خلق
خلق ممکن است در معانی ذیل به کار رفته باشد: • خلق (سیرت)، خُلُق به ضم خاء یا خُلْق، جمع اخلاق به‌معنای صورت باطنی انسان• خلق (خلقت)، به فتح خاء، به معنای ایجاد ابتدایی، توسط خداوند
چرا خدا انسان های بد را خلق کرد، با اینکه می دانست جهنمی خواهند شد؟
خدای متعال انسان را خلق کرد و انسان موجود مختاری است که در میان فرشته خویی و سبقت گرفتن از آنها و بهیمه صفتی و گمراه تر شدن از آنهاست. امیر المؤمنین علیه السّلام می فرمایند: خداوند عزّ و جلّ در فرشتگان عقل را بدون شهوت و در چهار پایان شهوت را بدون عقل و در فرزندان آدم هر دو را قرار داد، حال کسی که عقلش بر شهوتش غالب گردد به یقین از فرشتگان بهتر بوده و آن که شهوتش بر عقلش غالب شود حتما از چهار پایان بدتر می باشد.[1] بنابراین انسان موجودی نیست که گمراه شدن، یا هدایت یافتن او، از پیش تعیین شده باشد. تا این دو گروه را از هم جدا کرده و تنها یکی را شایسته خلقت بدانیم. بلکه این امر به دست خود انسان رقم زده خواهد شد. از سویی نیز نمی توانیم بگوییم، انسان موجودی باشد که فقط خوب داشته باشد و کسی از آنها گمراه نباشد. چنین سخنی مثل این است که بگوییم: چرا خدا گلابی را زرد رنگ و دارای مغز خوشمزه و مقوی مانند موز نکرد؟! در حالی که اگر خدا گلابی را چنین می آفرید، دیگر گلابی نیافریده بود. بلکه یک موز دیگر آفریده بود. یعنی انسانی که مجموعه ای از خوبها و بدون هر گونه گمراهی باشد، دیگر انسان نیست، بلکه فرشته است. و خداوند مجموعه فرشتگان را مستقل از انسان آفریده است. و انسان بودن و فرشته بودن دو امر متفاوت است. همچنین وجود انسان های شریر و ظالم نیز در زندگی بشر لازم است. و بدون آنها خوبی خوبان معنا ندارد. به عنوان مثال اگر شرارت و خباثت یزید نبود، ایثار و عبودیت امام حسین (ع) تجلی نمی کرد. در واقع میدان امتحان انسان ها، و بستر رشد و تعالی آنها، نیاز به جنود شیطانی دارد تا در کشاکش جنود شیطانی و جنود رحمانی، بشر استعداد خود را به یکی از دو طرف الهی یا شیطانی شکوفا کند. و از همین روست که خدا نفس اماره را آفرید و به شیطان نیز اجازه اغواگری داد. گذشته از همه این ها، این گونه سوالات شاید از این نوع تفکر ریشه گرفته باشد که جهنمی نبودن و در زمره خوبان بودن؛ مساله ای بسیار دشوار و سخت است. در حالی که این نوع تفکر، از اغواگری شیطان و خود یک فریبکاری است. زندگی دنیوی انسان ها، اعم از مومن و کافر، فرق چندانی با یکدیگر ندارد. و انتخاب مسیر ایمان نیز محرومیت ها و سختی هایی در پیش ندارد که دیگران از آنها معاف باشند! بلکه همه انسان ها، اعم از کافر و مومن، با فقر و بیماری و مصیبت و محرومیت ها دست و پنجه نرم می کنند. و اگر گروهی نیز دارای مزیت باشند، قطعا مزیت از آن مومنان است: (إِنْ تَکُونُوا تَأْلَمُونَ فَإِنَّهُمْ یَأْلَمُونَ کَما تَأْلَمُونَ وَ تَرْجُونَ مِنَ اللَّهِ ما لا یَرْجُونَ[نساء/104] اگر شما (مومنان) درد و رنج می بینید، کفار نیز همانند شما درد و رنج می بینند ولی شما امیدی از خدا دارید که آنها ندارند.) علاوه بر آنکه برنامه زندگی مومنان، با هدایت وحی الهی، به دور از افراط ها و تفریط ها شکل می گیرد و شکوفایی همه جانبه استعدادها و توانایی های انسان را در پی دارد. هر چند که انسان مجبور باشد از شهوات فانی و زودگذر چشم بپوشد. که این چشم پوشی نه فقط برای مومنان، که برای هر عاقلی لازم است. [1]. علل الشرائع ج1، ص 4.
خدای متعال انسان را خلق کرد و انسان موجود مختاری است که در میان فرشته خویی و سبقت گرفتن از آنها و بهیمه صفتی و گمراه تر شدن از آنهاست. امیر المؤمنین علیه السّلام می فرمایند: خداوند عزّ و جلّ در فرشتگان عقل را بدون شهوت و در چهار پایان شهوت را بدون عقل و در فرزندان آدم هر دو را قرار داد، حال کسی که عقلش بر شهوتش غالب گردد به یقین از فرشتگان بهتر بوده و آن که شهوتش بر عقلش غالب شود حتما از چهار پایان بدتر می باشد.[1] بنابراین انسان موجودی نیست که گمراه شدن، یا هدایت یافتن او، از پیش تعیین شده باشد. تا این دو گروه را از هم جدا کرده و تنها یکی را شایسته خلقت بدانیم. بلکه این امر به دست خود انسان رقم زده خواهد شد. از سویی نیز نمی توانیم بگوییم، انسان موجودی باشد که فقط خوب داشته باشد و کسی از آنها گمراه نباشد. چنین سخنی مثل این است که بگوییم: چرا خدا گلابی را زرد رنگ و دارای مغز خوشمزه و مقوی مانند موز نکرد؟! در حالی که اگر خدا گلابی را چنین می آفرید، دیگر گلابی نیافریده بود. بلکه یک موز دیگر آفریده بود. یعنی انسانی که مجموعه ای از خوبها و بدون هر گونه گمراهی باشد، دیگر انسان نیست، بلکه فرشته است. و خداوند مجموعه فرشتگان را مستقل از انسان آفریده است. و انسان بودن و فرشته بودن دو امر متفاوت است. همچنین وجود انسان های شریر و ظالم نیز در زندگی بشر لازم است. و بدون آنها خوبی خوبان معنا ندارد. به عنوان مثال اگر شرارت و خباثت یزید نبود، ایثار و عبودیت امام حسین (ع) تجلی نمی کرد. در واقع میدان امتحان انسان ها، و بستر رشد و تعالی آنها، نیاز به جنود شیطانی دارد تا در کشاکش جنود شیطانی و جنود رحمانی، بشر استعداد خود را به یکی از دو طرف الهی یا شیطانی شکوفا کند. و از همین روست که خدا نفس اماره را آفرید و به شیطان نیز اجازه اغواگری داد. گذشته از همه این ها، این گونه سوالات شاید از این نوع تفکر ریشه گرفته باشد که جهنمی نبودن و در زمره خوبان بودن؛ مساله ای بسیار دشوار و سخت است. در حالی که این نوع تفکر، از اغواگری شیطان و خود یک فریبکاری است. زندگی دنیوی انسان ها، اعم از مومن و کافر، فرق چندانی با یکدیگر ندارد. و انتخاب مسیر ایمان نیز محرومیت ها و سختی هایی در پیش ندارد که دیگران از آنها معاف باشند! بلکه همه انسان ها، اعم از کافر و مومن، با فقر و بیماری و مصیبت و محرومیت ها دست و پنجه نرم می کنند. و اگر گروهی نیز دارای مزیت باشند، قطعا مزیت از آن مومنان است: (إِنْ تَکُونُوا تَأْلَمُونَ فَإِنَّهُمْ یَأْلَمُونَ کَما تَأْلَمُونَ وَ تَرْجُونَ مِنَ اللَّهِ ما لا یَرْجُونَ[نساء/104] اگر شما (مومنان) درد و رنج می بینید، کفار نیز همانند شما درد و رنج می بینند ولی شما امیدی از خدا دارید که آنها ندارند.) علاوه بر آنکه برنامه زندگی مومنان، با هدایت وحی الهی، به دور از افراط ها و تفریط ها شکل می گیرد و شکوفایی همه جانبه استعدادها و توانایی های انسان را در پی دارد. هر چند که انسان مجبور باشد از شهوات فانی و زودگذر چشم بپوشد. که این چشم پوشی نه فقط برای مومنان، که برای هر عاقلی لازم است. [1]. علل الشرائع ج1، ص 4.
پاسخ:
خدای متعال انسان را خلق کرد و انسان موجود مختاری است که در میان فرشته خویی و سبقت گرفتن از آنها و بهیمه صفتی و گمراه تر شدن از آنهاست.
امیر المؤمنین علیه السّلام می فرمایند: خداوند عزّ و جلّ در فرشتگان عقل را بدون شهوت و در چهار پایان شهوت را بدون عقل و در فرزندان آدم هر دو را قرار داد، حال کسی که عقلش بر شهوتش غالب گردد به یقین از فرشتگان بهتر بوده و آن که شهوتش بر عقلش غالب شود حتما از چهار پایان بدتر می باشد.[1]
بنابراین انسان موجودی نیست که گمراه شدن، یا هدایت یافتن او، از پیش تعیین شده باشد. تا این دو گروه را از هم جدا کرده و تنها یکی را شایسته خلقت بدانیم. بلکه این امر به دست خود انسان رقم زده خواهد شد.
از سویی نیز نمی توانیم بگوییم، انسان موجودی باشد که فقط خوب داشته باشد و کسی از آنها گمراه نباشد. چنین سخنی مثل این است که بگوییم: چرا خدا گلابی را زرد رنگ و دارای مغز خوشمزه و مقوی مانند موز نکرد؟! در حالی که اگر خدا گلابی را چنین می آفرید، دیگر گلابی نیافریده بود. بلکه یک موز دیگر آفریده بود. یعنی انسانی که مجموعه ای از خوبها و بدون هر گونه گمراهی باشد، دیگر انسان نیست، بلکه فرشته است. و خداوند مجموعه فرشتگان را مستقل از انسان آفریده است. و انسان بودن و فرشته بودن دو امر متفاوت است.
همچنین وجود انسان های شریر و ظالم نیز در زندگی بشر لازم است. و بدون آنها خوبی خوبان معنا ندارد. به عنوان مثال اگر شرارت و خباثت یزید نبود، ایثار و عبودیت امام حسین (ع) تجلی نمی کرد. در واقع میدان امتحان انسان ها، و بستر رشد و تعالی آنها، نیاز به جنود شیطانی دارد تا در کشاکش جنود شیطانی و جنود رحمانی، بشر استعداد خود را به یکی از دو طرف الهی یا شیطانی شکوفا کند. و از همین روست که خدا نفس اماره را آفرید و به شیطان نیز اجازه اغواگری داد.
گذشته از همه این ها، این گونه سوالات شاید از این نوع تفکر ریشه گرفته باشد که جهنمی نبودن و در زمره خوبان بودن؛ مساله ای بسیار دشوار و سخت است. در حالی که این نوع تفکر، از اغواگری شیطان و خود یک فریبکاری است.
زندگی دنیوی انسان ها، اعم از مومن و کافر، فرق چندانی با یکدیگر ندارد. و انتخاب مسیر ایمان نیز محرومیت ها و سختی هایی در پیش ندارد که دیگران از آنها معاف باشند! بلکه همه انسان ها، اعم از کافر و مومن، با فقر و بیماری و مصیبت و محرومیت ها دست و پنجه نرم می کنند. و اگر گروهی نیز دارای مزیت باشند، قطعا مزیت از آن مومنان است:
(إِنْ تَکُونُوا تَأْلَمُونَ فَإِنَّهُمْ یَأْلَمُونَ کَما تَأْلَمُونَ وَ تَرْجُونَ مِنَ اللَّهِ ما لا یَرْجُونَ[نساء/104] اگر شما (مومنان) درد و رنج می بینید، کفار نیز همانند شما درد و رنج می بینند ولی شما امیدی از خدا دارید که آنها ندارند.)
علاوه بر آنکه برنامه زندگی مومنان، با هدایت وحی الهی، به دور از افراط ها و تفریط ها شکل می گیرد و شکوفایی همه جانبه استعدادها و توانایی های انسان را در پی دارد. هر چند که انسان مجبور باشد از شهوات فانی و زودگذر چشم بپوشد. که این چشم پوشی نه فقط برای مومنان، که برای هر عاقلی لازم است.
[1]. علل الشرائع ج1، ص 4.
- [سایر] چه معنایی دارد که خدا این همه موجود خلق کند و آخرش یک عده بهشت و یک عده جهنمی شوند؟
- [سایر] خداوند خلق می‌کند انسان هم این کار را می‌کند! فرق بین این دو خلق چیست؟
- [سایر] عدالت خدا در بهشتی یا جهنمی کردن انسان ها، با توجه به تفاوت شرایط محیطی آنها چگونه است؟
- [سایر] خداوند انسان را با چه هدفی خلق کرد؟
- [سایر] آیا بهشت و جهنمی که وعده داده شده، هم اکنون خلق شده است؟ آیا قیامت یا صحرای محشر و حسابرسی کره زمین خواهد بود؟
- [سایر] اگر انسان برترین مخلوق خدا است، آیا می‌توان گفت خدا دیگر بهتر از ما خلق نمیکند؟ اگر چنین باشد؛ یعنی خدا از خلق آفرینش کاملتر ناتوان است! این تناقض را چگونه می‌توان حل نمود؟
- [سایر] منظور از اینکه خداوند سیر تکاملی انسان را در هفت روز یا مرحله خلق کرد چیست؟
- [سایر] به نام خدا، سلام. آیا روح هر انسان پیش از بدن جسمانی خلق شده یا برعکس؟
- [سایر] چرا خدا شیطان را از آتش خلق کرد و انسان را از خاک آفرید ؟
- [سایر] خداوند که می دانست ابلیس انسان ها را گمراه می کند , چرا او را خلق کرد ؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] (اشْهد أن علیاً ولی الله) (یعنی گواهی می دهم که علی ولی خدا بر همه خلق است) جزء اذان و اقامه نیست، ولی خوب است بعد از (اشْهد أن محمداً رسول الله) به قصد تبرک گفته شود، لکن به صورتی که معلوم شود جزء آن نیست.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . حسن سلوک و رفتار مسلمان با بیگانه و مسلمان، باید بر اساس تعالیم اسلام در نهایت اعتدال و خیرخواهی برای همه خلق باشد.
- [آیت الله علوی گرگانی] احکام نذر آن است که انسان بر خود واجب کند که کار خیری را برای خدا بجا آورد، یا کاری را که نکردن آن بهتر است برای خدا ترکنماید.
- [آیت الله مظاهری] نذر آن است که انسان بر خود واجب کند که کار خیری را برای خدا به جا آورد، یا کاری را که نکردن آن بهتر است برای خدا ترک نماید.
- [آیت الله وحید خراسانی] انسان باید فقط برای خداوند عالم نماز بخواند پس کسی که ریا کند یعنی برای نشان دادن به مردم نماز بخواند نمازش باطل است خواه فقط برای مردم باشد یا خدا و مردم هر دو را در نظر بگیرد
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] نذر آن است که انسان بر خود واجب کند که کار خیری را برای خدا به جا آورد؛ یا کاری را که نکردن آن بهتر است برای خدا ترک نماید.
- [آیت الله نوری همدانی] نذر آن است که انسان بر خود واجب کند که کار خیری را برای خدا بجا آورد ، یا کاری را که نکردن آن بهتر است برای خدا ترک نماید .
- [آیت الله بروجردی] نذر آن است که انسان بر خود واجب کند که کار خیری را برای خدا به جا آورد، یا کاری را که نکردن آن بهتر است برای خدا ترک نماید.
- [آیت الله خوئی] نذر آن است که انسان بر خود واجب کند که کار خیری را برای خدا بهجا آورد، یا کاری را که نکردن آن بهتر است برای خدا ترک نماید.
- [آیت الله علوی گرگانی] انسان باید فقط برای انجام امر خداوند عالم نماز بخواند، پس کسیکه ریا کند یعنی برای نشان دادن به مردم نماز بخواند، نمازش باطل است، خواه فقط برای مردم باشد، یا خدا و مردم هر دو را در نظر بگیرد.