بلا به معنای مصیبت، سختی و گرفتاری است. و با توجه به آنکه دنیا در نزد خدای متعال ارزشی ندارد، اگر بخواهیم بلای دنیا را مد نظر قرار دهیم، حتما و حتما نعمت الهی خواهد بود.
خدای متعال می فرماید، ارزش دنیا آن قدر است که اگر دنیا محل امتحان نبود، بهترین بهره های دنیا را نصیب کفار می کرد:
وَ لَوْ لا أَنْ یَکُونَ النَّاسُ أُمَّةً واحِدَةً لَجَعَلْنا لِمَنْ یَکْفُرُ بِالرَّحْمنِ لِبُیُوتِهِمْ سُقُفاً مِنْ فِضَّةٍ وَ مَعارِجَ عَلَیْها یَظْهَرُونَ (33 زخرف) و اگر نه این بود که خواستیم مردم در تحت یک نظام قرار گیرند، برای هر کس که به رحمان کفر بورزد خانه‌هایی دارای سقفی از نقره قرار می‌دادیم، و پله‌هایی که با آن بالا روند، و خودنمایی کنند.
و با فهم این مطلب روشن می شود که بلا و گرفتاری دنیا نداشتن، بدترین عقوبتی است که خداوند ممکن است نسبت به بنده ای اعمال کند و از آن در آیات الهی به عنوان استدراج خداوند یاد شده است و امام زین العابدین علیه السلام می فرمایند : من خوش ندارم که آدمی در دنیا در عافیت باشد و هیچ گرفتاری و مصیبتی به وی نرسد. (بحار الأنوار : 81/176/14(
و طبق آنچه مکرر در متون دینی بیان شده است، بلا پذیرایی خدای متعال از بندگان مومن خودش است:
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله می فرمایند : خداوند عزّ و جلّ به دنیا می فرماید: ای دنیا! با بلاهای گوناگون به کام بنده مؤمن من تلخ شو و زندگی را بر او تنگ گیر و به کامش شیرین میا تا مبادا به تو میل کند. (التمحیص: 49/81)
و امام باقر علیه السلام می فرمایند : خداوند عزّ و جلّ مؤمن را با بلا و سختی می نوازد، همچنان که مرد خانه با آوردن هدیه از سفر، خانواده خود را می نوازد، و او را از دنیا پرهیز می دهد، همچنان که پزشک بیمار را پرهیز می دهد . (الکافی : 2/255/17)
و امام صادق علیه السلام می فرمایند : مؤمن مانند کفّه ترازوست: هر چه بر ایمانش افزوده شود بلا و گرفتاری اش فزونی می گیرد. (بحار الأنوار:67/210/13)
پس باید در نظر داشت که اولا تلخ کامی از دنیا، در نظر خدای متعال امر ناپسندی نیست. البته این تلخی ها و مرارت ها، برای افراد متفاوت، معنای متفاوتی دارند. امام علی علیه السلام می فرمایند : بلا برای ستمگر تأدیب است و برای مؤمن امتحان و برای پیامبران درجه (بحار الأنوار : 67/235/54)
پس اگر شخص ستمگری دچار بلا شد، اگر چه این بلا به خاطر ستم اوست، اما اگر سبب بازگشتن او از ستم شود، خیری بیش از این برای او نمی توان تصور کرد. و اینکه در قرآن فرموده مصیبت ها، به خاطر کارهای بد ماست، این لطفی الهی است که انسان را بیدار و متنبه کند و از زشتی بازگرداند:
فَأَخَذْناهُمْ بِالْبَأْساءِ وَ الضَّرَّاءِ لَعَلَّهُمْ یَتَضَرَّعُونَ (42 انعام) و آنان را به تنگی معیشت و بیماری دچار ساختیم، شاید (بیدار شوند و در برابر حق،) خضوع کنند و تسلیم گردند.
با این توضیح معلوم می شود که چرا امام صادق (ع) می فرمایند: بیشترین بلاها را در میان مردم، پیامبران داشتند، بعد دوستان آنها و بعد هر که به پیامبران شبیه تر باشد، به میزان شباهت به آنان، از بلای بیشتری بهره مند خواهد شد(الکافی، ج2، ص: 252)
چونکه برای آدمی نزد خداوند درجه ای است که او با عمل خود بدان نمی رسد، مگر آن که بدنش به بلایی گرفتار شود و بدین وسیله، به آن درجه دست یابد. (از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله بحار الأنوار: 82/167/3)
پس کسی که جایگاه دنیا و آخرت را فهمیده باشد، این مساله را با نگاه دیگری می نگرد و عمق این سخن را می فهمد که : امام باقر علیه السلام می فرمایند : هرگاه خداوند تبارک و تعالی بنده ای را دوست داشته باشد، او را در غرقاب بلا فرو می برد و باران بلا بر سر او فرو می ریزد و چون او خدا را بخواند، می فرماید: لبّیک بنده من ؛ اگر بخواهم خواسته ات را زود برآورده سازم می توانم، اما آن را برای تو می اندوزم و آنچه برایت بیندوزم، تو را بهتر است.(بحار الأنوار : 81/ 196/ 53.)
