداگانه است. و نه تنها ما مسلمانان تابع انحرافات مسیحیان نمی شویم، بلکه خود حضرت عیسی (ع) نیز از انحرافات و بدعت هایی که در بین مسیحیان به وجود آمده است، بیزاری می جویند:
وَ إِذْ قالَ اللَّهُ یا عیسَی ابْنَ مَرْیَمَ أَ أَنْتَ قُلْتَ لِلنَّاسِ اتَّخِذُونی‌ وَ أُمِّیَ إِلهَیْنِ مِنْ دُونِ اللَّهِ قالَ سُبْحانَکَ ما یَکُونُ لی‌ أَنْ أَقُولَ ما لَیْسَ لی‌ بِحَقٍّ إِنْ کُنْتُ قُلْتُهُ فَقَدْ عَلِمْتَهُ تَعْلَمُ ما فی‌ نَفْسی‌ وَ لا أَعْلَمُ ما فی‌ نَفْسِکَ إِنَّکَ أَنْتَ عَلاَّمُ الْغُیُوبِ؛(مائده/116) و آن گاه که خدا به عیسی بن مریم گفت: آیا تو به مردم گفتی که مرا و مادرم را سوای اللَّه به خدایی گیرید؟ گفت: به پاکی یاد می‌کنم تو را. نسزد مرا که چیزی گویم که نه شایسته آن باشم. اگر من چنین گفته بودم تو خود می‌دانستی زیرا به آنچه در ضمیر من می‌گذرد دانایی و من از آنچه در ذات تو است بی‌خبرم. زیرا تو داناترین کسان به غیب هستی.
و مساله توسل به صالحان و بندگان برگزیدۀ خدا به انگیزۀ تحصیل قرب الاهی، مساله ای اساسی از دین حق بوده و ویژۀ زمان پیامبر و دین اسلام نبوده، بلکه در سیرۀ اولیا و انبیای پیشین نیز وجود داشته است، از جمله توسل حضرت آدم علیه السلام به حق پیامبر اکرم یا پنج تن برای پذیرش توبۀ خود.

دوما باید دقت کرد که هر شباهتی به معنای تابع بودن متاخر از متقدم نیست. بلکه ممکن است دو مکتب به طور مستقل و بدون تقلید، یک سنت را جزو مناسک خود بدانند. و ملاک و معیار برای تشخیص اصالت یک سنت، در اسلام، مراجعه به قرآن و سنت است. و توسل از مسائلی است که به وضوح در قرآن بیان شده است:
یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ ابْتَغُوا إِلَیْهِ الْوَسیلَةَ وَ جاهِدُوا فی‌ سَبیلِهِ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ؛(مائده/35) ای کسانی که ایمان آورده‌اید، از خداوند پروا کنید و (برای تقرّب) به سوی او (از مقرّبان درگاهش و از عمل‌های صالح) وسیله بجویید و در راه او جهاد کنید، شاید رستگار گردید.

و همچنین به این مساله نیز می توان توجه کرد که توسل از مسلمات مسلمانان است و غیر از فرقه وهابیت هیچ گروهی از مسلمانان آن را انکار نمی کند.
در روایات اهل سنت آمده که آدم با توسل به حضرت محمد (ص) توبه کرد و گفت: (یارب به حق محمد از تو مسئلت دارم که گناهم را ببخشی) (مسند احمدج 4 ص 138)





1396@ - موتور جستجوی پرسش و پاسخ امین